مقدمه: در این نوشته به ویژگیهای کلّی یک مقاله علمی - پژوهشی برای انتشار در نشریاتی که مقالات آنها مورد داوری قرار میگیرند (Refereed Journals) پرداخته شده است. این نشریات یا مجلّهها پس از دریافت مقاله آن را برای داوری نزد سه یا چند نفر از داوران که به موضوع مورد بحث مقاله آشنایی دارند ارسال میدارند. پس از دریافت نظرات و پیشنهادات داوران، در صورتی که مقاله قابلّیت انتشار داشته باشد، نشریه مقاله مورد بحث را منتشر مینماید. چارچوبهای آورده شده در این نوشته نیز میتواند برای مقالههای ارسالی برای همایشهای علمی که مقالات آنها داوری میشوند مورد توجّه قرارگیرد.
2- معیارهای یک مقاله علمی - پژوهشی
توصیه جدّی میشود که معیارهای زیر در هر مقاله علمی - پژوهشی مورد رعایت قرارگیرند. رعایت این معیارها باعث انسجام و استحکام مقاله شده و امکان پذیرش آن را در یک مجله علمی - پژوهشی افزایش میدهد.
الف- مرتبط بودن مطالب و کامل بودن
• تمام موضوعات مطرح شدهاند.
• استدلالها و بحثها در کلیت متن مرتبط هستند.
• منابع و مراجع ادبیات تحقیق آورده شدهاند.
• منطق و پیوستگی بین استدلالها رعایت شده است.
ب- برخورداری از یک سازمان منسجم:
• مقاله از یک ساختار شفاف مفهومی برخوردار است.
• عنوانها و زیرعنوانهای مناسب، صحیح و مرتبطی به کار برده شدهاند.
• نظام ارجاع دهی با ثبات و مناسب است.
پ- برخورداری از یک محوریّت تحقیقی در کلّیت و ترکیب مقاله:
• تفکر خلاق، ترکیب و استدلال ظهور و بروز دارد.
• دقت فکری در باره عنوان اصلی دیده میشود.
• مفاهیم مرتبط به نحو مناسبی تحقیق شدهاند.
• استدلالها و اثباتها به وسیله مدارک و مستندات یا ارجاعات پشتیبانی شدهاند.
• شواهد کافی برای فهم موضوع وجود دارد.
• ادبیات تحقیق مورد نقد و تحلیل قرار گرفتهاند.
• ارتباط لازم بین ادبیات تحقیق و موضوع مورد تحقیق مقاله ارائه شده است.
3- ساختار عمومی مقاله
یک مقاله تحقیقی به طور کلی میتواند در برگیرنده ساختاری مشابه ساختار زیر باشد.
1) عنوان مقاله:
• پرهیز از عنوان های کلی و روزنامه ای؛
• استفاده از صفت و موصوفهای لازم برای گویاتر نمودن عنوان؛
• دارا بودن جذّابیت برای جذب مخاطب؛
• فشرده و مختصر و یادآوردنی؛
• پرهیز از اصطلاحات نامأنوس و اختصار
• توجه به این نکته که عنوان یک برچسب است نه جمله.
2) نام نویسنده/نویسندگان:
• مشخص کردن نام و رابطه عضویتی نویسنده یا نویسندگان.
3) چکیده:
• دربرگیرنده (معرفی کلی و گویای تحقیق / بیان هدف و قلمرو تحقیق، اهمیت کلّی تحقیق ، مروری فشرده بر ساختار مقاله، اشاره کلّی به نوآوریها و دستاوردهای مقاله)؛
• پرهیز جدی از آوردن مراجع، فرمول و علامتهای ویژه؛
• رعایت کوتاهی و فشرده بودن ( در حد یک بند و سقف 200 تا 250 کلمه)؛
• توجه به این نکته که تعداد افرادی که چکیده را میخوانند بسیار بیشتر از کسانی است که مقاله را میخوانند.
4) کلید واژهها:
• تا سقف پنج کلمه و یا اصطلاح
5) مقدمه:
• تعریف مسئله و قلمرو تحقیق؛
• طرح اهمیت تحقیق؛
• طرح سوابق تاریخی موضوع؛
• طرح طبقهبندیها و شاخههای مرتبط با موضوع؛
• ارائه تعاریف اصطلاخات اصلی و علائم و اختصارات؛
• مروری کلی بر بقیه مقاله.
• این بخش میتواند با بخش بعدی ترکیب شود.
6) بررسی ادبیات موضوع/ سابقه تحقیق:
• طرح سابقه بر اساس یک نظم زمانی/ دیدگاهی/مکتب فکری یا هر طبقهبندی دیگر؛
• طرح ارتباط ادبیات مورد بررسی با موضوع تحقیق؛
• بیان نقاط قوّت، ضعف و محدودیتهای ادبیات موضوع؛
• صرف نظر از طرح مطالب شخصی و تعصب آمیز؛
• طرح یافتههای موافق و مخالف در ادبیات؛
• ارائه روند و سیر تحقیق و طرح جهتگیری آن؛
• نقد و بررسی تئوریهای طرح شده؛
• مشخص کردن محدوده زمانی مورد بررسی؛
• برقراری ارتباط بین ادبیات موضوع با موضوع مورد تحقیق.