کارشناسی آب و هوا شناسی
شهرستان خلخال در جنوب استان اردبیل واقع شده‌است و مرکز آن شهر خلخال است. این شهرستان از طرف شمال به شهرستان کوثر از طرف شرق به‌استان گیلان از طرف جنوب به استان زنجان و از طرف مغرب به شهرستان میانهحدود می‌شود. شهرستان خلخال در ۴۸ درجه و۳۲ دقیقه طول جغرافیایی و۳۷ دقیقه و۳۷ درجه عرض جغرافیایی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته‌است.
اقلیم و آب وهوا
شهر ستان خلخال یک منطقه کوهستانی است که ارتفاع آن از شرق به غرب و از شمال به جنوب کاهش می‌یابد رشته کوههای تالش درشرق آن از شمال به جنوب کشیده شده‌است که مانند سدی میان دریای مازندران و استان گیلان و آذربایجان قرار گرفته‌است به طوریکه بر خلاف دامنه‌های شرق در دامنه‌های غربی آن در منطقه خلخال به جهت کاهش باران و خشکی هوا پوشش گیاهی انبوه و چشمگیری دیده نمی‌شود در این شهرستان رود مهم قزل‌اوزن و شاخه‌های آن مانند شاهرود آرپاچای و شنگ‌آباد به طرف جنوب جریان داشته و سرانجام به دریای مازندران می‌ریزد این منطقه از لحاظ آب وهوا دارای تابستانهای معتدل و رمستانهای سرد است به لحاظ موقعیت‌های جغرافیایی و شرایط کوهستانی این منطقه دارای جالبترین منابع آب‌های گرم معدنی است که مهم‌ترین آنها آب گرم معدنی خلخال سویی در بخش سنجد در فاصله شهرهای گیوی و خلخال میباشد مقدار بارندگی سالانه ثبت شده در ایستگاهها در سال ۱۳۷۹ حدود ۸ /۳۱۲ میلیمتر بوده‌است که نسبت به سال پیش از آن در حدود ۱۰ درصد نشان میدهد.
جمعیت
برابر با سرشماری سال ۱۳۷۵ شهرستان خلخال ۱۳۷۹۹۲ نفر جمعیت داشت. بر اساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۷۵ شهرستان خلخال دارای ۱۰۴۴۵۴ نفر جمعت بوده‌است این شهرستان ۵۳۲۵۸ نفر و ۵۱۱۹۶ نفر مرد بوده‌است که نشان دهنده نسبت جنسی ۹۶ است به عبارت دِگر در مقابل هر ۱۰۰ نفر زن ۹۶ نفر مرد وجود داشته‌است این نسبت برای اطفال کمتر از یکساله ۱۰۶ وبرای بزرگسالان (۶۵ ساله و بیشتر)۱۲۳ بوده‌است نسبت‌های مذکور در نقاط شهر ی به تر تیب ۱۰۳و ۱۰۹ ودر نقاط روستایی ۱۰۷ و ۱۳۰ بوده‌است از جمعیت این شهرستان ۴۳ درصد در گروه سنی کمتر از ۱۵ ساله ۵۱ درصد در گروه ۱۵-۶۴ ساله و ۶ درصد در گروه سنی ۶۵ ساله و بیشتر قرار داشته‌اند و سن بقیه افراد نیز نامشخص بوده‌است شهرستان خلخال دارای ۲۰۳۴۲ خانوار بوده که از این تعداد خانوار ۸۹۱۶ خانوار شهری و۱۱۴۷۲۶ خانوار روستایی بوده‌اند.
سهم جمعیت شهرستان خلخال از جمعیت کل استان در سال ۱۳۷۵ برابر ۹/۶ درصد وسهم جمعیت شهری و روستایی این شهرستان از جمعیت شهری و روستایی کل استان به ترتیب برابر ۷/۲ درصد و ۱۱/۴ درصد بوده‌است.
تقسیمات کشوری
بخش مرکزی شهرستان خلخال
دهستان خانندبیل شرقی
دهستان خانندبیل غربی
دهستان سنجبد شرقی
دهستان وهرآورد یا بفراجرد
شهرها: خلخال
بخش خورش رستم
دهستان خورش رستم جنوبی
دهستان خورش رستم شمالی
شهرها: هشجین
بخش شاهرود شهرستان خلخال
دهستان پلنگا
دهستان شال
دهستان شاهرود
شهرها: کلور
زبان و گویش
زبان مردم بخش مرکزی و عمده روستاهای این شهرستان ترکی آذربایجانی میباشد. از جمله این روستاها خانلر گیلوان و گیلوان، علی آباد و ماجولان می‌باشند. و قلعه خشتی یمن درشمال روستای خانلر گیلوان منظره چشم نوازی به این منطقه بخشیده‌است. ورودخانه بزرگی از گیلوان به طرف طارم زنجان درجریان است ومحصولات بسیاری از قبیل گردو، سیب، گلابی و غیره را به صورت انبوه بوجود آورده‌است. در این روستا پرندگان بزرگی مثل شاهین، عقاب طلایی در کوهها ی که به زبات محلی(ترکی) (قره گوش ذاشی)میباشد جولان می‌دهند در برخی از روستاها و بخش‌ها زبان‌های تالشی، تاتی و کردی نیز رواج دارد.
