از زمانهای بسیار دور، نیاز بشر برای برقراری ارتباط عامل ایجاد راه‌ها است و راه‌ها به دلیل اهمیت زیاد اجتماعی که دارند به عنوان زیر ساخت اصلی هر جامعه‌ای مطرح می‌شوند. بشر با نگاه به توسعه روزافزون در همه زمینه‌های زندگی خود، به نظر می‌رسد که صحت سلامت محیط پیرامون خود و عناصر موجود در آن را به فراموشی سپرده است و همچنان با سرعت بسیار زیادی آن را نادانسته به نابودی می‌کشاند. راه‌ها و وسایل نقلیه از ساخته‌های بشری هستند که در مدت کوتاهی تعداد آنها زیاد و در همه جا پخش شده‌اند و اثرگذاری‌های فاجعه‌باری بر محیط خود دارند.
این مقاله مقدمه‌ای در بررسی و بیان اندرکنش راه و محیط از دیدگاه اثرات وارد بر محیط از طرف راه‌ها می‌باشد. راه وسیله و ابزار برقراری ارتباط می‌باشد و در این مبحث منظور از آن، خود راه و عناصر متعلق و مربوط به آن همانند خودروها در زمانهای ساخت و بهره‌برداری و بدین ترتیب زیر ساخت اصلی یک جامعه می‌باشد[1].
محیط به معنای محلی است که آدمی را احاطه کرده و قلمرو حیات و زندگی است و منظور از آن در این مقاله محیط زیست می‌باشد. محیط زیست به محیطی که فرآیند حیات را در بر‌گرفته و با آن بر‌هم کنش دارد و از طبیعت، جوامع انسانی و نیز فضاهایی که با فکر و به دست انسان ساخته شده‌اند تشکیل یافته است و کل فضای زیست‌کره را در بر می‌گیرد. محیط زیست زیرساخت موجودیت هر موجود زنده‌ای است [2و3].
زیرساخت به اساس و بنیاد و زمینه ایجاد ساختارهای یک سیستم گفته می‌شود و در یک جامعه به سیستم‌ها، تسهیلات، خدمات و تأسیسات اصلی شامل راه‌ها، سیستم های حمل و نقل، خطوط نیرو و آب، مؤسسات عمومی و غیره زیرساخت اطلاق می‌شود[4].
راه‌ها انواع مختلفی دارند که شامل راه های هوایی، زمینی و دریایی هستند و راههای زمینی نیز به ریلی و جاده‌ای تقسیم می‌شوند و هرکدام از این راه‌ها و حمل‌ونقل درون آنها تولیدکننده آلاینده‌های مختلف می‌باشند که برخی از آنها ماهیتی مشترک و برخی دیگر به نوع مخصوصی باز می‌گردند و نیز اثرگذاری‌های متفاوتی روی محیط دارند.
محیط نیز شامل هوا، آب، خاک، موجودات زنده و انسان است که هرکدام، از مسیرهای مختلف و وابسته به خصوصیت خود و آلاینده به صورت مستقیم و غیر مستقیم می‌توانند از راه‌ها، اثرپذیری داشته باشند.
به طور کلی اثرگذاری راه‌ها بر هرکدام از عناصر محیط یا موجودات زنده که باشد نهایتاً بر انسان اثر خود را نیز می‌گذارد و توسعه انسانی و سلامت او را به خطر می‌اندازد.
در این سری از مقالات در مورد "اندرکنش راه و محیط"، اثرات انواع راه‌ها، معرفی و اثرگذاری‌های آنها بر محیط و اثرپذیری‌های محیط مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. در این شماره، از اثرگذاری راه‌ها و حمل و نقل هوایی بر محیط خود صحبت می‌شود.
حمل و نقل هوایی تولیدکننده آلاینده‌های زیادی است که به دلیل وسیع بودن محیط پخش و سختی بررسی و تحقیقات، مطالعات کمی در مورد آنها صورت گرفته است. از آلاینده‌های اصلی این صنعت می‌توان به آلودگی صوتی و گازی اشاره نمود.
بخاری که توسط هواپیماها در حین حرکت در هوا ایجاد می‌شود به طور مؤثر باعث مسدود شدن نفوذ نور خورشید در خلال روز و کاهش محدوده دمایی روزانه (تفاوت بیشترین دماهای روزانه و بیشترین دماهای شبانه) و کاهش خروج تابش‌های مادون قرمز از زمین در شب می‌شوند.
