تیفوس یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان است که تو سط شپش یا موش به انسان منتقل می شود نوع شپشی آن بیشتر در منا طق سرد که ممکن است مردم در شرا یط غیر بهدا شتی زندگی کنند و شپش هم فرا وان با شد شا یع است .تیفوس شپشی در صورت بروز معمو لا به صورت اپیدمی یا همه گیری دیده می شود . نوع منتقله تو سط موش از نوع شپشی خفیف تر بوده و به صورت آندمیک دیده می شومد. این نوع از تیفوس بیشتر در مسا کن انسانی که موش زیاد شا یع است و بشتر در اواخر تا بستان و فصل پا ییز دیده می شود .
عا مل بیماری
عامل عفونی این بیماری در تیفوس شپشی(همه گیر)، ریکتز یا پروازکی و در تیفوس موشی ، ریکتز یا تیفی است .ریکتزیاها باکتریهای کوچکی هستند که انگل اجباری درون سلولی میباشند. شکل ظاهری آنها بصورت میله ای یا کروی است.
دوره کمون :این دوره در هر دو نوع تیفوس بین 1 تا 2 هفته و معمولا 12 روز است.
دروه وا گیری :بیماری تیفوس بطور مستقیم از یک شخص به شخص دیگر قابل انتقال نیست.
مخزن بیماری :مخزن ریکتز یا ها در تیفوس شپشی (همه گیر)انسان و در تیفوس نوع مو شی جوندگان می با شند.حشره ناقل در تیفوس شپشی ،شپش و در تیفوس موشی ،کک می باشد.
تیفوس شپشی (همه گیر)
عفونت توسط شپش ( شپش بدن و شپش سر)آلوده از انسان به انسان منتقل می شود .
چرخه ی انتقال چنین است
انسان ï شپش ï انسان ï شپش
شپش از راه خونخواری از یک انسان بیمار در مرحله ی تبدار آلوده می شود . میکروب در لایه سلول های دستگاه روده ای شپش تکثیر می بابد و در روز 5-3 در مدفوع شپش پیدا می شود .
راههای انتقال بیماری
انسان از راه گزش شپش آلوده نمی شود ، بلکه به یکی از راه های زیر آلوده می شود :
(1) خراشیدن پوست و تلقیح مد فوع آلوده شپش به خود
(2) کشتن شپش آلوده بر روی بدن
(3) به احتمال استنشاق گرد و غبار یا مدفوع شپش آلوده .
شپش آلوده پس از 14-10 روز به علت آلودگی میمیرد ولی ممکن است قدرت حیات ریکتز یا در شپش مرده تا هفته ها حفظ شود. . در انسان میکرب می تواند بدون هیچگونه نشانه ای سالها به صورت عفونت پنهانی باقی بماند . بیماری می تواند بعد ها به شکل خفیف بروز کند . این نوع بازگشت تیفوس را به عنوان بیماری بریل – زینسر می شناسد و ممکن است توسط شپش به دیگران سرایت کند. در تیفوس شپشی بیماران در مر حله تب و احتما لا 2 تا 3 روز بعد از طبیعی شدن درجه حرارت بدن قادر به آلوده کردن شپش هستند . شپشها معمو لا2-6 روز بعد از خونخواری آلوده کننده هستند .
ب) تیفوس آندمیک یا موشی
یک بیمار ی مشترک انسان و جانوران است . مخزن عفونت موش است. در موش عفونت به شکل نا پیدا ، دراز مدت و غیر کشنده است . انتشار عفونت بین موشها به وسیله ی کک موش (x.Cheopis) و به احتمال کک موش است . هرگاه یک کک موش- و در درجه ی نخست x.Cheopis سرگردان بماند ، انسان راآلوده میکند و سبب انتقال عفونت به انسان می شود . و در عمل ، راه انتقال بیماری به انسان گزش کک موش نیست ،
راههای انتقال بیماری
(1) تلقیح مدفوع کک آلوده
(2) به احتمال استنشاق مدفوع آلوده کننده خشک شده پس از آلودگی کک این حشره تا پایان عمر آلوده می ماند .کک نمی تواند از راه تخمدان ریکتزیا را منتقل نماید.
چرخه ی انتقال بیماری را می توان به شرح زیر نشان داد:
موش ï کک موش ï موش ï کک موش ïò موش
انسان
در تیفوس کنه ها بعد از آلودگی برای تمام عمر آلوده کننده با قی خواهند ماند.
علا ئم بالینی
علا ئم بالینی معمو لا بصورت سر درد ، عرق ، تب و دردهای عمومی تظا هر می یا بد. در پنجمین یا ششمین روز بعد از بروز نشانه های بیماری دانه های قرمز رنگ اول در قسمت بالای شکم و سپس در تمام بدن غیر از صورت و کف دست و پا ظاهر می گردد . معمو لا آ ثار مسمو میت بسیار وا ضح بوده و بیماری بعد از 2 هفته تب متوالی فرو کش کردن تب خاتمه می یابد. میزان کشندگی با افزا یش سن زیاد می شود و در صورت عدم درمان به 10تا40 درصد می رسد. علائم تیفوس کنه ای مشابه تیفوس شپشی و خفیفتر از آن و میزان کشندگی در این نوع برای تمام گرو ههای سنی حدود یک در صد است.
درمان آنتی بیو تیکها ی انتخابی جهت درمان تیفوس معمو لا دا کسی سیکلین یا تترا سیکلین همراه کلرا مفنیکل خوراکی می باشد.
پیشگیری و کنترل
1- ر عا یت بهدا شت محیط و بهداشت فر دی ، بویژه استحمام و شستشوی مرتب لباسها
2- سم پاشی اماکن و لباسهای آلوده با حشره کشهای منا سب و یا هما هنگی سطوح بالا تر
3- گزارش تلفنی و فوری موارد مشکوک
4- بعد از آنکه بیمار ، البسه و محل زندگی و تما سهای خا نوادگی عاری از شپش یا کنه شدند نیاز به جدا سازی بیمار نیست.
5- تمام افرا دی که با بیمار تماس نزدیک دا شته اند باید به مدت 2 هفته تحت نظارت قرار داده شوند.