مقایسه شترمرغ با طیور
کارشناس تغذیه معاونت امور دام 65 تا 75 درصد هزینه های یک فارم را مربوط به بخش تغذیه دانسته و ادامه دادند در مقایسه شترمرغ با طیور به قدرت فوق العاده آن در استخراج انرژی از خوراکها می توان اشاره نمود به طوریکه میزان انرژی را که طیور می توانند از ذرت بگیرند در حدود07/4 مگاژول در هرکیلوگرم است که در شترمرغ مقدار استخراج شده از همان ذرت به 22/15 مگا ژول در هر کیلوگرم می رسد. ایشان افزودند در تغذیه جوجه شترمرغها باید دقت شود که غذای اضافه، پرپروتئین و پر انرژی حتما نمی تواند رشد سریع داشته باشد یعنی در صورتی که همخوانی نداشته باشند پیچیدگی پا، در رفتگی مفاصل و .... وجود خواهد داشت. همینطور میزان غذای مصرفی شترمرغ را به شرح زیر اعلام داشتند جوجه ها از 0 تا 1 ماهگی حدودا 750 گرم تا 3 کیلوگرم وزن می گیرند و روزانه 120 گرم خوراک مصرف می کنند. 1 تا 5/2 ماهگی – مقدار مصرف خوراک روزانه 360 گرم و میزان وزن بدن 3 تا 15 کیلوگرم، 5/2تا6 ماهگی- مقدار مصرف خوراک روزانه5/1 کیلوگرم، 6 تا 11 ماهگی- مقدار مصرف خوراک روزانه5/2 کیلوگرم، 11 تا 14 ماهگی- مقدار مصرف خوراک روزانه2/2 کیلوگرم، مولدین در دوران تخمگذاری- مقدار مصرف خوراک روزانه5/2 تا 3 کیلوگرم،جیره نگهداری- مقدار مصرف خوراک روزانه 2 تا 300/2 کیلوگرم
فاکتورهایی که در بالانس جیره باید مورد توجه قرار بگیرند عبارتند از: انرژی متابولیسمی، پروتئین، فیبر خام و اسیدهای آمینه ضروری. در روزهای اول توصیه می شود برای تامین مواد معدنی از ویتامینهای محلول در آب استفاده شود همچنین در سنین پایین نباید بیشتر از 5 درصد فیبر برای جوجه ها در نظر گرفته شود و بهتر است این میزان از قسمتهای نرم یونجه استفاده شود. توصیه می شود در داخل دانخوریها به مقداری خوراک ریخته شود که در عرض 2 تا 3 ساعت تمام شود و بهتر است این کار را 2 تا 3 بار در روز انجام داد. در پرنده های بزرگتر به دلایل زیر بهتر است از پلت استفاده شود : قابلیت هضم بالا، آردینگی کم( کمتر ایجاد شدن بیماریهای تنفسی)، سرعت کم عبور از دستگاه گوارش و از بین رفتن قدرت انتخاب توسط دام
تهیه و توزیع و مصرف شتر مرغ
تهیه ،توزیع و مصرف شتر مرغ اینک در بسیاری از کشورهای جهان از قبیل انگلستان، آمریکا ، فرانسه، بلژیک ، استرالیا،آفریقای جنوبی و بسیاری از کشورهای دیگر رقیب انواع گوشتهای مصرفی شده و در خیلی از کشورها مصرف آن به یک فرهنگ عمومی تبدیل گردیده و در مقایسه با سایر گوشتهای قرمز و سفید حرف نخست را میزند
- دشواری نگهداری دام، هزینه‌های بالای قیمت تمام شده، گزافی خدمات پرورش و درمان و هزینه‌های ساخت و ساز اولیه، اولین توجیه‌گر خواهد بود
