تحقیق مقاله تاریخچه پیدایش شهرداری ها و ساختار مدیریت

مقدمه

درهر جامعه ای چه بزرگ و چه کوچک که قرار است در کنار هم زندگی نمایم ایجاب می نماید جهت خدمات وبهتر زیستن تحت هر عنوان وسیله ای یا دستگاهی یا سازمانی متشکل جهت این امر از طرف همان جامعه یا از طرف دستگاه حکومتی یا قوانین وصف شده که بتواند آرامش و آسایش دیگران را تامین نماید بوجود می آید .

 شهر :

تاکنون تعریف جامعی برای شهر که در برگیرنده همه یا بیشتر ویژگیهای آریا شد بیان نشده است یا اگر هم بیان گردیده مورد خرده گیری جامعه شناسان شهری بوده است که جهت جلوگیری از اطاله کلام از ذکر تعاریفی که در فرهنگهای مختلف از شهر بعمل آمده خود داری میگردد.

بهر حال میتوان شهر را قطعه زمینی دانست که قسمتی از اجتماع بشری را در خود جای داده وهمانند ماشین عظیمی است که نیروهای گوناگونی آن را به فعالیت واداشته وبدان روح داده بنحویکه بعنوان واحدی اجتماعی – سیاسی واقتصادی با کار کرد عمومی غیر کشاورزی ( بازرگانی – صنعتی یاهر دو ) مطرح وبدلیل نقل وانتقال جمعیت مبادله وتبادل افکار واندیشه وایدها بین مردم شهر وروستا نشینان وتمرکز مراکز سیاسی واقتصادی مملکتی در شهرها زندگی مردم روستاها را بیش از حد تصور تحت تاثیر قرار میدهد که این خود بر اهمیت این واحد وطبعاً شهرداری بعنوان موسسه ای که اگر نگوئیم تمامی امور ، بخش مهمی از امور شهری را عهده دار است میافزاید.

در قانون تعاریف وضوابط تقسیمات کشوری مصوب 15 تیر 1362 مجلس شورای اسلامی شهر چنین تعریف شده است .

ماده 4 شهر محلی است با حدود قانونی که محدوده جغرافیایی بخش واقع شده واز نظر بافت ساختمانی ، اشتغال وسایر عوامل دارای سیمائی با ویژگیهای خاص خود بوده بطوریکه اکثریت ساکنان دائمی آن در مشاغل کسب ، تجارت صنعت ، کشاورزی ، خدمات وفعالیتهای اداری اشغال داشته ودر زمینه خدمات شهری از خود کفائی نسبی برخوردار وکانون مبادلات اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی سیاسی حوزه جذب نفوذ پیرامون خود بوده وحداقل دارای ده هزار نفر جمعیت میباشد .

شهرداری وتاریخچه آن در ایران :

الف = شهرداری

تحولات اجتماعی ، تغییرات اجتماعی و پدیده های ناشی از پیشرفت تکنولوژی عصر جدید مسائل ومشکلات در زندگی شهری واداره امور شهر ایجاد کرده که شهر نشینان و مسئولان اداره شهرها را ناچار نموده که بیشتر وقت و فکر خود را جهت چاره جوئی وحل وفصل مسائل شهر وشهر نشینی صرف نماید . وهمانطور یکه قبلاً اشاره شد تمرکز مراکز سیاسی – اجتماعی – اداری واقتصادی در شهرها تبادلات تجاری وافکار واندیشه ها بین مردم شهر وروستا نشینان نیز موجب مزید علت گردیده تا موسستاتی جهت پیگیری مسائل شهری وارائه خدمات عمومی شهرها در نظر گرفته شوند که این موسسات همان شهرداریها میباشد که هم اکنون بیش از 80 سال از فعالیت شهرداریها در ایران میگذرد .

ب = تاریخچه شهرداریها ی ایران

اولین قانون شهرداری با عنوان : قانون بلدیه درتاریخ 30 ربیع الاخر سال 1325 هجری قمری مطابق با سال 1283 هجری شمسی در پنج فصل و 108 ماده به تصویت رسیده و میتوان گفت تا قبل از این تاریخ شهرداری به مفهوم امروزی درایران وجود نداشته است . طلیعه قانون مذکور چنین است .

