تحقیق مقاله کارگاه کاربری اراضی

بررسی وشناخت شهر

  شناخت تاریخچه شهر ، نام و سابقه ی تاریخی شهر و منشاء پیدایش و روند گسترش شهر تاکنون

-شهر فریمان

فریمان فعلی قریه ای است  در شمال غربی فریمان که جز دهستان نیشابور بوده است . برخی منابع نیز بنای اصلی شهر فریمان را مربوط به قبل ازاسلام می دانند.

بند فریمان از قدیمی ترین آثار پیرامون شهر فریمان است که بنای آن را در زمان دیلمیان و یا سلجوقیان دانسته اند که پس از آن مردم فریمان از شمال غربی به محل فعلی شهر نقل مکان نموده اند و اقدام به احداث قریه ای با برج و بارو نموداند که قسمتی از آثار دیوارهای آن در شمال  شهر فریمان فعلی به چشم می خورد.

روستاهای تقی آباد ، لوشاب و قلعه نو فریمان نیز همزمان با پیدایش فریمان احداث شده اند آنچه که مسلم است هسته ی اولیه شهر موجود درشمال میدان امام خمینی فعلی ،  خیابان های امام موسی صدر، سید جمال الدین اسد آبادی و طالقانی قرارداشته که محلات قدیمی شهر نیز درهمین محدوده شکل گرفته است.

این محدوده را وجود رباط قدیمی مربوط به دوران صفویه ، نوع معماری و مصالح بکار رفته در بناها به همراه بافت ارگانیک از دیگر محلات شهر متمایز ساخته و به آن قدمتی چند صد ساله می دهد . عموم ساختمان ها از خشت و گل ساخته شده که در حال حاضر قریب به اتفاق آنها تخریبی می باشند.

از بازارقدیمی که معمولاً هسته اولیه شهر های ایرانی در اطراف آن شکل می گیرد در شهر فریمان مدرکی در دست نیست پس از احداث و توسعه جاده جدید شهر فریمان در دوران حکومت رضاخان پهلوی به سمت جنوب با خیابان های منظم و شطرنجی و احداث ساختمان های جدید حکومتی توسعه یافت .

طی دهه های اخیر بدلیل افزایش جمعیت و مهاجرت روستائیان به شهر فریمان و ارتقای جایگاه اداری فریمان ( مرکزیت شهرستان ) مناطق جدیدی در سمت جاده شهر فریمان { بلوار امام رضا(ع)} امتداد کارخانه قند و در راستای جاده جدید فریمان به تربت جام به شهر افزوده شد.

 به طور کلی در شهر فریمان 3 نوع بافت ، مطابق با دوران های مختلف رشد آن قابل تشخیص است که نشان دهنده چگونگی روند رشد شهر در دوره های گوناگون است.

الف – بافت ارگانیک و قدیمی شهر در دو سمت انتهای خیابان امام خمینی و در شمال جغرافیایی شهر.

ب – بافت میانی و شطرنجی در دو طرف خیابان امام خمینی به سمت جنوب که رشد شهر در دوران پهلوی را در بر می گیرد.

پ - بافت سازمانی و قطعات تفکیکی از پیش طراحی شده دربخش جنوبی خیابان امام رضا (ع) و در دو سمت جاده منتهی به کارخانه قند که نشان از رشد شهر در سه دهه اخیر دارد . ( طالش ، 1382 ، گزارش 2 ، ص 1 و 2 )

-وجه تسمیه :

در مورد کلمه ی فریمان ، در فرهنگ جغرافیایی ایران چنین آورده شده است : واژه فر با تشدید ، ریشه ی اوستایی و پهلوی دارد و به معنی جلال و شکوه است فری بی تشدید مخفف آفرین به معنای مدح و ستودن است و مان صیغه امرماندن می باشد . بنابراین فریمان مرکب از دو کلمه فری و مان به معنی (باشکوه و جلال بمان) است . به طور کلی در کتاب شرح سفری در ایالات خراسان و شمال غربی افغانستان نیز آمده است که شخصی به نام فریدون شاه سد فریمان را بنا نهاده  است لذا این اسم بعد از تفسیر و تبدیل به فریمون و سپس فریمان تغییر کرده است عده ای نیز معتقد هستند که فریمن به معنی مرد آزاده می باشد . ( آسیایی ، 1384 ، ص 57 )

