تحقیق مقاله ارزیابی فعالیت های یونیسف در بم و زرند در ارتباط با مراکز دوستدار کودک

مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی

الف – پیشینه

در بامداد دی ماه سال 1382 زلزله ویرانگری به قدرت 5/6 ریشتر شهر بم و روستاهای اطراف را لرزاند و آسیب های فراوانی به منابع انسانی و مادی وارد ساخت. بر اساس گزارشهای دولتی حدود 000/31 نفر کشته، 000/30 نفر مجروح و 85 درصد ساختمان ها تخریب و حدود 75000 نفر بی خانمان شدند.

کودکان به علت آسیب پذیری خود، زیانهای بیشتری را متحمل شدند. از حدود 32000 دانش آموز 100000 نفر از بین رفتند و 20000 نفر خانواده، 1800 نفر پدر و مادر و 5000 نفر یکی از والدین خود را از دست دادند.

حدود 90 درصدمدارس (31 مدرسه) تخریب شد و بقیه نیز قابل استفاده نبود. از 34000 معلم حدود 1200 نفر کشته شدند.[1] به این ترتیب در چند ثانیه ، شهر به ویرانه ای با هزاران کشته ، مجروح و بی خانمان تبدیل شد.

یونیسف با توجه به تعهدات و وظایف خود نسبت به کودکان در موقعیت های بحرانی، از روزهای اول فاجعه در بم حضور یافت و فعالیت های خود را بر اساس «پروتوکل واکنش پس از بحران» در قالب سر طرح «باز پیوند خانواده» در حمایت های عاطفی – روانی از کودکان» و «ایجاد فضاهای دوستدار کودک» شامل مهدهای کودک  و کانون های تفریحی – فرهنگی به مرحله اجرا درآورد. این برنامه ها با همکاری و مشارکت سازمانهای دولتی از جمله سازمان بهزیستی، وزارت آموزش و پرورش و وزارت بهداشت اجرا شد. علاوه بر سازمانهای دولتی، سازمانهای غیر دولتی بین المللی و داخلی نیز در اجرای این برنامه ها مشارکت داشتند.

هنوز آسیب های زلزله بم جبران نشده بود که در سوم اسفند 1383، یک سال پس از زمین لرزه بم ، زلزله ای با قدرت 4/6 ریشتر شهرستان زرند و روستاهای اطراف آن را لرزاند و خسارات قابل توجهی به منابع انسانی و مادی وارد ساخت. در اثر این زلزله، 50 روستا بین 30 تا 100 درصد تخریب شد، حدود 612 نفر کشته و 1500 نفر مجروح گردیدند و نزدیک به 32000 نفر دچار آسیب های گوناگون شدند. حدود 150 کودک کشته و نزدیک به 9000 کودک خسارات سنگینی را متحمل شدند.[2]

در مورد زرند نیز یونیسف طرح «سلامت کودکان زرند» را با همکاری سازمانهای دولتی از جمله هلال احمر، فرمانداری ، وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی کشور به مرحله اجرا درآورد.

ب – فعالیت های انجام شده توسط یونیسف در بم و زرند

در ارتباط با فضاهای دوستدار کودک

مهد های کودک – کانون های تفریحی – فرهنگی

پیش از ارزیابی فعالیت های یونیسف در ارتباط با فضاهای دوستدار کودک به ذکر خلاصه ای از این فعالیت ها، اهداف، برنامه ها و هزینه های آن می پردازیم:

1- طرح فضاهای دوستدار کودک: (مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی)

- زمان : سال 1383 و 1384 (2004 و 2005)

- مکان: بم و روستاهای اطراف – زرند و روستاهای اطراف

- اجرا کنندگان طرح: یونیسف ، سازمان بهزیستی و کانون پرورش کودکان و نوجوانان.

- استراتژی طرح (اهداف کلی): - گروه های سنی: زیر 6 سال و 18-7 سال)

حمایت از خدمات در زمینه فضاهای دوستدار کودک

ظرفیت سازی برای تداوم و پایداری برنامه های حمایت از کودکان

ارائه مشاوره در زمینه های مختلف توسط کارشناسان بین المللی و داخلی

ایجاد ارتباط و مشارکت بین سازمانهای دولتی، غیردولتی و بین المللی.