مقصود اصلی تاسیس بلدیه حفظ شهرها وایفای حوائج اهالی شهر نشین است در آن زمان شهرداری موسوم به بلدیه وریاست آن بارئیس انجمن بلدیه وعنوان شهردار کلانتر بوده است .

در سال 1309 هجری شمسی به روز 130 اردیبهشت قانون مصوب سال 1325 هجری قمری ملغی جانشین آن قانون دیگری باهمان نام در 8 ماده وسه تبصره شده است وماده سوم آن چنین است :

اداره کردن امور بلدی هر محل در حدود وظایفی که نظامنامه مذکور در ماده 5 مقرر خواهد شد بر عهده انجمن واداره بلدی همان محل است .

در تاریخ 6 خردادماه سال 1309 هجری شمسی با تصویب نظامنامه بلدیه بر اساس ماده 5 قانون بلدیه مصوب 1309ریاست بلدیه از طرف وزارت داخله وزارت کشور معین و منصوب می گردد .

به نمایندگان انجمن بلدیه طبق مواد نظامنامه وکلای بلدی گفته می شود ودوره وکالت آ‎نها نیز در سال شمسی بوده است .

قانون تشکیل شهرداریها وانجمن شهرها وقصاب مصوب 4 مرداد ماه 1328 در 7 فصل و 50 ماده جایگزین قوانین سابق گردد .

طبق ماده 4 قانون مزبور انجمن شهر بمدت 4 سال وانتخاب شهردار طبق ماده 29 به این ترتیب بوده :

انجمن شهر با رای مخفی سه نفر برای ریاست شهرداری بوسیله فرماندار به وزارت کشور پیشنهاد میگردد ووزارت کشور برای یکی از آنان که صلاح میدانست حکم ریاست شهرداری صادر مینمود.

درتاریخ 11 آبان سال 1331 برطبق قانون اعطای اختیارات مصوب 30 مرداد 1331 قانون شهرداری با عنوان لایحه قانون شهرداری در 8 فصل و 90 ماده و 14 تبصره تصویب وابلاغ گردید طبق ماده 39 قانون مزبور انتخاب شهردار با انجمن شهر بوده که بمدت 2 سال منصوب میگشت وعمر هر انجمن شهر برابر ماده 3 قانون به مدت 4 سال بوده است .

در تاریخ 11 تیر سال 1334 هجری شمسی قانون شهرداری در 9 فصل و 95 ماده از تصویب کمیسیون مشترک مجلس گذشته وموقتاً تا تصویب نهائ قابل اجرا گردید.

محتوای قانون مصوب سال 1334 با قوانین سال 331 در اغلب موارد یکسان است در این قانون نیز مدت انجمن شهر چهار سال وانتخاب شهردار برابر ماده 50 با انجمن شهر بوده .

از تیر ماه  سال 1334 تاکنون شهرداری بدفعات اصلاح گردیده وموادی بان الحاق شده است که در بحث قانون شهرداری آخرین اصلاحیه ها والحاقات در قانون شهرداری سال 1334 تلفیق والحاق گردیده است .

با عنایت به دستورات قرآن کریم «وامرهم شوری بینهم » « وشاورهم فی الامر »

برمبنای اصل های 7 و 100 لغایت 106 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ یکم آذر ماه سال 1361 قانون تشکیلات شوراهای اسلامی کشوری در 53 ماده و 26 تبصره از تصویب مجلس شورای اسلامی گذشت .

ازجمله وظایف شورای اسلامی شهر طبق ماده 35 وضع عوارض با تنفیدولی امر نظارت بر اجرای وظایف شهرداری میباشد .

با توجه به اینکه همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی انجمن های شهر و منحل وبا تصویب قانون تشکیلات شوراهای اسلامی کشوری برابر بند 18 ماده 19 قانون اخیر الذکر نصب وعزل شهردار از وظایف واختیارات کلی شورای اسلامی شهر میباشد .