- کندی تولید مثل گاو و گوسفند در صنعت دامپروری کشور به طوری که در شرایط حاضر عموماً، گاوها و گوسفندان در سال یک یا دو بچه به دنیا می‌آورند و پس از 3 سال، تولیدی کمتر از 5 راس دارند در حالی که یک شتر مرغ ماده، در سال حداقل حدود 30 قطعه جوجه تولید می‌کند و در سال سوم تا چهارم، تعداد جوجه‌ها به حدود 450 عدد به بالا می‌رسد که توجیه اقتصادی بسیار خوبی دارد
- دام‌ها مخصوصاً گوسفندان باعث تخریب مراتع و فرسایش خاک می‌شوند و به علت محدودیتی که مراتع دارند، دامداران نمی توانند تعداد دام‌های خود را افزایش چشمگیر دهند در حالی که شترمرغها در محل ثابت در اسارت انسانها زندگی می‌کنند و چون حداکثر غذای بالغین روزانه 2 تا 5/2 کیلوگرم می‌باشد، پرورش دهنده قادر خواهد بود که تعداد بیشتری پرنده نگهداری در نتیجه سود بیشتری عاید می‌گردد
- وقوع انتقال بیماریهای مشترک بین انسان و دام بخصوص بیماریهای خطرناک جدید مانند جنون گاوی وتب خونریزی دهنده کریمه کنگو از طریق دام‌ها به انسان در حالی که تاکنون هیچ بیماری مشترک میان شترمرغ و انسان گزارش نشده است
- شترمرغ بین 40 تا 50 سال عمر مفید تخمگذاری دارد و تزاید سریع آن که حدود حداقل 30 جوجه در سال می‌باشد، در حالی که گاو و گوسفند عمر تولید مثل خیلی کوتاهی دارند.
- تطابق کامل با هرنوع آب و هوا به طوری که از 15- و 50+ درجه ای پرنده به راحتی زندگی کرده و نسبت به کم آبی و خشکی هوا نیز مقاوم می‌باشد
- گوشت قرمز با کیفیتی بالا و کلسترول پایین که باعث جلوگیری از بیماریهای قلبی و عروقی می‌گردد و در نتیجه امنیت غذایی بالایی دارد. گوشت شترمرغ گرم بوده و دارای آهن فراوان می‌باشد و در دنیا مورد استقبال تمام ورزشکاران نیز قرار گرفته است و درصد فسفات و منیزیم آن را با گوزن مقایسه کرده (340).
- تنوع محصولات چرمی مانند کیف، کفش و لباس که قابل مقایسه با چرم گاو و گوسفند نیست
- پرهای قیمتی، روده و حتی پوسته تخم شترمرغ خریداران فراوانی در تمام دنیا دارد به طوری که با فروش تنها پرهای کوچک آن می‌توان کلیه هزینه‌های این پرنده را بدست آورد
- ارزان بودن ساخت جایگاه برای شترمرغ که فقط میتواند یک سایه‌بان برای جلوگیری از تابش آفتاب و یا ریزش باران بر غذای پرنده‌ها کافی باشد
- طبق اعلام مرکز علمی کشور چین خون آن در رفع بیماری سرطان پرستات نقش آشکاری دارد و حرف آخر اینکه حتی از مدفوع این پرنده می‌توان دارویی برای درمانسازی بسیاری از بیماریهای بقیه تیور خواهد بود
- مغز برای بیماری الزایمر که از قرنها پیش در این بیماری مؤثر شناخته شده است(دوره رومیان باستان).