توانمند سازی خانواده ها و جامعه برای حمایت و کمک به رشد کودکان

ارزیابی و نظارت برای تشخیص مشکلات و ارائه داده کارهای مناسب

- اهداف اختصاصی:

ایجاد فرصت برای کودکان به منظور گذراندن اوقات فراغت خود به صورت مفید و سازنده

ایجاد محیطی امن برای کمک به رشد همه جانبه کودکان (رشد شناختی – جسمی – عاطفی و اجتماعی)

ایجاد شرایطی برای کودکان به منظور بیان وضعیت خود به شکل مثبت و خلاق

گمک به کودکان به منظور ایجاد امید در آنان و عادی سازی زندگی

کمک به کودکان، والدین و معلمان برای ایجاد ارتباط و همکاری بین خانواده، مدرسه و جامعه

افزایش مشارکت داوطلبانه نوجوانان در فعالیتهای اجتماعی ، فرهنگی ، تفریحی و مدنی

ایجاد فرصت برای نوجوانان به منظور ارائه خدمات به همسالان خود (یاری کودک به کودک)

2- زیر پروژه شماره یک: ایجاد مهدهای کودک:

- برنامه های اجرا شده در این پروژه شامل موارد زیر است:

حمایت از 36 مرکز مراقبت از کودکان (مهدهای کودک) شامل 20 مرکز در شهر بم و 16 مرکز در روستاها، شامل موارد زیر:

ارائه تجهیزات مورد نیاز به مهدهای کودک شامل چادر، کانکس وسایل گر ماشین و سرمایشی، وسایل صوتی و تصویری ، وسایل بازی در فضاهای باز، سرویس های بهداشتی و...

ارائه تجهیزات آموزشی به مهدهای کودک شامل کتاب، اسباب بازی، لوازم التحریر و...

ارائه خدمات آموزشی به مدیران و مربیان مهدهای کودک از طریق برگزاری کارگاه ها و دوره های آموزشی، جلسات آموزشی و... فهرست کارگاه های آموزشی به پیوست است.(1)

حمایت مالی در قالب پرداخت های تشویقی به مدیران و مربیان مهدهای کودک و کانون ها (مبلغ 000/220 دلار برای سال 83 و 84) علاوه بر تأمین تجهیزات و منابع مالی دوره های آموزشی.

3- زیر پروژه شماره دو: ایجاد کانون های تفریحی – فرهنگی:

حمایت از ایجاد 10 کانون تفریحی و فرهنگی شامل 7 کانون در بم و 3 کانون در روستاها

ارائه تجهیزات مورد نیاز به کانون ها شامل چادر – کانکس – وسایل گرمایشی و سرمایشی، سرویس های بهداشتی و...

ارائه تجهیزات آموزشی به مهدهای کودک شامل کتاب، اسباب بازی، لوازم التحریر و...

ارائه خدمات آموزشی به مدیران و مربیان مهدهای کودک

حمایت مالی در قالب پرداخت های تشویقی به مدیران و مربیان مهدهای کودک (مبلغ 8000 دلار علاوه بر تأمین تجهیزات و منابع مالی دوره های آموزشی).

پ – ارزیابی

1- ضرورت ارزیابی:

ارزیابی فعالیت های انجام شده به دلایل زیر ضرورت دارد.

سنجش میزان دستیابی به اهداف

سنجش میزان موفقیت برنامه ها

شناسایی مشکلات و نیازهای موجود

ارائه راه کارهای مناسب برای کاهش مشکلات و رفع نیازها

کمک به برنامه ریزی برای آینده

ثبت تجارت به منظور کمک به ماندگاری آن برای ایجاد آمادگی در برابر بحرانهای مشابه در آینده در سطح ملی و بین المللی

کمک به تدوین یک مجموعه جامع و کارآمد برای استفاده از آن در موقعیت های اضطراری به منظور نشان دادن واکنش سریع ، موثر و مناسب در برابر این حوادث.

2- چگونگی ارزیابی:

ارزیابی معمولاٌ به سه صورت انجام می گیرد:

ارزیابی پیش از اجرای برنامه ها که در واقع نوعی نیاز سنجی است که معمولاً در موقعیت های اضطراری به علت ضرورت مداخلات سریع، کمتر انجام می شود.

ارزیابی هنگام اجرای برنامه ها که در این زمینه چند ارزیابی انجام شده است که به اختصار به نتایج آنها اشاره در روش ارزیابی ، اشاره خواهد شد.

ارزیابی پس از پایان برنامه ها یا جمع بندی پایانی که مورد نظر این طرح است.

تا کنون چند ارزیابی از برنامه های اجرای شده توسط یونیسف انجام شده است که به نتایج آنها از یافته های این ارزیابی ، اشاره می شود.

