مقدمه
غذاهای تکمیلی مورد نیاز مادر در دوران آبستی برای تامین نیازهای جنین و ضمایم آن شامل مواد معدنی , ویتامین ها و پروتئین ها ست.
جنین در حال رشد از نظر مصرف تعداد عناصر غذایی در خون مادر در درجه اول اهمیت قرار دارد و روند رشد جنین حتی اگر مادر رژیم غذایی کافی نداشته باشد , ادامه می یابد. به عنوان مثال , فقدان تغذیه کافی مادر اثری روی رشد سیستم عصبی جنین ندارد(مگر در کاهش شدید تغذیه مادر که می تواند موجب آسیب دائمی مغز گردد) . قد جنین تقریبا به طور طبیعی اقزایش می یابد , از طرف دیگر سوء تغذیه می تواند وزن جنین را به طور قابل ملاحظه ای کاهش دهدو از آهکی شدن استخوانها بکاهد و هم چنین می تواند باعث آنمی , هیپو ترومبینومی و کاهش اندازه تعدادی از اندام های بدن جنین شود.
رژیم غذایی مادران باردار
طبق توصیه RDA میزان انرژی لازم برای خانم باردار حدود 300 کیلو کالری اضافه بر میزان مورد نیازش در حالت غیرنابارداری است. این تصور غلط است که زن باردار بواسطه داشتن بچه باید بیش از حد معمول غذا بخورد. زنانی که در مدت حمل زیاد خورده وخوابیده باشند و حرکت کمتر داشته باشند, فربه و تنبل شده و در نتیجه دچار زایمان سخت می شوند.
باید در این دوران غذارا آهسته خورده, آنرا خوب بجوند و با خوشی غذارا مصرف نمایند و البته از غذاهایی استفاده کنند که برای خود و جنین اهمیت غذایی دارد و مفید است. زنان بارداری که در زمان باردری به غذای خود اهمیت نمی دهند و هر چیزی مصرف می کنند, اغلب نوزادانی نحیف و رنجور بدنیا می آورند (این اصل مهم که آنچه مادر در 9 ماه حمل یعنی زمانی که وجود جنین به او وابسته است می تواند در حق فرزند خود انجام دهد در تمام دوران زندگی نظیر آن را برای فرزند انجام نخواهد داد , را نباید فراموش کنیم).
غذاهای زن باردار و بچه شیرده باید متنوع و دارای مواد غذایی و وینامین کافی باشد و در عین حال اشتها آور, مقوی و سالم باشد.
غذاهایی که زنان باردار باید مصرف کنند:
غذاهایی که در زیر ذکر شده , می توانند به عنوان الگویی برای تامین پروتئین , ویتامین, املاح , قند , کلسیم مورد استفاده قرار گیرند.
مایعات: بدن فرد روزانه به دولیتر (هشت لیوان) مایع نیاز دارد. قسمتی از این مایعات را باید از شیر و بقیه را از آب تامین کرد. آب بهترین مایع جهت رفع نیازهای بدن است. سوپ,آبمیوه و هر نوشیدنی دیگر مایع به حساب می آیند. چای کم رنگ وتازه دم نیز به شرطی که از حد اعتدال خارج نشود, مفرح است.
گوشت: بهترین غذا برای تشکیل مواد متشکله بدن است و به حد اعتدال می توان در ماه های اول بارداری از آن استفاده کرد. مقدار مصرف روزانه 8 اونس گوشت بدون چربی, ماهی , مرغ, بوقلمون , حداقل هر هفته یکبار مصرف دل, قلوه ویا جگر می باشد. مصرف گوشت قرمز به عبت وجود کلسترول بالا هفته ای دوبار می باشد. از ماهی به ایجاد رشد و تحولات بیشتر مغز جنین با حداقل دو بار در هفته استفاده کنند. همچنین اسیدهای چرب امگا۳ ,برای رشد چشم نیز مفید است.
تخم مرغ: هر روز یک عدد تخم مرغ را می توان همراه با نان مصرف کرد ولی نباید در مصرف تخم مرغ افراط شود چون باعث آسیب به جنین می شود.
