تاریخچه
ایران کشورى باستانى است.
این کشور در بیش از دو هزار سال قبل و در دوران سلسله هخامنشیان اولین بنیانگذار سیستم حکومتى گسترده امپراطورى مى باشد. از آنجا که هر حکومتى نیازمند به نظم و امنیت مىباشد در نتیجه کشور ما انواع سیستمهاى ایجاد نظم و امنیت را در طى تاریخ مورد آزمایش قرار داده است.
اما سیستم نوین ایجاد نظم و امنیت داخلى یعنى سازمان پلیس در ایران به حدود یکصد سال پیش مربوط مىباشد. شاه قاجار ناصرالدین شاه در سفرهاى سه گانه خود به اروپا و مشاهده پلیس نوین در آن کشورها و با استخدام یک مستشار بلژیکى به نام کنت دو بینو اولین سیستم پلیسى جدید را در ایران پایه گذارى نمود. این پلیس در طى یکصد سال گذشته و تا پیروزى انقلاب اسلامى در بهمن سال 1357 از فراز و نشیبهاى متفاوت برخوردار بوده است.
پلیس ایران براى مدتهاى طولانى از دو قسمت مهم پلیس شهرى و ژاندارمرى ( مرزى و روستایى ) تشکیل شده بوده، کمیته انقلاب اسلامى نیز به عنوان یکى از ارکان مهم حفظ نظم و امنیت داخلى و دفاع از ارزشهاى انقلاب در داخل کشور در بعد از پیروزى انقلاب به این مجموعه افزوده شد. کثرت نیروهاى پلیس در بعد از انقلاب و ضرورتهاى ادغام این نیروها باعث شد تا در سال 1370 با تصمیم مجلس شوراى اسلامى این سه نیرو در یکدیگر ادغام و سیستم پلیس واحد به وجود آید. براساس قانون جدید، پلیس ایران جزیى از ستاد نیروهاى مسلح و وابسته به وزارت کشور و در تبعیت از رهبرى معظم انقلاب قرار دارد.
پلیس جدید ایران در سه بخش تقریباً مستقل فرماندهی، حفاظت و اطلاعات و سازمان عقیدتى سیاسى تشکیل شده است. حوزه فرماندهى و حفاظت و اطلاعات تقریباً در ساختار سیستم پلیس کلیه کشورهاى جهان مشترک مى باشد. اما وجود سازمان عقیدتى سیاسى از ویژگیهاى سیستم پلیس ایران محسوب مى‌گردد. این سازمان موظف است تا در بعد اعتقادی، سیاسى نسبت به حفظ دستاوردهاى ارزشهاى انقلاب و ایجاد روحیه دیندارى و اخلاق متناسب با تعلیم دین اسلام که حفظ حرمت انسانها از جمله اصول اساسى است اقدام نماید.
پلیس در مقاطع مختلف
دوره آریایى‌ها: شهریار ریش سفیدان و پیران
دوره مادها: واسطه
دوره هخامنشیان: خشترپاون، شهربان، نگهبان، کاراون، ارک پات، ارکبند، بازرسان شاهی، استخبارات
دوره سلوکى‌ها: به سبک دوره هخامنشیان
دوره اشکانیان: سازمان پولیس
دوره ساسانیان: شهریک، دیهیک، کوئپان، دیوان حراس، نیزه‌داران
دوره اسلام: محتسب، شرطه، شحنه، معاون، متوالیالشرطه، صاحب‌الجسر، امرالجسر(امرالجسرین)، درابون، عامله الشرطه، والى الحرب، عسس، عسش‌باشی، حاکم، حافظ، صاحب‌المدینه، صاحب‌اللیل، طواف‌اللیل، احداث
دوره افشاریه: داروغه، کدخدا، سرهنگ، خلیفه، نواب، پاسبان
دوره زندیه: داروغه،کلانتر، محتسب، نقیب، میرشب، گزمه
دوره صفوی: دیوان بیگى داروغه، میرشب گزمه، شبگرد، پاکار، کشیکچیان دربندها، محتسب‌الممالک، کلانتر، اداره‌احداث
دوره قاجاریه: نسقچی، فراشباشی، ده‌باشی، پنجاه‌باشی، یوزباشی، میرغضب (ماموراعدام)، گزمه، میرشب شبگرد، داروغه، کلانتر
پلیس 110
اهداف اصلى تشکیل مرکز فوریت‌هاى پلیسى 110
1 تحقق شعار پلیس پاسخگو در جامعه.
2 تحول در نظام دریافت، ابلاغ و پیگیرى بازخورد مأموریت‌هاى محوله پلیس.
3 تشکیل و تسریع در برقرارى ارتباط مردم و برخوردارى آنها از خدمات پلیسى ناجا.
4 ساماندهى کلیه ورودى‌هاى مأموریتى به ناجا از طریق 110 و اعمال نظام کنترلى بر چرخه دریافت، ابلاغ و نحوه اجراى مأموریت‌ها در ناجا.
5 هدفمند شدن عملیات پلیس بر اساس نیازهاى واقعه ای جامعه (از زبان و درخواست مردم).