بررسی وضعیت جغرافیایی و اقلیمی شهر :

شهر فریمان دارای آبو هوای معتدل و خشک و مدیترانه ای است . ارتفاع آن از سطح دریا 1411 متر و به لحاظ توپوگرافی تقریباً هم سطح و با شیب ملایم که از نظر جغرافیایی دشت نامیده می شود .

متوسط بارندگی سالانه آن 54/12 میلیمتر بوده که پیرامون آن را اراضی نسبتاً مرغوب کشاورزی احاطه می کند که با توجه به کمیت و کیفیت بالای آبهای زیرزمینی و سطحی از رونق کشاورزی خوبی بهره مند است .

جهت باد غالب در شهر فریمان از سمت شمال به جنوب می باشد . از نظر زلزله خیزی ، این منطقه در حوزه کپه داغ و ایران مرکزی قرار می گیرد که در اطراف آن گسل های پرتکاپو و بسیار متحرک وجود دارد . ( رجوع شود به جدول شماره 2 اطلاعات اقلیمی شهرستان فریمان )

بارندگی :

اطلاعات آماری 15 ساله شهر فریمان در خصوص بارندگی حاکی است که متوسط بارندگی سالانه این شهر 36/249 میلیمتر است که این بارش در دو ماه از سال به علت درجه حرارت پایین ( ماههای دی و بهمن ) به صورت برف می باشد و بقیه آن به شکل باران نازل می شود .

از نظر توزیع فصلی بارش نی زدر شهر فریمان 50 درصد بارشها در فصل زمستان بارشها در فصل زمستان ، 7/28 درصد در فصل بهار و 85/17 درصد در فصل پاییز و 24/2 درصد بقیه در فصل تابستان روی می دهد . در میان ماههای سال ، ماه march ( اسفند ) با 81/50 میلیمتر بارندگی بیشترین میزان بارش را به خود اختصاص داده و در ماههای فروردین و بهمن نیز بارندگی قابل توجهی صورت می گیرد .

با توجه به رابطه مستقیم بین رژیم جریان رودخانه ها در فصل بهار و پاییز و زمستان در رودخانه های این منطقه آب جاری است و علاوه بر این به دلیل بارش برف در زمستان ، ذوب آنها تا اواسط بهار نیز ادامه داشته و در این فصل نیز کم و بیش در رودخانه های منطقه می توان روان آبهای سطحی را مشاهده نمود . حداکثر بارش اتفاق افتاده در سال در این منطقه طبق آمار ثبت شده سالهای  2003- 1989 ، 8/50 میلیمتر در ماه اسفند روی داده است که با رژیم بارندگی این منطقه نیزمنطبق       می باشد .

باد :

بر روی هر یک از نیم کره های زمین کمربندها و نقاطی با فشارهای جوی متفاوت ( کم و زیاد 9 وجو د دارد بعضی از این کمربندها دائمی هستند و بعضی دیگر فقط در مدتی از سال ایجاد می شوند. در مناطق نیمه استوایی هر نیمکره یعنی بین عرضهای 20 تا 40 درجه کمربندی با فشار زیاد وجود دارد .