3- روشهای ارزیابی:

در این ارزیابی ، روشهای زیر مورد استفده قرار گرفته است:

مصاحبه های با ساختار به صورت انفرادی با مسئولان و افراد کلیدی مربوط. منظور از مصاحبه با ساختار ، مصاحبه  بر اساس شاخص های ارزیابی است. با 12 نفر از مسئولان و افراد کلیدی در ارتباط با فضاهای دوستدار کودک مصاحبه انجام شد که اسامی آنان به پیوست است. (3)

مصاحبه هیا با ساختار به صورت انفرادی با کارشناسان و مسئولان سازمانهای غیر دولتی مربوط، در بم. با 4 نفر از این کارشناسان مصاحبه به عمل آمد که اسامی آنان به پیوست است. (4)

مصاحبه نیم ساختار به صورت جمعی با گروه های زیر:

مدیران و مربیان کانون های تفریحی – فرهنگی در بم (20 روز)

مدیران مهدهای کودک بم و روستاها (10 نفر)

مربیان مهدهای کودک بم و روستاها (10 نفر)

والدین (مادران ) کودکان مهدهای کودک (8 نفر)

والدین (مادران ) کودکان و نوجوانان کانون های تفریحی – فرهنگی (12نفر)

والدین (مادران) کودکان مهدهای کودک در روستای داهوئیه (17 نفر)

والدین (مادران) کودکان مهدهای کودک در روستای بهاء آباد (16 نفر)

مدیران و مربیان مهدهای کودک در روستاهای داهوئیه (2 نفر)

مدیران و مربیان مهدهای کودک در بهاء آباد (3 نفر)

مدیران و مربیان مهدهای کودک زرند و روستاهای اطراف (12 نفر)

مشاوران مرکز مشاوره نشاط در بم و بروات (بیان خاطرات)

والدین (مادران ) کودکان مهدهای کودک در بروات (بیان خاطرات)

کودکان و نوجوانان کانونها در کانون شماره 3 بم

کودکان مهدهای کودک در 6 مهد کودک (پویا – شادی – نوازش در بم – پرنیا – گلها – داهوئیه در روستاهای زرند)

مشاهدات و بازدیدها

به منظور بررسی عینی وضعیت مراکز دوستدار کودک از 6 مهد کودک و 2 کانون تفریحی – فرهنگی و دو مرکز مشاوره در بم و روستاهای اطراف به شرح زیر بازدید به عمل آمد:

مهدهای کودک بم: پویا – شادی – نوازش

مهدهای کودک روستاها: پرنیا – گل ها – داهوئیه در روستاهای زرند

مرکز مشاوره نشاط در بم

کانون شماره 2

مرکز مشاوره نشاط در بروات

کانون شماره 6

پرسش نامه:

دو پرسش نامه با سوالات باز و بسته ، تنظیم و به شرح زیر اجرا گردید:

پرسش نامه بررسی وضعیت مهد های کودک شامل 17 پرسش بسته چهار گزینه ای و 3 پرسش باز در زمینه مشکلات، راه کارها و پیشنهادات . پرسش نامه به پیوست است (5) – پرسش نامه بررسی وضعیت کانون های تفریحی – فرهنگی شامل 17 پرسش بسته چهار گزینه ای و 3 پرسش باز در زمینه مشکلات، راه کارها و پیشنهادات . پرسش نامه به پیوست است (6).

پرسش نامه بررسی وضعیت مهدهای کودک توسط 12 نفر از مدیران ، مربیان که به روش تصادفی انتخاب شده بودند، پاسخ داده شد.

پرسش نامه بررسی وضعیت کانون های تفریحی – فرهنگی توسط 15 نفر از مدیران ، مربیان که به روش تصادفی انتخاب شده بودند، پاسخ داده شد.

نظر خواهی از کارشناسان

به منظور استفاده از نظر کارشناسان در ارتباط با مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنیگ پرسش نامه ای شامل 12 پرسش پنج گزینه ای بر اساس شاخص های ارزیابی، تهیه و توسط 12 نفر از کارشناسان و مسئولان در ارتباط با کانون ها و 10 نفر از کارشناسان و مسئولان در رابطه با مهدهای کودک، پاسخ داده شده این پرسش نامه ها به پیوست است (7 و 8) این نوع ارزیابی که در سنجش «روش دلفی» نامیده می شود، در پژوهش هایی که فرصت بررسی های میدانی وجود ندارد، به کار برده می شود و از آن جا که حاصل نظرات کارشناسان است، نتایج مفید و موثری در ارزیابی دارد.

