دینی یکتاپرستانه و یکی از ادیان ابراهیمی جهان است پیروان این دین را مسلمان می‌گویند. مسلمانان بر این باورند که خدا مستقیماً بر بسیاری از پیامبران وحی فرستاده و محمد آخرین آنها است.] اکنون، اسلام از نظر شمار رسمی پیروان در مکان دوم (پس از دین مسیحیت) جای دارد.
ریشهٔ واژه
اسلام در زبان عربی از ریشه (س-ل-م) که به معنای «تسلیم صلح‌آمیز؛ تسلیم‌شدن؛ اطاعت؛ صلح» است مشتق شده‌است. از دیگر مشتقات سه حرف (س-ل-م) می‌توان موارد زیر را نام برد:
سلام به معنای «صلح»[۳] که همچنین به عنوان درود هم است.
السلام (آرامش و سلامت) یکی از ۹۹ نام خدا در قرآن. [۴]
مسلمان، کسی که از اسلام تبعیت میکند؛ کسی خود را به خداوند تسلیم میکند.[۵]
اسلام، اسلام یعنی سلامت نفس، پس مسلمان در درجه اول سلامت نفس باید داشته باشد.[۶]
دین اسلام
دین اسلام آخرین دینی است که خداوند پاک و منزه بوسیله آن تمامی رسالت های آسمانی را از جانب ذات اقدسش برای هدایت آفریده هایش کامل نمود. خداوند این دین را توسط محمد، خاتم پیامبران و فرستاده شدگان، برترین ثنا و کاملترین سلام بر او و سایر پیامبران باد، نازل نمود.
اسلام از زمان بعثت پیامبر -ثنا وسلام خدا بر وی باد- تا روز قیامت بر تمام مکلفین اعم از انسان و جن لازم است. خداوند بلند مرتبه می فرماید: (ما تو را برای جملگی مردمان فرستادیم تا مژده رسان و بیم دهنده باشی) [۷]. و خداوند بلند مرتبه می فرماید: (بگو من فرستاده خدا بسوی جملگی شما مردمان هستم) [۸]. و رسول خدا در حدیث صحیح می فرماید: "و پیامبر بطور خاص بسوی قومش فرستاده شد و بطور عام بسوی مردم فرستاده شد" [۹]. و کل بشر از زمان بعثت پیامبر و تا روز قیامت امت دعوت هستند، یعنی دعوت شدگان برای در آغوش گرفتن دین اسلام، و آنها مخاطبان کلام خداوند بلند مرتبه در قرآن هستند که میفرماید (یا ایها الناس) یعنی (ای مردم)، پس کسانی از آنها که آن را اجابت کنند امت اجابت هستند، یعنی مسلمانان مخاطب آن کلام خداوند بلند مرتبه در قرآن که میفرمایند (یا ایها الذین ءامنوا) یعنی (ای کسانی که ایمان آورده اید).
و این در مورد انسان است، اما بعثت پیامبر بسوی جن در آخر سوره احقاف و اول سوره جن ثابت است.
معنی لازم بودن دین اسلام
همانا خداوند پاک و منزه تمام مخلوقات مکلف خود را از زمان بعثت پیامبر(ثنا و سلام خدا بر وی باد) تا روز قیامت مورد محاسبه قرار نمی دهد مگر بر اساس دین اسلام، با شروع از دیدن فرشته مرگ (ملک الموت) تا خواب قبر (رقده القبر) سپس بیدار شدن و حساب و کتاب تا جایگاه نهایی در بهشت برین یا جهنم سوزان. پس کسی که دین اسلام را در آغوش نگیرد یا آن را در آغوش گرفته سپس با یکی از نقض کننده های اسلام از آئین اسلام خارج شود، اگر در آن حالت بمیرد قطعاً هلاک میشود. خداوند بلند مرتبه می فرماید: (و کسی که غیر از اسلام آئینی برگزیند از او پذیرفته نمیشود و او در آخرت از زمره زیانکاران خواهد بود).[۱۰] و شیخ الاسلام ابن تیمیه (رحمت خداوند نسیبش باد) میگوید: 'لزوماً در اسلام مشخص است و تمامی مسلمانان بر آن اتفاق نظر دارند که هر آنکس تبعیت کردن از دینی غیر از دین اسلام یا آئینی غیر از شریعت محمد (ثنا و سلام خدا بر وی باد) را جائز بداند کافر است'.