علت اصلی وجود نقاط و کمربندهای فشار هوا ، تقسیم نامتعادل و پرتوهای خورشید بر روی زمین است که باعث اختلاف دما در نقاط مختلف سطح زمین می شود . بحث در زمینه چگونگی شکل گیری مراکز زیر فشار و کم فشار نهایتاً به سیستم های متفاوت باد می شوند . در حوصله مبحث ما نمی گنجد ام اباید دانست که به طور کلی در هر نیم کره زمین سه سیستم کلی باد وجود دارد :

بادهای تجاری ( مرکز این بادها در مناطق نیمه استوایی دو نیم کره است که دارای هوای پرفشار هستند )

الف : بادهای غربی ( مرکز این بادهادر مناطق نیمه استوایی ولی حرکت آنها در جهت مناطق کم فشار اقیانوس منجمد شمالی است )

ب: بادهای قطبی ( این بادها در اثر پراکنده شدن توده های هوا از مناطق پرفشار قطبی و اقیانوس منجمد شمالی بوجود     می آیند )

بادهای موسمی ( اختلاف میانگین درجه حرارت سالانه هوای سطح زمین و دریا باعث ایجاد بادهای زمستانی بر روی خشکی و بادهای تابستانی بر روی دریا می شود که به بادهای موسمی معروف اند .

بحث در رابطه با ماهیت بادها ، چگونگی شکل گیری و مبدأ ومقصد آنها گستره ی وسیعی دارد و به همین دلیل به این نکان ذکر شده اکتفا کرده و به بررسی اطلاعات بدست آمده از ایستگاه سینوپستیک شهر مشهد برای یک دوره 10ساله می پردازیم

بررسی اطلاعات موجود حاکی از این است که در فصل بهار از نظر تعداد بیشترین باد از سمت جنوب شرقی شهر وزیده است و این در حالی است که سرعت آن 4 نات بوده اما در این فصل بادی که از جانب شمال غربی می وزد با سرعت 10 نات بیش شدت وزش باد را به خود اختصاص می دهد .

در فصل تابستان نیز بادهای شرقی از نظرتعداد بیشترین مقدار را به خود اختصاص می دهند که دارای شدت 4 تا 5 نات بوده است . در فصل پاییز و زمستان به ترتیب بادهای جنوبی و جنوب شرقی با سرعتهای 3 نات بیشترین تعداد وزش باد را به خود اختصاص می دهند .

با توجه به آنچه گفته شد بادهایی که به سرعت و شدت بالایی داشته باشند و یا به عبارت دیگر بادهای تسنر و طوفان در شهر فریمان وجود ندارد. اما هنگامی که وزش باد را به صورت مستمر وجود داشته باشد . بویژه در مناطقی با اقلیم سرد همچون فریمان همواره با سوز بوده و از یکسو باعث ناراحتی انسان شده و از سوی دیگر در صورتیکه جهت گیری و استقرار بناها با توجه به بادهای غالب پیش بینی نگردد باعث اتلاف انرژی داخل ساختمانها نیز می گردد و به همین منظور برای جلوگیری از اثرات منفی آن برای تعیین جهت وزش باد غالب تعداد دفعات وزش باد را در سرعت متوسط بادها جذب کرده و به این ترتیب جهت وزش باد غالب ابتدا برای هر یک از فصول و سپس برای کل سال محاسبه شده است .

که در فصل بهار بادهای شرقی ، جنوب شرقی و جنوب رتبه های اول تا سوم را به خود اختصاص می دهند و در فصل تابستان بادشرقی رتبه اول و بادهای شمال شرقی و جنوب شرقی رتبه های بعدی را به خود اختصاص می دهند . در حالیکه در فصل پاییز باد جنوبی و سپس بادهای جنوب شرقی و شرقی رتبه های اول تا سوم را به خود اختصاص می دهند و اما در فصل زمستان جنوب شرقی در رتبه های اول و بادهای جنوبی و شمال غربی در رتبه های بعدی قرار می گیرند و به عنوان بادهای درجه 2 محسوب می شوند. در کجموع سالانه نی زبادهای شرقی در رتبه اول قرار گرفته و به عنوان باد غالب اصلی مطرح است و بادهای جنوب شرقی و جنوبی در رتبه های بعدی قرار می گیرند .