مطالعه و بررسی اسناد یونیسف در ارتباط با فضاهای دوستدار کودک شامل:

مجموعه حمایت از کودک در شرایط پس از بحران با استفاده از تجربه بم (نکات آموخته شده و پروتوکل واکنش پس از بحران) ارائه شده توسط مازیار تالشی – معاون کارشناسی حمایت از کودک، حمایت روانی – اجتماعی

پروژه وزیر پروژه های حمایت از کودکان – فضاهای دوستدار کودک (مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی – تهیه شده توسط مانلی آقاخان – کارشناس یونیسف )

پروژه بهزیستی کودکان و نوجوانان و تفاهم نامه آن در سال 1383 (2004)

پروژه کانون هایی برای کودکان و نوجوانان و تفاهم نامه آن در سال 1384 (2005)

پروژه سلامت کودکان زرند و تفاهم نامه آن در سال 1384 (2005)

گزارش سال 2005 فضاهای دوستدار کودک

این اسناد در زمان ارزیابی مطالعه و بررسی شده و در بخش های مختلف ارزیابی مورد استفاده قرار گرفته است.

مطالعه و بررسی ارزیابی یونیسف از فعالیت های خود شامل:

ارزیابی سریع مهدهای کودک در بم (Raquid Anenment Reqent)

هدف ارزیابی: بررسی کیفی خدمات و پایداری مهدهای کودک به منظور انتخاب مهدهای کودک مطلوب و یا با حداقل امکانات بوده است.

روش ارزیابی: استفاده از پرسش نامه و تنظیم آن توسط دو کارشناس بهزیستی و یونیسف از طریق مشاهده وضعیت مهدهای کودک و نمره گذاری و درجه بندی آنها.

تعداد 34 مهدکودک زیر پوشش یونیسف و 17 مهدکودک که زیر پوشش یونیسف قرار نداشتند (جمعاً 50 مهد کودک) مورد ارزیابی قرار گرفتند.

زمان ارزیابی: دو ماه

مهمترین نتایج این ارزیابی در بخش یافته های ارزیابی به اختصار ارائه خواهد شد.

ارزیابی مراکز تفریحی – فرهنگی بم و روستاهای اطراف:

هدف ارزیابی : پایش ماهانه کاغذ نهای فرهنگی – تفریحی بوده است.

روش ارزیابی: استفاده از فرم گزارش سرمایشی ماهانه و تنظیم آن توسط مدیر کانون و کارشناس بازدید کننده بوده است.

این ارزیابی در مورد 8 کانون اجرا شده است اما نتایج آن جمع بندی نشده بود. جمع بندی نتایج توسط اینجانب انجام گردید که مهمترین نتایج آن در بخش یافته های ارزیابی ، به اختصار ارائه خواهد شد.

ارزیابی مهدهای کودک بم و روستاهای اطراف:

هدف ارزیابی : پایش ماهانه مهدهای کودک بوده است.

روش ارزیابی: استفاده از فرم گزارش / پایش ماهانه و تنظیم آن توسط مدیر مهدکودک و کارشناسی بازدید کننده بوده است.

این ارزیابی در مورد 18 مهد کودک در بم و روستاهای اطراف اجرا شده بود اما نتایج آن جمع بندی نشده بود. جمع بندی نتایج توسط اینجانب انجام گردید که مهمترین نتایج آن در بخش یافته های ارزیابی ، به اختصار ارائه خواهد شد.

ارزیابی وضعیت مهدهای کودک در سال 1383 که به صورت توصیفی و کلی، در برنامه سال 1384 یونیسف آورده شده است.

مهمترین نتایج این ارزیابی در بخش یافته های ارزیابی به اختصار ذکر خواهد شد.

- ارزیابی وضعیت کانون های تفریحی – فرهنگی در سال 1383 که به صورت توصیفی و کلی در برنامه سال 1384 یونیسف ذکر شده است.

مهمترین نتایج این ارزیابی در بخش یافته های ارزیابی به اختصار ارائه خواهد شد.

گزارش سال 2005 یونیسف در ارتباط با فضاهای دوستدار کودک که به اختصار به ارزیابی برخی موارد، اشاره کرده است.

ارزیابی بهزیستی از مهدهای کودک که نتایج آن در بهزیستی موجود نبود تا مورد استفاده قرار گیرد.

ارزیابی اکو:

Euroqean communication Hemanitarian Acid office (ECHO)

این ارزیابی مشروح در سال 2004 از فعالیت های یونیسف انجام شده و برخی از نتایج آن در بخش یافته های ارزیابی آورده خواهد شد.

به این ترتیب 7 ارزیابی تاکنون از فضاهای دوستدار کودک انجام شده است که نتایج آنها در این ارزیابی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.