پیشگفتار :
نوجوانان دلی پاک و روحی پرشور دارند . آنان در حساسترین و بحرانی ترین دوران زندگی خود به سر می‌برند و نیازمند هدایت حکایت و همدلی اند نوجوانان نهال نو رسیده ای هستند که برای رشد و بالندگی به باغبانی دلسوز روشن بین نیاز دارند تا آنها را از آفتها و حادثه در امان دارد .
بها دادن به نوجوانان در تربیت و ارشاد آنان کوشیدن بی گمان یکی از نشانه های آشکار رشد فرهنگی یک جامعه است بر خلاف گمان برخی مردم تربیت و هدایت نوجوانان دارای پیچیدگیها و نکته های ظریف بسیاری است شاید گفته‌ی حکیمانه‌ی کانت ، متفکر و فیلسوف نامی آلمانی حق مططلب را در این زمینه ادا کرده باشد آنجا که می گویند : دو کار هست که در دشواری هیچ کار دیگری به پای آن نمی رسد : مملکت داری و تربیت .
برتراند راسل ، فیلسوف انگلیسی ، که خود در باره‌ی ( تربیت )
کتاب های نگاشته است اعتراف می کند که گفتار من در این زمینه بهتر از کردارم بود .
هیچ یک از نهاد های اجتماعی نقشی را که خانواده در ساختار فکری ، روحی و اخلاقی انسان دارد ، نمی توانند ایفا کننده نابسمانی های اجتماعی در بسیاری موارد ناشی از نابسامانی در خانواده هاست و سعادت یک اجتماعی بستگی کامل به وجود خانو اده های سالم و سعادتمند دارد.
اگر خانواده ها نقش خود را به درستی ایفا نکنند نهادهای اجتماعی دیگر ( از قبیل مدرسه ، رسانه های گروهی و غیره ) این خلاء را نمی توانند پر کنند .
بسیاری از مشکلات اخلاقی و رفتاری نوجوانان ریشه در بر خوردهای نامناسب پدران و ماردان مربیان دارد تجربه نشان می دهد در بیشتر موارد که نوجوانان به خانواده ای آگاه و مربی شایسته در دسترسی دارنده از زندگی سالم و موفقی بر خور دارند ، این نشان می دهد که نوجوانان به خوبی تربیت پذیر هستند و اگر نابسامانی هایی در اخلاق و رفتار برخی از آنان مشاهده می شود ،
ناشی از نبود تربیت صحیح است . پیامبر اسلام (ص ) می فرماید : در به شما در باره ی نوجوانان و جوانان سفارش می کنم زیرا آنها دارای قلبی رقیقتر و فضیلت پذیرتر می باشند .
و امام علی (ع ) می فرماید : دل نوجوان مانند زمین خالی از گیاه و درخت است که هر بذری در آن افشانده شود ، می پذیرد و در خود می پرورد پس فرزند عزیزم من در آغاز جوانی ات به ادب و تربیت تو پرداختم قبل از آن که دلت سخت گردد و از پذیرش چیزهای خوب سر بازند .
هدف گروه ما از انتخاب این مهم این است که موضوع بهنجار بارزترین موضوع در جامعه‌ی ما هست و خواستیم مشکلات جوانان را با استفاده از این تحقیق مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم و در حدتوانان خود را حل های خوبی پیش پای جوانان و نوجوانان بنهیم .
فصل اول هنجارهای اجتماعی و انواع مختلف آن
( هنجارها ارزش ها و کنترل اجتماعی )
( الف – هنجارهای اجتماعی )
هنجارهای اجتماعی رفتارهای معینی هستند که بر اساس ارزش های اجتماعی قرار دارند ارزشهای اجتماعی به تدریج بصورت هنجارهای اجتماعی در می آیند و با رعایت کردن آنها جامعه انتظام پیدا می کند هنجارهای اجتماعی شیوه های رفتار ی معینی است که در گروه یا جامعه متداول است و فرد در جریان زندگی خود آن را می آموزد به کار می بندد و نیز انتظار دارد که دیگر افراد گروه یا جامعه آنرا انجام دهنده مثلا شیوه حرف زدن با افراد سلام کردن احترام کردن دست دادن جزئی از قواعد و آدابی است که افراد از طریق تعلیم و تربیت فرا می گیرند و به کار می برند و افراد دیگر را هم در اجرای این هنجارها تحت کنترل قرار می دهند اگر کسی هنجار جامعه یا گروه را رعایت نکند مورد سرزنش و حتی مجازات قرار می گیرد مثلاً تعارف کردن یکی از هنجارهای جامعه ماست همه وقتی می خواهیم از در کلاس خارج شویم یا اینکه به سالن غذا خوری بروین به هم تعارف می کنیم و در خروج از کلاس یا رفتن به سالن غذا خوری حق تقدم با بزرگتر است اجرای این رسم اخلاقی رضایت ما را جلب می کند رعایت کردن هنجار جامعه تنها ناشی از وجود پاداش یا مجازات نیست . ما در اجرای این هنجارها و قواعد نیاز به تذکر دیگران نداریم این قواعد نزاکت جزئی از وجو ماست و به نحوی با آن آشنا هستیم و خود را موظف به اجرای آن می دانیم که به کار نبستن آنها در مواردی ما را دچار احساس گناه می کند به عبارت دیگر افراد در صورت تخلف از هنجارهای گجروهی خود را مجازات می کنند راعایت کردن هنجار اجتماعی یا سازگاری همنوائی با جامعه است در بسیاری از موارد همنوائی بر اساس تمایل و خواست و دلبستگی فرد است و گاه بر اساس اجبار اجتماعی صورت می گیرد افراد از همان آغاز کودکی و تشکیل شخصیت از طریق خانواده پدر و مادر خواهران برادران بزرگتر دوستان و خویشاوندان خود بتدریج هنجارهای اجتماعی را فرا می گیرند و آنرا جزئی از شخصیت خود می سازند و می آموزند آنچه را که هنجار اجتماعی است به کار بندند و آنچه را که خلاف هنجار اجتماعی است به کار نبندند .