وظایف شهرداری :

آنچه مسلم است فلسفه وجودی شهرداریها ارائه خدمات بمردم شهرهاوفراهم نمودن وسائل ورفع احتیاجات عمومی به منظور رفا حال ساکنین شهرها میباشد .

اهم وظایف شهرداریها در ماده 55 قانون شهرداری تشریح گردیده لیکن قسمتی از وظایف شهرداریها بمرور زمان از آنها منتزع وبه سازمانهای دولتی واگذار گردیده که این موضوع مدنظر بوده وسعی شده از ذکر اینگونه وظایف خود داری شود .

ایجاد خیابانها و کوچه ها ومیدان ها وباغهای عمومی ومجاز آب و توسعه معابر درحدود قوانین موضوعه .

تنظیف ونگاهداری وتسطیع معابروانها وعمومی ومجاری آبرا وفاضلاب وتنقیه قنوات مربوطه شهر

اقدام در رفع سد معابر عمومی واشتغال پیاده روها وهر گونه استفاده از آنها و میدانها و پارکها و باغهای عمومی که برای کسب ویا هر عنوان دیگر مورد استفاده غیر قانونی قرار گرفته باشد .

شهرداری مکلف است در رفع موانع موجود و آزاد نمودن معابر واماکن مذکور فوق راساً اقدام نماید .

تهیه و توزیع آب مشرب شهرها و تعیین فرخ آب بها در شهرهائی که سازمانهای تابعه وزارت نیرو هنوز اداره آب آنها را زیر پوشش خود قرار نداده اند .

ایجاد غسالخانه های و گورستان و تهیه وسائل حمل اموات ومراقبت در اننظام امور آنها ،

احداث بناها و ساختمانهای مورد نیاز شهر از قبیل رختشویخانه،مستراح ، حمامهای عمومی ، میدان ها ، باغ کودکان کشتارگاه

، و ورزشگاه مطابق اصول صحیح  وفنی .

ساختن خیابانها واسفالت کردن سواره روها و پیاده روهای معابر و کوچه های عمومی وساختن آنها رو جدولهای طرفین .

صدور پروانه برای کلیه ساختمانهائی که درشهر میشود همچنین تفکیک اراضی با توجه باصول وضوابط شهر سازی ونقشه جامع.

تهیه طرحهای اجرائی و تفصیلی شهر با توجه به اصول شهر سازی ونقشه جامع .

جلوگیری ا زایجاد وتاسیس اماکن که بنحوی از انحاء موجب بروز مزاحمت برای ساکنین یا مخالفت اصول بهداشت در شهر است .

اتخاذ تدابیر موثر واقدام لازم برای حفظ شهر از خطر سیل حریق و .. وهمچنین رفع خطر از بناهای شکسته وخطرناک واقع در معابر عمومی و کوچه ها وامثالهم .

جلوگیری ا زگدائی و جمع آوری متکدیان واعزام آنها با سازمانهای اردوی کار وجمع آوری و نگاهداری اطفال سر راهی .

وصول عوارض ودر آمدهای شهرداری طبق قوانین و مقررات موضوعه .

حفظ واداره کردن دارائیها منقول وغیر منقول متعلق به شهر واقامه دعوی بر علیه اشخاص و دفاع از دعاوی اشخاص علیه شهرداری .

بر آورد دو تنظیم بودجه ، متمم بودجه ، اصلاح بودجه و تفریغ بودجه شهرداری .

انجام کلیه معاملات شهرداری طبق قوانین موضوعه

تعیین محلهای مناسب جهت تخلیه ودفن بهداشتی زباله

حفظ اموال متعلق به شهرداری

اهداء وقبول هدایا و اعانه بنام شهر با تصویب شورای شهر

ایجاد وتعیین میادین عمومی برای خرید وفروش مایحتاج عمومی

ایجاد ترمینالها مسافربری

مراقبت در امر صنفی و پیشه وران

وضع مقررات خاصی برای نامگذاری معابر ونصب نام آنها وشماره گذاری اماکن ونصب تابلوی الصاق اعلانات وبرداشتن ومحو کردن آگهی ها ازمحلهای غیر مجاز وهرگونه اقداماتی که در حفظ نظافت زیبائی شهر موثر میباشد .