شیر: از شیر کم چرب جهت کاهش مقدار انرژی و تغذیه صحیح می توان استفاده کرد. حدود چهار لیوان شیر در روز(یک لیتر) می توان استفاده کرد.
پنیر :مصرف یک اونس پنیر در روز می تواند میزان کلسیم بدن راتامین کند.
غذاهای مغزی وپر انرژی:
سالاد: سالاد ها از حیث اغلب ویتامین ها در بدن ممتازند.پس هر روز باید دو فنجان پر سبزی و صیفی جات خام و تازه مصرف کنند, مانند کاهو, هویج, جعفری تازه, خیار, کرفس, گوجه فرنگی و... .
سبزیجات: علاوه بر سبزیجات خام, هفته ای یکبار نیز باید از سبزیجات پخته استفاده کنند.مثل باقلا, لوبیا, نخود, اسفناج, هویج, شلغم و...) که باید در مقدار کمی آب جوش و به مدت کم پخته شوند تا عناصر غذایی از بین نرود.
حبوبات: برنج, گندم , آرد گندم و سایر حبوبات هر روز یکبار باید مصرف شوند. به جای این مواد می توان در روز از یک عدد نان نیز استفاده کرد.
نان: استفاده از دو تا سه نان برشته یا سوخاری در روز مهم است , چون این مواد در معده به قند تبدیل می شوند.
میوه : میوه های تازه که زیاد ترش نباشند مفید هستند ودر میان آنها مفیدترین میوه پرتغال شیرین است. از میوه ها یا آب میوه ها یک یا دو بار در روز می توان استفاده کرد. میوه های مفید شامل گریپ فروت, لیمو, گوجه فرنگی, نارنگی, خربزه, آناناس توت فرنگی و... هستند.
دسر ها: دسرهای کم کالری و مغزی مانند بستنی و فرنی را می توان به عنوان تنوع غذایی مصرف کرد.
مواد مفید شامل موارد زیر است:
روی: زنان باردار برای اطمینان از رشد استخوانی مناسب در کودکانشان باید به میزان کافی از منابع غذایی حاوی عنصر روی استفاده کنند.در افرادی که از مواد حاوی روی یا مکمل های روی استفاده می کنند, رشد استخوانی به ویژه در استخوان لگن در جنین بیشتر و مطلوب‌تر است.
کلسیم: کلسیم به دلیل نقش مهم آن در ساخت اسکلت و استخوان های جنین و جلوگیری از پوکی استخوان در مادر، یکی از مهمترین املاح مورد نیاز در دوران بارداری است درشیر، ماست، پنیر، ماهی وساردین وجود دارد.
ویتامین D : ویتامین Dباعث محکم شدن استخوان ها و رشداندام ها می شود. کمبودویتامین D باعث کندی رشد در جنین می شود.
اسید فولیک یا B9 : نیاز به این ویتامین به دلیل افزایش حجم خون مادر افزایش می یابد. کمبود این ویتامین در هفته های اول بارداری می تواند باعث ایجاد اختلالات عصبی و ناهنجاری های جنینی شود. اسیدفولیک به طور عمده در انواع سبزی های دارای برگ سبز تیره ، لبو، کلم و پرتقال وجود دارد.
ویتامین C : باعث تقویت سیستم ایمنی مادر می شود. به همین علت در دوران بارداری مواد غذایی غنی از ویتامین C باید به میزان کافی در هر وعده غذایی وجود داشته باشد. کمبود ویتامین C می تواند باعث افزایش فشارخون مادر در۳ ماهه آخر بارداری شود. مهمترین منابع ویتامین C ، میوه ها بخصوص انواع مرکبات و سبزیجات است.
ویتامین A: مهمترین نقش ویتامین A ، تاثیر در تشکیل سلولهای مغز و شبکیه چشم است. ویتامین A درجگر، تخم مرغ ,لبنیات ، سبزیجات برگ سبز و زرد رنگ مانند هویج است.