مالاریا، بیماری انگلی است که به وسیله پشه آنوفل ماده که در طول شب افراد را موردحمله قرار می دهد منتقل می شود و با علایم تب و لرز، بی اشتهایی و استخوان درد تظاهر می کند. مالاریا از قدیمی ترین بیماری های نسل انسان است و سالانه موجب ابتلای بیش از 500 میلیون و مرگ یک تا 2میلیون نفر می شود.
از منطقه مدیترانه شرقی که ایران نیز جزو آن است به طور متوسط سالانه 15 میلیون مورد بالینی مالاریا اتفاق می افتد که 47 هزار مورد آن به مرگ منجر می شود.
دکتر احمد رئیسی ، کارشناس برنامه کنترل مالاریای وزارت بهداشت می گوید: بیماری مالاریا در دو مقطع زمانی (عمدتا اواخر بهار و تابستان) به دلیل افزایش رطوبت و مناسب بودن درجه حرارت شیوع می یابد.
وی نسبت به شیوع این بیماری در ماههای شهریور و مهر هشدار داد و در عین حال تاکید کرد: مردم استان های سیستان و بلوچستان ، بوشهر و جنوب شرق کرمان باید برای پیشگیری از شیوع نوع بدخیم مالاریا نکات بهداشتی را رعایت کنند.
از ابتدای امسال تاکنون 6381 مورد مالاریا در کشور گزارش شده که 50 درصد موارد در کشور غیرایرانی و عمدتا افاغنه هستند.
مرگ و میر مالاریا در کشور ما بسیار محدود است سال گذشته 122 مورد بستری و 4 مورد مرگ در مناطق مالاریا خیز در کشور داشته ایم که نسبت به سیمای 50 سال گذشته با دهها هزار مرگ در سال ، کاهش بسیار چشمگیری داشته است.
براساس آمار گزارش شده از 3 دانشگاه علوم پزشکی تهران ، شهید بهشتی و ایران کمتر از هزار مورد مالاریا در تهران گزارش شده که بدون استثنائ همه موارد افاغنه یا ایرانی هایی بودند که به مناطق مالاریاخیز مهاجرت یا مسافرت کردند.
راهکارهای پیشگیری
برنامه های کنترل ناقل مالاریا به گونه ای طراحی شده اند که در ایام مذکور کمترین امکان برای تکثیر ناقل و تماس آن با انسان به وجود آید.
مهمترین راههای پیشگیری از ابتلا به مالاریا عبارتند از: حفاظت فردی با استفاده از پشه بند و توری در و پنجره ، بهسازی محیط زندگی و پرهیز از مسافرت های غیرضروری به مناطق آلوده در ایامی از سال که امکان انتقال بیماری بیشتر است .
توضیح کلی مالاریا عفونتی ناشی از یک انگل تک‌سلولی، که از طریق گزش پشه آنوفل، تزریق خون آلوده، به‌طور مادرزادی از مادر به کودک یا استفاده از سوزن مشترک در بین معتادان انتقال می‌یابد .
علایم شایع
اولین دوره علایم ذیل معمولاً حدود 30-8 روز پس از گزش پشه بروز میکند:
سردرد
خستگی
تهوع
لرزش شدید تکان‌دهنده همراه تب به مدت 24-12 ساعت
تنفس سریع
تعریق شدید همراه با کاهش درجه حرارت دوره علایم مذکور تا هنگام درمان ممکن است هر 3-2 روز تکرار شود. این بیماری بدون درمان می‌تواند سال‌ها ادامه یابد .
علل
چهار نوع انگل مالاریا وجود دارد؛ این انگل‌ها با گزش پشه از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند. پشه پس از گزیدن فرد مبتلا، آلوده به انگل می‌گردد. این انگل در بدن پشه تکثیریافته و با گزش بعدی پشه، وارد جریان خود فردی دیگر می‌گردد. انگل پس از ورود به جریان خون فرد، به کبد مهاجرت کرده و در آنجا به سرعت رشد کرده و تکثیر می‌یابد. پس از چند روز، هزاران انگل از کبد مجدداً وارد جریان خون شده و گلبولهای قرمز خون را تخریب میکند. برخی از انگل‌ها درون کبد باقی مانده و به تکثیر خود ادامه می‌دهند و به فواصل معین به داخل جریان خون آزاد می‌شوند .
عوامل افزایش‌دهنده خطر
زندگی در شرایط شلوغ و غیربهداشتی
آب و هوای گرم و مرطوب
مناطق جغرافیایی خاص نظیر آمریکای لاتین، آسیا و آفریقا.