معنی دین اسلام
تسلیم شدن یا گردن نهادن کامل برای آئین خداوند پاک و منزه، و این حقیقت بندگی و عبودیت خداوند یکتای بی همتاست همانگونه که می فرماید: (آنگاه که پروردگارش بدو گفت تسلیم شو گفت تسلیم پروردگار جهانیان گشتم.
و این تسلیم شدن و گردن نهادن و بندگی زمانی تحقق پیدا میکند که ما خداوند پاک و منزه را آنگونه که او می خواهد پرستش کنیم نه آنطور که خودمان می خواهیم. و این امر با تبعیت کردن از آئین خدای پاک و منزه در کل شئونات زندگی اعم از کوچک و بزرگ میسر میشود. همانگونه که خداوند بلند مرتبه به تفصیلی می فرماید: (بگو نماز و عبادت و زیستن و مردن من از آن خداست که پروردگار جهانیان است، خدا را هیچ همتایی نیست و به همین دستور داده شده ام و من اولین مسلمان هستم پس چنانچه رسالت اسلام برای همه مردم لازم است (و این عمومیت زمانی و مکانی را در بر میگیرد) بهمان صورت در تمام شئونات زندگی بشر نیز لازم است (و این عمومیت موضوعی است) که تا روز قیامت به همه آن وافی است، چنانچه پیامبری بعد از محمد (ثنا و سلام خدا بر وی باد) وجود ندارد.
و چون اسلام با مقدم داشتن خواست خدا بر خواست نفس تحقق پیدا میکند، پس با مخالفت کردن از این مهم یا دچار نقص و کاستی میگردد و یا نقض و ابطال میشود. و مخالفت کردن درجاتی دارد:
-پس کسی که در چیزهای سهل و اندک (یسیره ) خواسته خود را بر خواسته پروردگارش مقدم بدارد مرتکب گناهان صغیره شده است (عصیان).
-و کسی که در چیزهای مهم و بزرگ (کبیره ) خواسته خود را بر خواسته پروردگارش مقدم بدارد مرتکب گناهان کبیره شده است (فسوق).
-و کسی که در چیزهای بسیار مهم و سخت (عظیمه ) خواسته خود را بر خواسته پروردگارش مقدم بدارد دچار کفر شده است و به همین خاطر خداوند پاک و منزه آنرا بعنوان (الحنث العظیم) [۱۴] وصف نموده است، حنث گناه است.. و همچنین خداوند بلند مرتبه در کلامش: (و هر کس برای خدا شریکی قائل گردد گناه بزرگی را مرتکب شده است) [۱۵] کفر را به گناه بزرگ توصیف کرده است.
و خداوند پاک و منزه تمامی این مخالفتها را با تمام مراتبش نهی کرده است، پس خداوند جل شانه می فرماید: (و اما خداوند ایمان را در نظرتان گرامی داشت و کفر و نافرمانی و گناه را در نظرتان زشت و ناپسند جلوه داده است) [۱۶]. و تمامی این مخالفت ها در زمان حیات قابل توبه و بخشودگی هستند، اما اگر کسی بمیرد و چیزی از اینها را با خود ببرد، در این مورد باید بطور مفصل سخن گفت که تفصیل آن در کتاب های اعتقاد و فقه مشخص است، که بیهقی در کتابش (شعب الایمان) تبع حلیمی (رحمت خداوند نسیبشان باد) بدان اشاره کرده است [۱۷].
امام شاطبی (رحمت خداوند نسیبش باد) در کتابش (الموافقات فی اصول الشریعه ) میگوید: 'همانا خداوند شریعت را بگونه ای قرار داده است که آرزوهای نفس تابعی از مقصود شارع باشد' [۱۸]، و این مقتضای شریعت است، پس شایسته نیست که مسلمان عکس آن عمل کند و چنان بخواهد که نصوص شریعت مطابق آرزویش باشد و این خلاف آن چیزی است که خداوند پاک و منزه از او میخواهد.