قانون شهرداریها

مصوب 11 تیر 1334 با اصلاحیه های بعدی

فصل اول – در تاسیس شهرداری

ماده 1- درهر محل که جمعیت آن حداقل به پنج هزار نفر بالغ باشد شهرداری تاسیس می گردد.

تبصره 1- درهر نقطه که از نظر موقعیت واهمیت تشکیل شهرداری ضرورت داشته باشد ولو جمعیت آ‎ن به پنج هزار نفر بالغ نشود وزارت کشور میتواند در آن محل دستور تشکیل انجمن وشهرداری بدهد ، چنانچه پس از تشکیل شهرداری در نقاط مزبور ضمن عمل معلوم شود عوارض وصول تکافوی هزینه شهرداری را نمی نماید . وبا در نظر گرفتن وضع اقتصادی ومالی ومحل برای اداره امور شهر داری در آمد جدیدی نمیتوان تهیه نمود وزارت کشور مجاز است شهرداری این قبیل نقاط را منحل نماید .

تبصره 2- در نقاطی که فقط در بعضی از فصول بر قراری شهرداری لازم باشد برای فصل مزبور وهمچنین برای چند محل که بیکدیگر نزدیک و جمعاً اقتضای تشکیل شهرداری داشته باشند میتوان یک شهرداری تاسیس کرد .

ماده 2- حدود حوزه هر شهرداری بوسیله با تصویب انجمن شهر تعیین و پس از موافقت شورای شهرستان وتصویب وزارت کشور قابل اجرا است .

ماده 3- شهرداری دارای شخصیت حقوقی است .

فصل دوم – انتخاب انجمن شهر 1

فصل سوم – در تشکیل انجمن شهر 2

فصل چهارم در وظائف انجمن

ماده 45 وظائف انجمن شهر بقرار زیر است :

نظارت در حسن اداره وحفظ سرمایه و دارائی نقدی و جنسی اموال منقول وغیر منقول وهمچنین نظارت در حساب در آمد وهزینه ها .

( اگر انجمن تفتیش دقیقی را درمخارج یا اقدام مهم شهرداری لازم بداند کارشناس یا محاسبین متخصص را موقتاً برای رسیدگی به آن کار استخدام میکند وحق الزحمه متناسبی به آنها پرداخت خواهد کرد )

تصویب بودجه سالیانه واصلاح بودجه و متمم بودجه وتفریغ بودجه شهرداری و بنگاهای وابسته بشهرداری وتصویب برنامه ساختمانی که از طرف شهرداری پیشنهاد میشود .

تصویب معاملات ونظارت در آنها اعم از خرید وفروش ومقاطعه واجاره واستیجاره بنام شهر با در نظر گرفتن صرفه وصلاح با رعایت مقررات آئین نامه مالی شهرداریها پیش بینی شده در این قانون .

تبصره : بمنظور تسریع در پیشرفت امور شهرداری انجمن شهر میتواند اختیار تصویب وانجام معاملات را تا میزان معینی با رعایت آئین نامه معاملات شهرداری بشهرداری واگذار کند .

مراقبت د راقامه کلیه دعا وی مربوط به شهرداری نظارت در حسن جریان امر

رفع اختلافات صنفی در صورت مراجعه از طرف شهرداری یا اصناف جز در مواردیکه موضوع جنبه حقوقی نداشته باشد .

مراتب دراجرای وظایف شهرداری در امور بهداشت حوزه شهر ونظارت در امور بیمارستانها و پرورشگاهها وسایر موسساتی که از طرف شهرداری اداره می شود .

اظهار نظر در مورد تشریک مساعی شهرداری با ادارت وبنگاههای مربوط برای دایر کردن نمایشگاههای کشاورزی وهنری و بازرگانی وغیره .