رطوبت هوا :

منظور از رطوبت هوا ، مقدار آبی است که به صورت بخار در هوا وجود دارد . بخار آب از طریق تبخیر آب سطح اقیانوسها و دریاها ، همچنین سطوح مرطوبی چون گیاهان وارد هوا می شود این بخار بوسیله جریان هوا و باد به بقیه قسمتهای سطح زمین منتقل می شود . هر چه هوا گرمتر باشد ، بخار آب بیشتری را در خود نگه می دارد به طور مثال ظرفیت پذیرش بخار آب با دمای 18 سانتیگراد ، 3 برابر ان در هوایی با دمای 2 درجه سانتیگراد است . بنابراین به دلیل اختلاف دمای هوا در مناطق مختلف ، میزان رطوبت هوا نیز در نقاط مختلف سطح زمین به یک اندازه نیست . حداکثر میزان رطوبت هوا در نواحی استواست که با حرکت به طرف تعیین کاهش می یابد . مقدار رطوبت موجود در هوا به روشهای مختلفی چون رطوبت مطلق ، رطوبت مخصوص ، فشار بخار و رطوبت نسبی می توان اندازه گیری و بیان کرد 

رطوبت مطلق :

عبارت است از وزن بخار آب موجود در هرمترمکعب از هوا واحد آن گرم در مترمکعب است .

رطوبت مخصوص :

عبارت است از وزن بخار آب موجود در هرکیلوگرم از هوا به صورت گرم در کیلوگرم نشان داده می شود .

فظار بخار:

عبارت است از فشاری که بر اثر بخار آب در هوا به وجود می آید و بر حسب میلیمتر جیوه اندازه گیری می شود .

رطوبت نسبی :

عبارت است از نسبت وزن بخار آب موجود در حجم مشخصی از هوا در یک درجه حرارت به حداکثر مقدار بخار آبی که آن حجم از هوا در همان درجه حرارت می تواند نگه دارد . زمانی که هوا حداکثر رطوبتی را که می تواند در خود نگه دارد ، جذب کند ، آن را « هوای اشباع شده » می نامند . در این حالت ، رطوبت نسبی هوا 100 درصد است ولی اگر مقدار رطوبت موجود در آن کمتر باشد که می تواند در خود نگه دارد ، رطوبت نسبی آن کمتر از 100 درصد است .

با توجه به اعداد ثبت شده در جدول شماره 7 متوسط رطوبت نسبی در ساعتهای مختلف روز شهر فریمان نشانگر این موضوع است که رطوبت نسبی در ساعت 3 گرینویچ در تمام ماههای سال بالاترین درصد را دارا بوده و ساعت 9 گرینویچ در اکثر ماهها حداقل رطوبت نسبی اتفاق افتاده است .

میزان رطوبت نسبی با دما و بارش رابطه تنگاتنگی داشته و به موازات افزایش رطوبت نسبی احتمال بارندگی و میزان بارندگی افزایش پیدا می کند . میزان رطوبت نسبی نیز با میزان تبخیر نیز نسبت عکس دارند ، از این موارد می توان اینگونه نتیجه گرفت که پی بردن به رطوبت نسبی در ماهها و فصول مختلف اولاً تعیین کننده نزولات جوی و رژیم بارندگی در  منطقه بوده و ثانیاً تعیین کننده تبخیر است که با توجه به کمبود آب و حفظ و نگهداری و بهره برداری حداکثراز نزولات جوی در منطقه حائز اهمیت می باشد .

از جدول رطوبت نسبی می توان به این مطلب پی برد که رطوبت نسبی در فصول پاییز و زمستان بیشتر از 60 درصد بوده ( بجز در ساعت 5/12 ظهر که کمتر از 60 درصد می باشد ) و در فصل بهار در ساعت 5/6 عصر و 5/12 ظهر به کمتر از 50 درصد و در ساعت 5/6 صبح بیشتر از 50 درصد می رسد و در فصل تابستان در ساعت 5/6 عصر و 5/12 ظهر کمتر از 30 درصد و در ساعت 5/6 صبح بین 40 تا 50 درصد بوده است .