نبوّت
در جهان بینى الهى نیاز انسان به پیامبر، ضرورتى است که قابل تردید نیست. اگر جهان هستى هدفى دارد و در مسیر خود خط صحیحى را دنبال مىکند، باید براى انسان هم که جزیى از عالم است راهى روشن و دور از هرگونه خطا و انحراف وجود داشته باشد و اگر نباشد او وصله ناهمرنگ هستى خواهد بود.
اگر براى آفرینش انسان هدفى وجود دارد و باید انسان به سعادت ابدى برسد، بدون داشتن طرحى کامل و جامع، این هدف عملى نیست و انبیا براى تبیین چنین طرحى آمدهاند.
اگر انسان خطاکار است، هشدار دهنده مىخواهد و انبیا همان منذران و هشدار دهندگانند.
اگر انسان مسئول است و باید در دادگاه عدل الهى پاسخگو باشد، ضرورى است که بیان کنندهاى هم براى احکام و مسئولیتها وجود داشته باشد و پیامبران الهى براى این امر آمدهاند.
اگر لازم است که انسان خود را بسازد، باید الگو و مدل داشته باشد و انبیا الگوى انسان کاملند.
اگر انسان باید براى آینده خود فکر کند، باید کسى هم باشد که آینده را براى او تشریح کند.
در این نوع تفسیر و بینش است که نقش انبیا براى کاروان انسانیّت روشن مىشود و چنین بینشى تنها در جهانبینى الهى است.
امّا در جهان بینى مادّى که براى هستى راهى و هدفى معیّن نشده و انسان هم بدون طرح و نقشه قبلى ساخته شده و پس از چندى رو به نابودى مىرود، مسألهاى به نام نبوّت مطرح نیست.
بنابراین، مسأله نبوّت در متن زندگى ما و در خط اصلى قرار دارد، یعنى رسیدن به هدف انسانى و اسلامى که تنها از یک راه ممکن است؛ راهى بدون شک و سهو، آن هم از منبع وحى و علم بى نهایت الهى که به تمام عوامل سعادت و شقاوت ما آگاهى دارد.
اکنون دنیاى علم و صنعت شاهد انواع انحرافات و جنایات افراد و ملّتهایى است که چون در خط انبیا نبودهاند، با اختراعات و اکتشافات خود، جهنّمى ساختهاند که مردم را در آن مىسوزانند. آنان حتّى در کنفرانسها و جلساتى که به نام حمایت از مظلوم برگزار مىکنند از حقّ وتوهاى ظالمانه برخوردارند و با وجود میلیونها شکم گرسنه در جهان بودجههاى میلیاردى صرف مسابقات تسلیحاتى مىکنند و با داشتن انواع وسایل رفاهى باز به مواد مخدّر پناه مىبرند. با مشاهده چنین وضعى تردیدى نیست که انسان به رهبرى معصوم و خطى سالم نیازمند است.
عدم اعتقاد به نبوّت نشانه عدم شناخت خدا
چگونه بپذیریم که انسان - این جانشین خدا و این گل سر سبد موجودات که تنها موجود انتخابگر و صاحب اراده است - بدون راه و راهنما در جهان هستى متحیّر بماند و به حال خود رها شود و هیچ طرح و برنامهاى براى حرکت صحیح او ترسیم نشود و هیچ رهبرى او را هدایت نکند؟ آیا این دید انحرافى با خداشناسى سازگار است؟!
قرآن مىفرماید:
«وماقدروا اللّه حق قدره اذ قالوا ما انزل اللّه على بشر من شىء» (10) گروهى قدر خدا را چنان که باید نشناختند زیرا گفتند: خدا به کسى وحى نکرده است.
راستى چگونه ممکن است خداى حکیم همه موجودات را براى انسان خلق کند ولى خود او را بدون برنامه به حال خود رها کند. آیا این کار، خلاف حکمت نیست؟ اگر کسى چنین خیال کند در حقیقت خدا را درست نشناخته است.
قرآن مجید درباره وحی و نبوت چه می گوید؟
کسانیکه دستگاه وحی و نبوت را با بیان گذشته اولی توجیه می کنند دانشمندانی هستند که به واسطه اشتغال و انس بعلوم مادی و طبیعی همه چیز جهان هستی را در انحصار قوانین طبیعت می دانند و آخرین ریشه حوادث را نیز همان طبیعت فرض می نمایند و از این روی قهرا ادیان آسمانی را پدیده های اجتماعی خواهند دانست و با میزانی که از سایر پدیده های اجتماعی بدست آمده خواهند سنجید چنانکه اگر یکی از نوابغ اجتماعی مانند کورش و داریوش و اسکندر خود را برانگیخته خدا و کار خود را ماموریت آسمانی و تصمیمات خود را فرمانهای خدائی معرفی کند، توجیهی جز آنچه در فصل سابق گذشت نخواهد داشت.
ما فعلا در صدد اثبات جهان ماوراء الطبیعه نیستیم و نیز باین دانشمندان نمی گوئیم که هر علمی تنها در اطراف موضوع خود می تواند نظر دهد و علوم مادی که از خواص و آثار ماده بحث می کنند اثباتا و نفیا حق مداخله در ماوراء ماده ندارند.