پیشگیری
استفاده از داروهای ضدمالاریا قبل از مسافرت به مناطق مالاریاخیز و ادامه مصرف این داروها پس از بازگشت به وطن. آموزش‌های لازم در این باره را از اداره بهداشت یا پزشک خود می‌توانید دریافت نمایید.
در مناطق دارای پشه فراوان پیشگیری شامل از بین بردن محل‌های تخم‌ریزی پشه‌ها، نصب توری پنجره، استفاده از پشه‌بند هنگام خواب، و استفاده از ترکیبات دفع‌کننده حشرات می‌باشد .
عواقب موردانتظار
معمولاً با درمان در عرض دو هفته قابل علاج است. مالاریا بدون درمان در افراد دچار فقر تغذیه‌ای یا افراد دارای مقاومت پایین نسبت به بیماری می‌تواند کشنده باشد .
عوارض احتمالی
کم‌خونی ناشی از تخریب سلول هال قرمز خون
تجمع سلول‌های خونی در داخل عروق که ممکن است منجر به آسیب مغزی یا کلیوی گردد .
اصول کلی
تشخیص این بیماری بر اساس مشاهده انگل با میکروسکوپ در نمونه خون گسترده شده بر روی لام ( اسمیر خون ) مسجل میشود.
- در طی ابتلا به مالاریا بیماران باید خود را در برابر عفونت‌های باکتریایی ثانویه محافظت کنند. شستن دست‌ها و حمام گرفتن زود به زود در این زمینه کمک‌کننده است.
- بیماران باید محیط زندگی خود را از وجود پشه‌ها پاکسازی کنند و بدین وسیله مانع سرایت بیماری خود به دیگران شوند.
- بستری در بیمارستان در موارد شدید ممکن است لازم گردد.
- همه موارد ابتلا به مالاریا باید به اداره بهداشت محلی اطلاع داده شود .
فعالیت
تا برطرف شدن تب و لرز در بستر استراحت کنید. با بهبود علایم به تدریج فعالیت طبیعی خود را از سر بگیرید .
رژیم غذایی
رژیم خاصی نیاز نیست. تا زمان بهبود از مکمل‌های مواد معدنی و ویتامین‌ها استفاده کنید.
در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان دارای علایم مالاریا باشند.
- تداوم ضعف به مدت طولانی پس از حمله بیماری. این عارضه ممکن است حاکی از کم‌خونی بیمارباشد.
- عود علایم پس از درمان
- اگر دچار علایم جدید و غیرقابل توجیه شده اید.داروهای تجویزی ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.
آژانس بین المللی انرژی اتمی IAEA وابسته به سازمان ملل در حال بهره گیری از فن آوری هسته ای برای ریشه کنی پشه های آنوفل است. این آژانس عمدتاً بواسطه بازرسی از کشورهای مظنون به ساخت سلاحهای اتمی بخوبی شناخته شده است. اما قبل از این، آژانس از تخصص خود در نابودی مگس تسه تسه ناقل بیماری کشنده خواب نیز استفاده کرده است. یکشنبه هفته جاری روز مالاریا در آفریقا بود؛ روزی که دولتها باید توجه خود را به این بیماری متمرکز کنند. هر سال 300 تا 500 میلیون نفر در دنیا به مالاریا مبتلا می شوند و هر در هر دقیقه ، 3 کودک افریقایی در اثر این بیماری می میرند. Alan Robinson مسئول واحد حشره شناسی این آژانس و همکارآلمانی اش Bart Knols در پروژه ای 4 میلیون دلاری، هدف تحقیق خود را از بین بردن آنوفل قرار داده اند. آنها از تکنیک حشره سترون Strile Insect Technique=SIT استفاده می کنند که مبتنی بر ایده ساده ای است. دانشمندان حشرات را در آزمایشگاه تکثیر می کنند. و برای عقیم سازی، نرهای آنها را در معرض کافی پرتوهای رادیواکتیو قرار می دهند. سپس این نرها به داخل محیط رها می شوند تا با ماده ها جفتگیری کنند. تخم حاصل از این جفتگیری نابارور خواهد بود و هرگز باز یا اصطلاحاً تفریخ نخواهد شد. این نرها باید بقدر کافی تنومند باشند تا وقتی که از هواپیما رها می شوند از بین نروند و باید آنقدر قوی باشند که در هنگام جفتگیری بتوانند با نرهای طبیعی و بارور رقابت کنند. خوشبختانه آنوفل ماده که قادر به نیش زدن انسان و در نتیجه انتقال مالاریاست، در تمام عمر دو سه هفته ای خود تنها یک بار جفتگیری می کند.