پذیرش هنجارهای اجتماعی دو صورت دارد یکی اینکه جامعه یا گروه مانند خانواده کودکستان ، مدرسه عمداً به جامعه پذیر کردن فرد می پردازد و از طریق آموزش ، افراد را با هنجارهای اجتماعی گروه آشنا می سازد و او را ملزم به انجام آن می کند دیگر اینکه فرد خود با مشاهده رفتارهای اعضای گروه یا جامعه با هنجارهای اجتماعی آشنا می شود و آنها را اجرا می کند .
در هر جامعه ای برای رعایت کردن و ارجای هنجارهای اجتماعی ، قواعد عرفی و مدون وجود دارد قواعد از طریق نظارت و کنترل اجتماعی صورت می گیرد همه کس همگان را در اجرای هنجار گروه یا جامعه خود تحت کنترل قرار می دهند . در اجتماعات کوچک و محدود از نوع روستا ، عشیره یا طایفه که روابطه افراد رویا روی چهره به چهره و مبتنی در بر شناخت متقابل است ، کنترل اجتماعی اهمیت زیادی دارد و افراد را تحت فشار قرار می دهد و ملزم به اجرای هنجار اجتماعی می کند در اجتماعات بزرگتر در شهرها خصوصا ً شهرهای بزرگ که مردم نسبت به هم بیگانه اند کنترل افراد از طریق دستگاه های انتظامی ، اجرائی و نظامی صورت می گیرد عبور اتومبیل به هنگامی که چراغ راهنمائی قرمز باشد ممنوع و امری نابهنجار است و جریمه دارد هنجار این است که اتومبیل ها یا افراد صبر کنند تا چراغ سبز شود و آنگاه از چهار راه یا خیابان بگذرند . اگر فردی هم به هنگام قرمز بودن چراغ راهنمائی از خیابان یا چهار راه عبور کند با نگاه سرزنش آمیز و تند و تیز عابرین که در انتظار سبز شدن چراغ ایستاده اند روبرو و مجازات می شود . وقتی عده‌ای مسافر در ترمینال منتظر اتوبوس هستند و چند نفر از آنها دارند سیگار می کشند و یک نفر می آید و به آنها می گوید : آقایان چرا سیگار می کشید ؟ منظورش این نیست که در اینجا سیگار کشیدن ممنوع و خلاف هنجار اجتماعی جامعه است بلکه منظورش این است که سیگار نکشید البته این یک امر اخلاقی است و توصیه ای که به آنها می کند آنها را اندرز می دهد این امر با وقتی که شخص در اتوبوس داخل شهر سیگاری در می آورد و آتش می زند و دودش را هوا می کند یا اینکه با سیگاری که به لب دارد داخل اتوبوس می شود فرق دارد سیگار کشیدن در اتوبوس بر خلاف انجار اجتماعی است و فرد هنجار شکن ممکن است با اعتراض و سر زنش مردم مواجه شود و از عمل خلاف هنجار دست بکشد بدین ترتیب همه اعضای جامعه همدیگر را در اجرای هنجار جامعه به منظور انتام امور جامعه بر قراری و حفظ وحدت و یگانگی تحت کنترل قرار می دهند وقتی همه اعضای جامعه هنجارهای اجتماعی جامعه را به کار بندند سازگاری و امنیت اجتماعی بر قرار خواهد شد در صورتی که هنجارها را رعایت نکنند و یا اینکه جامعه دارای هنجارهای متضادی باشد ناسازگاری و نا ایمنی در جامعه پدید خواهد آمد و نظام جامعه دستخوش تزلزل قرار خواهد گرفت .
هنجارهای جامعه انواع مختلف دارد پاره ای از مهمترین هنجارهای جامعه عبارتند از ،
1 – رسم اجتماعی : رسم های اجتماعی رفتارهای هستند که در آغاز برای رفع نیازهای اجتماعی انسان بوجود می آیند و بر اثر تکرار در طول زمان به تدریج به صورت ثابت در می آیند مانند رسم میهمان نوازی در اجتماعات روستائی و عشایری در روستاها و مناطق عشایری به علت نبودن مسافر خانه یا محلی برای گذراندن در شب ، مسافران غالباً به خانه های روستائیان و عشایر مراجعه می کنند این پدیده به تدریج در اثر تکرار بوصرت یکی از رسم های پسندیده در آمده است و بوسیله مردم روستائی و عشایری و همچنین در جامعه شهری که در گذشته دور یا نزدیک خاستگاه روستائی یا عشایری داشته اند ، اجرا می شود .
2 – میثاق اجتماعی رسمی است که بر اثر وضعیت خاصی بوسیله بخشی از افراد جامعه بر قرار می شود و با هم عهد و پیمان میبندند که در امر خاصی بطور متحد اقدام کنند . در زمان بزرگ مالکی در یکی از روستاهای جنوب که مالک ده بهره مالکانه را از صورت جنسی که معادل محصول بود بصورت نقدی تبدیل کرد ، زارعان در مسجد اجتماع کردند و هم قسم شدند که تا وقتی ارباب ده بهره مالکانه نقدی را لغو نکند در زمین او زراعت نکنند بر اثر این وضعیت مالک از روستاها دیگر عده ای از زارعان را بکار زراعت به شیوه دلخواه خود مشغول کرد و در آن سال زارعان ده زمین مالک را کشت نکردند.