بعد از واقعه حمله به ساختمان‌های مرکز تجارت جهانی و ساختمان‌های دیگر در ایالات متحده برای سه روز (15 تا 17 سپتامبر) تمامی پروازها در این کشور و به خصوص شهرهای نیویورک و واشنگتن لغو شد و فرصتی برای آزمون این فرضیه بوجود آمد. محقققین در این سه روز با مطالعه اثر حمل‌ونقل هوایی بر کاهش محدوده دمایی روزانه، اثرپذیری این پارامتر را اثبات نمودند[5]
ترابری یا حمل و نقل که در انگلیسی transport ، خوانده می شود جابجایی و انتقال انسان و کالاست از جایی به جای دیگر . این عبارت از کلمات لاتین trans به معنای از یک سو به سوی دیگر و portare به معنی حمل کردن ریشه گرفته است.
جنبه های حمل و نقل
رشته حمل و نقل دارای جنبه های گوناگونی است : در یک طبقه بندی کلی می توان آن را به سه بخش زیر ساخت ، وسایل نقلیه و بهره برداری تقسیم نمود. زیر ساخت شامل شبکه های حمل و نقل « جاده ها ، خطوط راه آهن ، راه های هوایی ، راه های آبی ، خطوط لوله حمل مواد ، غیره ) مورد استفاده و همچنین گره ها یا پایانه ها ( مانند فرودگاه ها ، ایستگاه های راه آهن ، ایستگاه اتوبوس ، بنادر . وسایل نقلیه عموماً در شبکه ها حرکت می کنند، مانند اتومبیل ها ، قطارها و هواپیماها .
بهره برداری ، شامل فعالیتهایی است که کنترل سیستم را انجام می دهند. مانند : چراغ های راهنمایی و شیب سنج ها ، سوئیچ های راه آهن ، کنترل ترافیک هوایی ، غیره و همچنین سیاستهایی مثل چگونگی اداره امور مالی حمل و نقل (مانند استفاده از عوارض جاده ای یا مالیات سوخت در حمل و نقل بزرگراهی)
در حالت کلی ، طراحی شبکه در حوزه « مهندسی عمران ) و برنامه ریزی شهری ، طراحی وسایل نقلیه ، در حوزه مهندسی مکانیک و زیر شاخه های تخصصی آن مانند مهندسی دریایی و مهندسی هوا-فضا و بهره برداری ها نیز معمولاً تخصصی شده اند. هرچند که ممکن است متعلق به پژوهش بهره بردای یا مهندسی سیستم ها باشد.
مد های حمل و نقل
مد ها، ترکیبی از شبکه ها،وسایل نقلیه و بهره برداری هستند و شامل پیاده رفتن ، سیستم اتومبیل/بزرگراه ، ریلی ، حمل و نقل دریایی ( کشتی ها ، راههای آبی و کنترل ترافیک هوایی ).
طبقه بندی های حمل و نقل
غیر انسانی : حمل و نقل با استفاده از نیروی حیوانات
هوانوردی
حمل و نقل کابلی
حمل و نقل انقالی
حمل و نقل با نیروی انسانی
حمل و نقل پیوندی
حمل و نقل جاده ای موتوری
حمل و نقل غیر جاده ای موتوری
ترانزیت سریع شخصی ( شبیه یک سرویس تاکسی خودکار)
حمل و نقل لوله ای
حمل و نقل ریلی
حمل و نقل دریایی
حمل و نقل فضایی
حمل و نقل در سایر سیاره ها
حمل و نقل پیشنهاد شده برای آینده
حمل و نقل و ارتباطات
حمل و نقل و ارتباطات جایگزین و مکمل یکدیگرند. با اینکه ممکن است ارتباطات کاملاً پیشرفته بتواند جایگزین حمل و نقل شود و شخص به جای دیدن از نزدیک کسی به او تلگراف ، تلفن ، فکس یا نامه الکترونیک بزند ، ثابت شده است که این مدهای ارتباطی در واقع در کل اثرات متقابل بیشتری را ایجاد می کنند. پیشرفت در حمل و نقل بدون ارتباطات غیر ممکن است. ارتباطات برای سیستمهای حمل و نقلی پیشرفته حیاتی و ضروری اند. از خطوط راه آهن دارای یک خط که می خواهند در هر دو جهت از آنها قطار عبور کند تا کنترل خطوط هوایی که همواره باید از محل هواپیما در آسمان اطلاع داشته باشد. بنابراین ، مشاهده شده که افزایش و پیشرفت یکی ، منجر به توسعه بیشتر دیگری می گردد.