باورها
اسلام برای هر فردی با ذکر شهادتین آغاز میشود. شهادتین به زبان آوردن دو جملهٔ «لا اله الا الله» و «محمد رسول الله»، و در مذهب شیعه به اضافه «علی ولی الله» است؛اگر چه در تشیع ذکرشهادت سومی جزء ضروری اسلام آوردن محسوب نمی شود.این جملات به ترتیب به معنای «هیچ خدایی جز الله وجود ندارد» و «محمد پیامبر الله است» و «علی جانشین و رهبر و منتخب پیامبر بر تمامی امت اسلام» هستند. فردی که تصمیم به ایمان آوردن به اسلام را دارد باید دو جمله نخست را بر زبان آورده و آنها را باور کند.
مسلمانان بر این باورند که خدا پیام خود را از راه وحی بر محمد و پیامبران دیگر از قبیل آدم، نوح، ابراهیم، موسی و عیسی فرو فرستاد. همه مسلمانان بر این باورند که محمد، آخرین پیامبر خدا و مکمل همهٔ آنها است؛ در نتیجه، سخنان او و کتابش تا روز قیامت برای بشریت وجود دارند. مسلمانان بر این باورند که بخش‌هایی از کتاب‌های تورات و انجیل فراموش شده‌اند، اشتباه تفسیر یا نوشته شده‌اند یا توسط دنباله‌روان آنها تحریف گشته‌اند، در نتیجه پیام اصلی آنها از بین رفته است. آنها با باور به این مساله، معتقدند که قرآن به عنوان آخرین کتاب وحی شده به انسان‌ها برای تصحیح آن کتاب‌ها نازل شده‌است.[۱۹]
باور مسلمانان بر آن است که دین خدا در اصل از آدم تا محمد یکی بوده و این اصول در قرآن گردآمده‌اند. متون اسلامی این طور بیان می‌کنند که یهودیت و مسیحیت مشتقاتی از تعالیم ابراهیم بوده و در نتیجه جزو دینهای ابراهیمی به شمار می‌آیند. قرآن، از یهودیان و مسیحیان (و گاهی اوقات دیگر معتقدان) به صورت «اهل کتاب» یاد میکند.[۲۰]
نام خدا
الله نام ویژه خدای یکتا در قرآن و نوشتارهای عربی-اسلامی است. با این حال فارسی‌زبانان معمولاً از واژه خدا استفاده می‌کنند. واژه الله پیش از ظهور اسلام نیز در عربستان وجود داشته‌است و نام خدای بزرگ و آفریدگار جهان بوده که بت‌ها به عنوان رابط و واسطهٔ او در ادارهٔ جهان به وی کمک می‌کرده‌اند. اعراب پیش از اسلام ازاین‌رو جهت نزدیکی و ارتباط با الله به عبادت بت‌ها می‌پرداختند و آنها را در اداره جهان میانجی فیض می‌دانستند.[منبع تا آذر ۱۳۸۷]
مذهب‌ها و زیرشاخه ها
مسلمانان به دو مذهب عمده شیعه و سنی تقسیم می‌شوند. هر یک از این دو فرقه دارای انشعاباتی هستند. به عنوان مثال صوفی گری در میان شیعه و سنی وجود دارد.
کتاب مقدس
قرآن، کتاب مقدس و آسمانی مسلمان است و به زبان عربی نوشته شده‌است، که طبق مندرجات آن و باور مسلمانان توسط وحی الهی به محمد فروفرستاده شد.
به اعتقاد مسمانان «قرآن وحی نامه اعجازآمیز الهی است، که به زبان عربی واژه به واژه توسط فرشته وحی، جبرئیل، از جانب خداوند و از لوح محفوظ بر قلب و زبان پیامبر اسلام هم اجمالا یکباره و هم کم کم در طول بیست و سه سال نازل شده.»[۲۱]