تصویب لوایح برقراری یا الفاء عوارض شهر وهمچنین نوع ومیزان آن 3 تبصره وضع عوارض هر شهر نباید تاثیر سوئی در اقتصاد عمومی کشور ورواج صادرات با نشر ونمای صنایع داخلی داشته باشد ، تشخیص این گونه عوارض با وزارت کشور است .

تصویب آئین نامه های پیشنهادی شهر داری پس از رسیدگی به آنها .

مراقبت برای ایجاد رختشویخانه های عمومی و آبریز هاو گورستانها ومرده شوئی خانه وتهیه وسائل حمل اموات مطابق اصول بهداشت

 نظارت در امور تماشاخانه و سینما وامثال آ‎ن وهمچنین تدوین مقررات مخصوص برای حسن ترتیب ونظافت بهداشت این قبیل موسسات بر طبق پیشنهاد شهرداری واتخاذ تدابیر احتیاطی برای جلوگیری از مخاطرات حریق و امثال آن .

وضع مقررات ونظارت در حفر مجراء برای فاضل آ‎ب شهر یا لوله آب با برق وتصویب قراردادهای مربوطه آن .

بررسی وموافقت با تهیه وسائل اتوبوسرانی وبرق وسایر نیازمندیهای عمومی از طریق تاسیس شرکتها وموسسات با رعایت قوانین کشور .

بررسی وموافقت با پیشنهادات شهرداری در مورد فراوانی وارزانی خواربار واقدام در تامین وتوزیع مواد غذائی در مواقع لازم مخصوصاً بهنگام قحطی و پیش بینی وجلوگیری از کمیابی خواربار وتهیه میدانهای عمومی برای خرید وفروش خواربار وهمچنین نظارت در صحت اوزان ومقادیر ومقیاسها وملزم ساختن اصناف بالصاق برگه قیمت برروی اجناس .

تصویب مقررات برای تنظیم آبها اجاره واستیجاره آبهائی که برای مصرف شهر ضروریست وجلوگیری از تجاوز به قنوات شهری .

تصویب نرخ کرایه وسائط نقلیه در شهر

موافقت با ایجاد وتوسعه معابر وخیابانها ومیدانها وباغهای عمومی بر طبق مقررات قانونی توسعه معابر

تصویب مقررات لازم برای اراضی غیر محصور از نظر بهداشت و آسایش عمومی وعمران وزیبائی شهر

تصویب وامها پیشهادی شهرداری پس از بررسی دقیق نسبت به مبلغ ومدت میزان بهره وترتیب استهلاک ومصرف وام

ماده 46 – انجمن شهر باهریک ا زاعضاء آن حق ندارند در نصب وعزل اعضاء شهرداری مداخله کنند یا بکار مندان شهرداری مستقیماً دستور دهند .

هرگاه رسیدگی با مری ضرورت حاصل کند انجمن شهر یا اعضاء آن بوسیله شهردار اقدام خواهند کرد .

ماده 47- شهردار مکلف است مصوبات انجمن را درموضوعات مهمه و آنچه جنبه عمومی دارد بلافاصله در تهران به وزارت کشور ودر مراکز استان به استاندار ودر مراکز شهرستان بفرماندار ودربخش ها به بخشدار اطلاع دهند وهمچنین آنچه از مصوبات انجمن را که جنبه عمومی دارد به وسائل ممکنه برای اطلاع عموم آگهی نماید.

ماده 48- چنانچه استاندار یافرماندار یابخشدار نسبت بمصوبات انجمن که جنبه سیاسی یا اقتصادی عمومی دارد اعتراض داشته باشد میتواند در ظرف یک هفته از تاریخ اطلاع نظر خود رابه انجمن اظهار وتقاضای تجدید نظر نماید ودر صورتیکه انجمن در رای خود باقی بماند معترض میتواند به انجمن ایالتی یا ولایتی ودر صورت نبودن انجمن های مزبور به وزارت کشور مراجعه کند ورفع اختلاف را بخواهد ، انجمن ایالتی یا ولایتی یا وزارت کشور نظر خود را اعلام می نماید واین نظر قطعی ولازم الاجرا است .