دفتر زندگی با کلمه عشق و مهرورزی آغاز شد و جلوه های گوناگون جمال و کمال در کل هستی پدید آمد . انسانها هم که جزئی از نظام کلی هستی هستند با عشق متولد می شوند با دلدادگی به تلاش و کوشش می پردازند و در آخرین لحظات زندگی سرشار و لبریز از عشق و دلدادگی چون حبابها به اقیانوس هستی و ابدیت می پیوندند . پس آغاز و سرانجام زندگی و هستی از مهر و محبت آکنده است و آنان که از عشق و دلدادگی خبری ندارند نامشان دردفتر و جریده انسانها ثبت و ضبط نمی شود. بنیان نهادی آدمی بر پاکی وطهارت بنا شده است وطبع انسان میل به آراستگی به سجایای اخلاقی وزیباییهای ظاهر وباطن دارد.اسلام به عنوان آخرین دین الهی وپیامبرعظیم الشأن آن به عنوان خاتم پیامبران،تأکید برحفظ وتقویت آن وسوق گرایشهای فکری به سمت کمالات وجودی انسان دارد. اسلام،آیین پاک عشق ومهرورزی است،آنان که به دستورات پر مهرش جامعۀ عمل بپوشانند واخلاق ورفتاروکرداروگفتارخویش را همرنگ وهماهنگ با تعالیم مهرآفرینش نمایند،به توفیق الهی نمونه ای جامع وکامل از عشق وترحم وملاطفت شده،قلب آنان مالامال از رحمت وعطوفت ومهرورزی خواهد شدوآنان که از خورشیدعالم تاب حقایق نورانی آن فرهنگ کامل روی بگردانندوخودرامحروم ازفیوضات معنوی والهی وروحانی آن نمایندوسنگدلی وتندخویی راسرلوحۀ اخلاق ورفتارخود قراردهند،صفات حیوانی وشهوات نفسانی برآنان غالب شده،اخلاق بهیمیت،مقدم برعقلانیت آنان خواهد شد وازمقام انسانی تنزل یافته است.
اگر مایل هستیم از زندگی لذت و بهره بگیریم ,می خواهیم خانواده استواری داشته باشیم، اگر می خواهیم کودکان ما با نشاط و خرمی زندگی کنند ، اگر می خواهیم استعدادهای خداداد در آنان شکوفا گردد و اگر می خواهیم روح امید و اعتماد و تلاش و کوشش در آنان زنده شود باید زندگی خانوادگی را از مهر و محبت لبریز و سرشار نماییم و در و دیوار خانه را با صفا و صمیمیت آذین بندی کنیم .
رسول خدا ( ص ) می فرمود : هیچ بنایی در نزد پروردگار محبوب تر از بنای خانوادگی نیست.
خانواده به عنوان هسته اولیه و مهمترین کانون زندگی انسان، دارای اهمیت ویژه ای در ساختن شخصیت اوست .خانواده جایگاه اصلی تربیت فرزندان صالح و مذهبی است و مسجد و مدرسه تکمیل کننده این تربیت هستند.
خانواده قلب جامعه است . خانواده نخستین جامعه ای است که فرزندان در آن روابط اجتماعی و ارتباط برقرار کردن با دیگران را می آموزند.
چنانچه زن و مرد بتوانند براساس دستورات حیاتبخش اسلام، این هسته اولیه زندگی اجتماعی را سرشار از مهر و عطوفت و گرمی و شادابی نمایند سعادت دنیوی و اخروی خود و فرزندانشان را فراهم کرده اند.
همان گونه که مهرورزی ومحبت در ایجاد خانواده ای سالم و بالنده موثر است ، می توان گفت افرادی که در خانواده محبت را تجربه کرده اند ، مهرورزی به دیگران را آموخته اند و بهتر میتوانند آن را عرضه کنند .
دین مبین اسلام پایه زندگی زن و شوهر را بر اساس مودت و رحمت می‌داند و تمام جنبه‌های مورد نیاز زندگی موفق و سالم را به زیبایی و سادگی بیان کرده است.
نقش محبت در خانواده را بسیار کلیدی است و تنها بودن دو نفر در کنار یکدیگر نمی‌تواند محبت را به معنی واقعی بیان کند بلکه آن چیزی که محبت را برای ما معنی و مفهوم می‌بخشد رفتار ما در شرایط مختلف و ابراز این محبت در زمان مناسب است که منجر به تضمین سلامت خانواده میشود. محبت به عنوان یک اصلی که اعضای خانواده را به هم نزدیک می‌کند و منجر به نوعی انسجام، هماهنگی و همکاری در خانواده میشود.
دین اسلام برای حفظ و زیباسازی و مهرورزی و استحکام بنیان خانواده اهمیت خاصی قائل شده است.
«و من ءایته ان خلق لکم من انفسکم ازوجا لتسکنوا الیها و جعل بینکم موده و رحمه ان فی ذلک لایا ت لقوم یتفکرون؛ از نشانه های خداوند این است که برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا بوسیله آنان آرامش و سکون یابید و در میان شما و همسرتان دوستی و مهربانی قرار داد. مطمئناً در این امر برای اهل اندیشه و تفکر، نشانه ها و عبرت هایی وجود دارد.»
طبق این بینش قرآنی، خانواده نشانه ای از رحمت، عطوفت وحکمت اوست. و شایسته است صفات رحمت وجمال حضرت پروردگار در یک خانواده سالم خودنمایی کند و در محیط آن نشانه ای از عدالت، رحمت، علم و حکمت، خداوند و سایر صفات الهی در آن به نوعی نمایان گردد.