- چشم آن براحتی برای جایگزین قسمتهایی از چشمهای آسیب دیده در بهره‌وری قرار می‌گیرد
- زانوی آن تا درصد بسیار بالائی قادر به جایگزینی قسمتهای آسیب دیده زانوی انسان برای جایگزینی اثبات شده است
با توجه به مراتب یاد شده، رویکرد جدید در صنعت دامپروری به سمت پرورش شترمرغ آغاز گردیده است چرا که این پرنده سازگاری خوبی با سیستم آب و هوای خشک کشور دارد و درجه دمای بالای 50 درجه را مانند شتر کاملاً تحمل می‌کند و توان اقتصادی بالایی در محصولات تولیدی خود دارد ضمناً هیچگونه وابستگی به خارج هم ندارد، لذا در صورت فراگیر شدن صنعت شترمرغ در ایران، قطعاً می‌توان با رقابت جدی در جهان پایه‌های محکم گوشت قرمز را بر روی پرورش شترمرغ قرار داده و با تحقیقات کامل علمی و تخصصی، جایگاه ناپایدار و لرزان گوشت قرمز را تثبیت کرد
مجوزها
در حال حاضر مجوزها به صورت پرورشی و مادر صادر می شوند که خود استانهای کشور مجاز به صادر کردن مجوز می باشند. در مزرعه های پرورشی احتیاج به تاسیسات زیادی نیست و فقط نیاز به فنس کشی و سایبان می باشد.در فارم مادر به دلیل وجود مرغان مادر نیاز به سرمایه گذاری بیشتری است.( نیاز به جوجه کشی که می توان آنها را از یک روزگی تا یکسالگی نگهداری کرد و به عنوان پرواری عرضه نمود)
برای ایجاد فارم مادر می توان هم به صورت خرید جوجه و هم خرید مولد اقدام کرد. کسانی که اقدام به خرید جوجه می کنند باید توجه داشته باشند که 2 تا 3 سال طول می کشد تا جوجه بالغ شود ( ماده ها حدود 2 سالگی و نرها 6 ماه دیرتر) و تا زمان بلوغ هیچ منبع درآمدی ندارند ولی کسانی که از پرندگان مولد استفاده می کنند می توانند در همان سال درآمد هم داشته باشند. ایشان ادامه دادند فصل تولید مثل شترمرغ حدود بهمن ، اسفند شروع و تا مهر ادامه می یابد. بهتر است شترمرغها در زمان شهریور خریداری شوند چون دو تا سه ماه زمان نیاز است تا به محیط جدید عادت کنند.همچنین از نظر تولید، یک شترمرغ بالغ می تواند در حدود 50 تا 60 تخم بگذارد که به طور نرمال یک واحد متوسط باید بتواند در حدود 50 درصد از تخمها را تبدیل به جوجه نماید.
دوران جوجه کشی حدود 42 روز است که 35 تا 38 روز آن در ستر و مابقی آن در هچر سپری می شود. هنگامی که جوجه ها از تخم بیرون آمدند 6 تا 12 ساعت باید در هچر نگهداری شوند و سپس به بیرون انتقال پیدا کنند و باید 24 تا 48 ساعت در محیط های بسته با دمای 35 درجه سانتی گراد نگهداری شوند و در صورت مساعد بودن هوا می توانند به محیط باز انتقال یابند. معمولا شترمرغها در بین ساعت 4 تا 7 بعد از ظهر تخم می گذارند که معمولا به صورت یک روز در میان می باشد و ممکن است بین دوره تخمگذاری وقفه چند روزه وجود داشته باشد. در تخمگذاری شترمرغ عوامل بسیار زیادی تاثیر دارند(استرس، طراحی پن، محیط، استرس گرمایی، نژاد پرنده، ژنتیک، سلامت، نحوه رشد، تغذیه و....) به همین دلیل باید در انتخاب پرنده دقت زیادی شود.