آنچه می گوئیم این است که توجیه سابق هرچه باشد باید با بیانات قرآن مجید که سند نبوت پیغمبر اکرم است و ریشه اصلی همه این سخنان در آن است وفق دهد و تطبیق پذیرد ولی صریح قرآن بر خلاف این توجیه دلالت دارد. کسانیکه دستگاه وحی و نبوت را با بیان گذشته اولی توجیه می کنند دانشمندانی هستند که به واسطه اشتغال و انس بعلوم مادی و طبیعی همه چیز جهان هستی را در انحصار قوانین طبیعت می دانند و آخرین ریشه حوادث را نیز همان طبیعت فرض می نمایند و از این روی قهرا ادیان آسمانی را پدیده های اجتماعی خواهند دانست و با میزانی که از سایر پدیده های اجتماعی بدست آمده خواهند سنجید چنانکه اگر یکی از نوابغ اجتماعی مانند کورش و داریوش و اسکندر خود را برانگیخته خدا و کار خود را ماموریت آسمانی و تصمیمات خود را فرمانهای خدائی معرفی کند، توجیهی جز آنچه در فصل سابق گذشت نخواهد داشت. ما فعلا در صدد اثبات جهان ماوراء الطبیعه نیستیم و نیز باین دانشمندان نمی گوئیم که هر علمی تنها در اطراف موضوع خود می تواند نظر دهد و علوم مادی که از خواص و آثار ماده بحث می کنند اثباتا و نفیا حق مداخله در ماوراء ماده ندارند. آنچه می گوئیم این است که توجیه سابق هرچه باشد باید با بیانات قرآن مجید که سند نبوت پیغمبر اکرم است و ریشه اصلی همه این سخنان در آن است وفق دهد و تطبیق پذیرد ولی صریح قرآن بر خلاف این توجیه دلالت دارد.
نبوت و رسالت همان برانگیخته شدن و گردن گیر شدن است از ندائی که وجدان انسانی باصلاحات عمومی می نماید ولی از قرآن مجید خلاف این معنی فهمیده می شود زیرا خدای متعال می فرماید: ((و نفس و ماسواها فالهمها فجورها و تقواها))سوره شمس آیه 8 (ترجمه: سوگند بنفس و کسیکه او را درست کرد پس الهام نمود باو بدلش انداخت بزه کاری و پرهیزکاری او را) بدلالت آیه هر فرد از انسان با وجدان و نهاد خدادادی خود نیک و بد و زشت و زیبای اعمال خود را درک می کند و ندای اصلاحات در درون هر انسان نهفته است جز اینکه برخی گوش داده رستگار می شوند و برخی اعتنا نکرده بسوی بدبختی قدم برمی دارند چنانکه بعد می فرماید: ((قد افلح من زکاها و قد خاف من دساها))سوره شمس آیه 10 (ترجمه: رستگار شد کسیکه نفس را نمو خوب داد (پرورانید) و زیانکار شد آنکه آن را از نوبآن باز داشت و اگر نبوت و رسالت اثر همین ندای وجدان بود که عمومیت دارد، همه افراد نبوت و رسالت را داشتند و حال آنکه خدای متعال این منصب را ببرخی از افراد تخصیص می دهد چنانکه می فرماید: ((و اذا جائتهم آیه قالوا لن نؤ من حتی نؤ تی مثل ها اوتی رسل الله الله اعلم حیث یجعل رسالته))سوره انعالم آیه 124 (ترجمه زمانیکه آیه ای برای ایشان می آید می گویند ایمان نخواهیم آورد تا وقتیکه آنچه پیغمبران خدا داده شد به شما نیز داده شود. خدا بهتر می داند کجا رسالت خود را قرار دهد) آیه دلالت دارد بر اینکه کفار برای ایمان خود شرط می کردند که رسالت عمومی شود و ایشان نیز بهره ای از آن داشته باشند ولی خدای متعال پاسخ رد بایشان داده اختصاص بودن رسالت را تثبیت می کند. نبوت و رسالت همان برانگیخته شدن و گردن گیر شدن است از ندائی که وجدان انسانی باصلاحات عمومی می نماید ولی از قرآن مجید خلاف این معنی فهمیده می شود زیرا خدای متعال می فرماید: ((و نفس و ماسواها فالهمها فجورها و تقواها))سوره شمس آیه 8 (ترجمه: سوگند بنفس و کسیکه او را درست کرد پس الهام نمود باو بدلش انداخت بزه کاری و پرهیزکاری او را) بدلالت آیه هر فرد از انسان با وجدان و نهاد خدادادی خود نیک و بد و زشت و زیبای اعمال خود را درک می کند و ندای اصلاحات در درون هر انسان نهفته است جز اینکه برخی گوش داده رستگار می شوند و برخی اعتنا نکرده بسوی بدبختی قدم برمی دارند چنانکه بعد می فرماید: ((قد افلح من زکاها و قد خاف من دساها))سوره شمس آیه 10 (ترجمه: رستگار شد کسیکه نفس را نمو خوب داد (پرورانید) و زیانکار شد آنکه آن را از نوبآن باز داشت و اگر نبوت و رسالت اثر همین ندای وجدان بود که عمومیت دارد، همه افراد نبوت و رسالت را داشتند و حال آنکه خدای متعال این منصب را ببرخی از افراد تخصیص می دهد چنانکه می فرماید: ((و اذا جائتهم آیه قالوا لن نؤ من حتی نؤ تی مثل ها اوتی رسل الله الله اعلم حیث یجعل رسالته))سوره انعالم آیه 124 (ترجمه زمانیکه آیه ای برای ایشان می آید می گویند ایمان نخواهیم آورد تا وقتیکه آنچه پیغمبران خدا داده شد به شما نیز داده شود. خدا بهتر می داند کجا رسالت خود را قرار دهد) آیه دلالت دارد بر اینکه کفار برای ایمان خود شرط می کردند که رسالت عمومی شود و ایشان نیز بهره ای از آن داشته باشند ولی خدای متعال پاسخ رد بایشان داده اختصاص بودن رسالت را تثبیت می کند.