از روستاهای تات‌زبان این شهرستان می‌تواند به اسبو، اسکستان، دِرَوْ، شال، دز، لرد، کرن، کرنق، اشاره کرد.[۲۴] شهر کلور نیز از شهرهای تات‌زبان است.
در شهرستان خلخال گویشهای متعددی وجود دارد از آن جمله می توان به گوبش‌های ذیل اشاره نمود:
- زبان ترکی آذری در خود شهر و اکثر روستاهای خلخال.
- گویش کردی در بخش مرکزی در دهستان لنبر و روستاهای اطراف.
- گویش تاتی که یکی از گویشهای منحصر به فرد و باستانی میباشد در بخش شاهرود خلخال رواج دارد.
- گویش تالشی که در بخشی از روستاهای مرزی در منطقه شاهرود رواج دارد.
هنرهای دستی
از میان هنرهای دستی معروف این شهرستان می توان به تهیه شال، جاجیم‌های ابریشمی و پشمی، گلیم بافی، پلاس، لباس‌های پشمی و کرکی و بافت مسند اشاره نمود. متاسفانه بعد از متروک شدن نوغان داری (پرورش کرم ابریشم) بافت جاجیم‌های ابریشمی نیز متروک شد و حالا در هر کجا جاجیم‌های خلخال پیدا شود باید آن را جزو اشیای عتیقه محسوب نمود. شال پشمی خلخال که قسمت عمده آن در بخش شاهرود تهیه می شود از صادرات مهم خلخال بوده که آن هم فعلا کاهش یافته‌است. بافت گلیم و مسند نیز در خلخال رواج دارد. در این منطقه گاه مسندهای بسیار نفیس دیده می شود که هنرمندان خلخالی آن را به صورت برجسته می بافند.
جاذبه‌های طبیعی
کوه آق داغ در نزدیکی دهستان بزرگ برندق قرار دارد.
رودخانه قزل اوزن نیز از کنار روستای نیمه ائیل جاریست.
چشمه آب سرد میرعادل (یا به زبان ساکنین محلی بیلدیر) که در روستای اندبیل واقع شده‌است.
گردنه‌های مسیر خلخال - اسالم
چشمه آب سرد ازناو که در روستای خوجین واقع شده‌است.
آبشار نره گر
غار یخگان
مسیر قدیم خلخال - گیلان
از جمله ییلاق‌های معرف خلخال ییلاقی بنام سردول که در روستای وهرآورد قرار دارد و ییلاق تابستانی طایفه‌های گوناگون از ایل شاهسون از چندین دهات اطراف و حتا از تالش گیلان است.
طبیعت زیبای روستای آلهاشم
فنا رود در روستای خوجین
حاجت بولاغی(ائلر باغی)
آبگرم روستای گرمخانه
آبشار قاراگوش قیه سی واقع در روستای کلی
روستای کلی، یکی از روستاهای تاریخی و بسیار زیباست که سر شاخه‌های رود قزل اوزن از این روستا عبور می‌کند. این روستا به لحاظ معماری خانه‌هایش بسیار شبیه به ماسوله بوده و از آب و هوای بسیار مطلوبی در تابستان برخوردار است. باغات میوه این روستا نیز از جاذبه‌های گردشگری آن بوده و پیشه مردمانش کشاورزی و بافندگی است. قوم جولایی از کهن ترین ساکنین این روستا می‌باشند. چشمه گیرخ بلاغ (چهل چشمه) از زیباترین مناظر طبیعی این روستاست.
اقلیم و آب و هوا
شهرستان خلخال یک منطقه کوهستانی است که ارتفاع آن از شرق به غرب و از شمال به جنوب کاهش می‌یابد رشته کوههای تالش درشرق آن از شمال به جنوب کشیده شده‌است که مانند سدی میان دریای مازندران و استان گیلان و آذربایجان قرار گرفته‌است به طوریکه بر خلاف دامنه‌های شرق در دامنه‌های غربی آن در منطقه خلخال به جهت کاهش باران و خشکی هوا پوشش گیاهی انبوه و چشمگیری دیده نمی‌شود در این شهرستان رود مهم قزل‌اوزن و شاخه‌های آن مانند شاهرود آرپاچای و شنگ‌آباد به طرف جنوب جریان داشته و سرانجام به دریای مازندران می‌ریزد این منطقه از لحاظ آب وهوا دارای تابستانهای معتدل و رمستانهای سرد است به لحاظ موقعیت‌های جغرافیایی و شرایط کوهستانی این منطقه دارای جالبترین منابع آب‌های گرم معدنی است که مهم‌ترین آنها آب گرم معدنی گیوی سویی در بخش سنجد در فاصله شهرهای گیوی و خلخال میباشد مقدار بارندگی سالانه ثبت شده در ایستگاهها در سال ۱۳۷۹ حدود ۸ /۳۱۲ میلیمتر بوده‌است که نسبت به سال پیش از آن در حدود ۱۰ درصد نشان میدهد. شهر خلخال دارای سه رود جاری به نام‌های نورعلی چایی، قز باخان و هرو چایی که از داخل شهر می‌گذرند می باشد.