تولید مثل
در ارتباط با تولید مثل شترمرغ عنوان نمودند تولید مثل در شترمرغ دو نوع است : بلوغ جنسی و بلوغ جسمی. بلوغ جسمی در سن 7 تا 8 ماهگی شروع میشود به طوریکه رنگ پرنده که در این سن خاکستری است در نرها به سمت سیاه شدن گرایش پیدا می کند ولی هنوز قابلیت جفتگیری ندارد. بلوغ جنسی به زمانی که نر قدرت تولید اسپرم داشته باشد و ماده هم بتواند تخمک اندازی نماید اطلاق می شود. از مهمترین عوامل تاثیرگذار در ایجاد اختلاف در سن بلوغ تاثیر شرایط آب و هوایی بر روی حیوان می باشد. همچنین ایشان خصوصیات نژاد های شترمرغ را به شرح زیر عنوان نمودند: گردن آبی: متعلق به نامیبیا و زیمبابوه. سن کشتار(9 تا 11 ماهگی)، ضریب تبدیل 6 به 1 ، تخمگذاری کمتر نسبت به گردن سیاه، نسبت به رطوبت اختصاصی تر. گردن سیاه: منشا آنها آفریقای جنوبی است که در حدود 150 است به صورت صنعتی در آفریقا نگهداری می شوند. قد کوتاه و جثه کوچک، سن کشتار طولانی تر(12 تا 14 ماهگی)، ضریب تبدیل 5/7 به 1 ، مقاوم به مناطق گرم و خشک، داشتن پرهای تزئینی بهتر نسبت به گردن آبی، داشتن غریزه مادری بیشتر. گردن قرمز: کنیا و تانزانیا. به خاطر تولید کم تقریبا به صورت صنعتی نگهداری نمی شوند
نحوه شروع اجرای طرح
بهای شترمرغ زنده و تخم نطفه دار بسیار متنوع بوده و تقاضای زیادی در رابطه با خرید پرندگان مولد وجود دارد. با این وجود مدیران پرورشی روشهای متفاوتی را جهت خریداری شترمرغ ها اتخاذ می کنند. برخی طرفدار خریداری پرندگان بالغ و برخی شترمرغ های جوانتر را ترجیح می دهند. اما روش عاقلانه تر آن است که شترمرغ های آماده زاد و ولد انتخاب گردند خریداری اینگونه شترمرغ ها مستلزم پرداخت هزینه های بالایی است اما سریعاً به تولید و سوددهی می رسند خریداری جوجه و پرندگان جوان هزینه های کمتری را در برمی گیرد ولی یک تا سه سال طول می کشد تا این جوجه‌ها به مرحله تولید برسند خرید تخم نیز مشکلاتی را از قبیل عدم تضمین باروری، کاهش قابلیت جوجه‌دهی در اثر حمل و نقل، تلفات جوجه در سنین حساس یک تا سه ماهگی و انتظار طولانی چند ساله تا رسیدن به تولید را در بردارد. لذا در این طرح پیش‌بینی گردیده که پرنده زنده بالغ خریداری شده تا ضمن کاهش ریسک، سرعت بیشتری به طرح داده شود و زودتر به مرحله تولید و سوددهی برسد ضمناً بدلیل تکمیل ظرفیت نهایی گله و نیز جلوگیری از مشکلات همخونی در آینده تعداد 200 عدد تخم نیز خریداری و به کشور وارد می‌گردد بنابراین ترکیب نهایی گله در این طرح شامل 25 عدد مولد و 15 نر بالغ می‌باشد. جمعیت اولیه شامل16 شترمرغ بالغ بر اساس مساعدت مسئولین میتواند به کشور وارد گردد. ورود گله‌های پرجمعیت به کشور، میزان همخونی را در آینده به حداقل کاهش می‌دهد
تغذیه شترمرغ ها
با وجودیکه هزینه تغذیه شترمرغها از عمده هزینه‌های پرورش محسوب می‌گردد، لیکن به دلیل اینکه شترمرغها نسبت به سایر طیور می‌توانند الیاف خام را بهتر هضم نمایند لذا با استفاده از علوفه و مرتع می‌توان هزینه تغذیه را به میزان بسیار زیادی کاهش داد. غذای مصرفی شترمرغها بستگی به وزن پرنده در سنین مختلف دارد. ضریب تبدیل در شترمرغها در دوران مختلف سنی تفاوت دارد. بطور مثال ضریب تبدیل در جوجه‌ها 4/1 می‌باشد که با افزایش سن ضریب تبدیل تا 6/1 افزایش می‌یابد.