بنابراین بنیان خانواده که مهم ترین عامل در ساختار شخصیت افراد و جلوه ای از رحمانیت پروردگار است باید همواره همچون دژی مستحکم در برابر انحرافات، لغزش ها و آفات و آسیب های مهم اجتماعی تقویت گردیده و ارتباط اعضای آن براساس رحمت، مودت بویژه رابطه قلبی و عاطفی میان زن و شوهر استحکام یابد .
آیات و احادیث منتخب در مورد محبت و مهرورزی
پیامبر اسلام (ص):
ان حسن الخلق ذهب بخیر الدنیا و الاخره ) جامع السعاده/ ج 1 ص 273(
حسن خلق نیکی دنیا و آخرت را به دنبال دارد
امام صادق (ع):
لاعیش اهنأ من حسن الخلق( علل الشرایع / ج2/ ص 246)
هیچ زندگانی گواراتر از حسن خلق نیست
امام صادق (ع):
من ساء خلقه عذّب نفسه ( جامع السعاده/ ج 1 ص 271)
هرکس بداخلاق باشد خودرا عذاب می دهد
امام علی (ع):
حسن الخلق خیر الرفیق ( بحار الانوار/ ج77/ص 396)
خوش اخلاقی بهترین رفیق آدمی است
قرآن کریم:
انک لعلی خلق عظیم ( سوره قلم / آیه 4)
همانا بدرستیکه تو دارای اخلاق نیکو هستی
محدثین در باره اخلاق پیامبر اسلام نوشته اند:
آن حضرت با مردم انس می گرفت و هیچکس را زا خود نمی راند. بزرگان هر قومی را مورد احترام قرار می داد اگر کسی تقاضایی از آن حضرت میکرد اجابت می نمود و اگر میسر نبود با نهایت محبت اورا قانع میکرد. با مردم به گشاده روئی برخورد می نمود. برای خدا غضب میکرد ولی هیچگاه برای خودش خشمگین نمی شد. همیشه لبخند بر لب داشت . تند خووسختگیر نبود . هرگز دشنام و سخن زشت از دهانش بیرون نمی آمد. از کسی عیبجویی نمی کرد.
امام صادق:
از مانیست کسی که هنگام خشم ، خویشتندار بوده و با همنشینان و دوستان خود خوش اخلاق و خوش رفتار نباشد. ( الامام الصادق والمذاهب الاربعه ج2 ص 350)
پیامبر اسلام(ص):
خوش اخلاق باشید زیرا سرانجام آن خواه ناخواه بهشت است و از بدخلقی بپرهیزید که خلق بد خواه ناخواه در آتش است. ( وسایل الشیعه / ج2/ ص221)
پیامبر اسلام(ص):
انکس نزد من از همه محبوبتر و روز قیامت ازهمه به من نزدیکتر است که اخلاقش نیکو تر و تواضعش بیشتر باشد.( قرب الاسناد / ص22)
امام علی(ع ):
فی سعه الاخلاق ، کنوز الارزاق. ( سفینه البحار/ج1/ ص411)
اسلام، دین حکومت است. آموزه‌های دینی ما بروشنی دلیل بر این مدعاست اما بررسی دقیق و موشکافانه متون اسلامی نشان می‌دهد که اسلام بیشتر از انکه بر تنها حکومت کند و سلطه‌ی بر مردم رااقتار سیاسی پیشه نماید در پی حکومت بر دلهاست.
اصول این نوع حکومت و کشورداری همان مبانی سیاسی حکومتی اسلام است و مبانی سیاسی نظام علوی، چیزی جز مبانی مدیریت اسلامی نیست.
اسلام، آیین نامه‌ی تکامل مادی و معنوی انسان است بنیادی ترین عنصر این آیین نامه محبت است نقش محبت در تحقق حکومت اسلامی و برنامه‌ایی که دین الهی برای پیشرفت جامعه انسانی رقم زده است به حدی است که امام محمدباقر(ع) دین اسلام را جز محبت نمی‌داند و می‌فرماید: هل الدین الا الحب؟ ایا دین داری، جز محبت ومهرورزی است؟ از نگاه علی(ع) نیز ستونهای اصلی اسلام واصول برنامه‌های تکامل آفرین آن بر پایه‌ی محبت خداوند است چنان که می‌فرماید: اسلام دین خداوند است که آن را برای خود برگزید و به دیده‌ی عنایت خویش، آن را بپرورید و بهترین آفریدگان خود را ویژه‌ی آن ساخت و ستونهای آن را بر دوستی خود استوار داشت. پیشوایان دینی و رهبران راستین سیاسی امت اسلامی، جلوه‌های محبت مردم به آفریدگارند و مهرورزی مردم به آنان مهرورزی به خداست. بر این اساس، پایگاه اصلی حکومت اسلامی، فراتر از بیعت و رای مردم است حکومت اسلامی ریشه در عشق و محبت مردم دارد. و این است راز آیین مذهبی، منش ملی، آداب اخلاقی و باورهای فرهنگی به ما آموخته است که همه‌ی اسنانها با فطرت پاک الهی متولد می‌شوند: «گل مولود یولد علی الفطره الا ان ابواه یهودائه او ینصرائه او یمجسائه» هر ذره‌ای با فطرتش متولد میشود الا اینکه پدر و مادر او یهودی یا مسیحی یا زرتشتی است. اما شرایط خاص حاکم بر جامعه تحت تاثیر عوامل سیاسی، فرهنگی،اخلاقی و... می‌تواند این فطرت سالم را دستخوش تغییر و تحول کند و یا سبب انحراف یا اضمحلال این فطرت سالم گردد.