6 دست‌یابى به واقعیت‌هاى آمارى و تجزیه و تحلیل صحیح و اصولى‌تر روند تغییرات انواع تخلفات و جرائم در جغرافیاى مختلف کشور.
7 ارتقاء کیفى برنامه‌هاى پیشگیرى ناجا بر اساس نتایج تجزیه و تحلیل‌هاى آماری.
8 تحقق نظام فرماندهى و کنترل در ناجا.
9 بستر سازى براى تقویت همکارى اطلاعاتى مردمى با ناجا و مشارکت آنان در سایر زمینه‌ها.
10 تسهیل در ارائه خدمات مشاوره‌اى و پاسخگویى به سؤالات پلیسى مردم از طریق 110.
11 جلوگیرى از سرگردانى مردم در مراجعه به پلیس و تسریع بخشیدن به نیازمندى‌هاى مردم.
12 ایجاد ارتباط و تعامل منطقى بین سیستمهاى پیشگیری، پیگیرى ، کشف جرم ، کنترل ، پیگیرى مأموریت‌هاى ناجا و مهمترین اهداف.
هدف و منظور از ایجاد مراکز فوریت‌هاى پلیسى (سیستم 110)
1 ایجاد تحول و ساماندهى در حضور به موقع پلیس در صحنه‌هاى جرم.
2 ارائه سریع‌ترین روش براى درخواست کمک از پلیس.
3 کاهش چرخه کارى در مراجعه مردم به کلانترى‌ها در مواقع ضروری.
4 ایجاد ناامنى براى مجرمین و بزهکاری.
5 افزایش حساسیت امنیت در جامعه.
6 بالا بردن توان اطلاعاتى و تصمیم‌گیرى فرماندهان در متناسب سازى عملیات پلیس براى نیاز جامعه.
7 فراهم نمودن امکانات تحلیلى ، امنیتى و انتظامى شهرستان‌ها.
8 یکپارچه سازى عملیات امداد و نجات بین پلیس و اورژانس آتش نشانى و سایر سازمان‌هاى امدادی.
9 تحکیم امنیت عمومى و تلاش براى پایدارى آن.
10 انجام کنترل عملیات پلیسى به وسیله ابلاغ مأموریت از بالا و دریافت بازخورد آنها.
تأمین امنیت و تحکیم نظم و اجراى قانون و عدالت از مهمترین ارکان ثبات و سلامت یک نظام اجتماعى و سیاسى است و نقش نهادهایى که تأمین کننده این هدف باشند، به اندازه‌اى مهم است که شاید بتوان گفت، بدون وجود چنین نهادهایی، بقاى یک جامعه ممکن نمى‌گردد. در کشور ما بخش عمده‌اى از این وظیفه مهم بر عهده نیروى انتظامى است.
با نگرش کلى بر وظایف نیروى انتظامى در کشور مى‌توان به گستردگى فعالیت‌هاى این نیرو که بالغ بر انجام 22 مأموریت خاص و بیش از 120 مأموریت عام مى‌گردد واقف شد. این تنوع و تعدد وظایف در هیچ یک از نیروهاى نظامى و سازمان‌هاى غیر نظامى جمهورى اسلامى ایران وجود نداشته و مى‌توان اذعان داشت نیروى انتظامى تنها نهادى است که در عرصه‌هاى مختلف و در اقصى نقاط کشور از مرزها تا درون شهرها در گستره وسیع و انجام وظایف محوله مى‌پردازد، با وجود این گسترگى و تنوع مأموریتى و همچنین توجه به کمبودهاى مختلف در این سازمان بود که سبب شد طراحى سیستمى که بتواند با سازماندهى امکانات موجود و افزایش تحرک و سرعت عمل، به نیازمندى‌هاى فورى مردم پاسخ دهد، احساس گردد. تا ضمن حضور به موقع در صحنه‌ها، با ناامن کردن کشور براى مجرمین و امنیت بخشیدن به وظایف اجتماعى کشور، رضایت عمومى جامعه را در بحث امنیت و ناهنجارى‌هاى اجتماعى مربوط به وظایف پلیسى فراهم نماید. لذا در جهت اجراى فرامین مقام معظم رهبرى و فرماندهى معظم کل قوا و تحقق بخشیدن به اهداف ذکر شده مرکز فوریت‌هاى پلیس 110 در تاریخ 20/7/79 مصادف با 13 رجب سالروز ولادت حضرت امیرالمؤمنین و در سال منصوب به آن حضرت تأسیس و جهت پاسخگویى به نیازهاى فورى پلیسى مردم راه‌اندازى گردید.
در بررسى کلى مى‌توان اذعان داشت که بحول و قوه الهى در بطن نیروى انتظامى جمهورى اسلامى ایران تحولى ارزشمند ایجاد گردیده است و مرکز فوریت‌هاى پلیسى توانسته در این فاصله زمانى مأمورین را در انجام وظایف محوله و ارائه خدمات ارزنده موفق‌تر و اطمینان مردم را نسبت به ناجا افزایش دهد که امید است این مرکز با انسجام و یکپارچگى روز افزون تشکیلاتى بتواند با اقتدار بیشترى به انجام مسئولیت‌هاى محوله بپردازد و قلب مقام معظم رهبرى و مردم شریف این مرز و بوم را شاد نماید.