تحقیق مقاله بخش کشاورزی خراسان

 چهار سال بعد از ادغام

مقدمه

متعاقب ادغام دو وزارت خانه جهاد سازندگی و کشاورزی در اواخر سال 79 و تشکیل ستاد وزارت جهاد کشاورزی ، سازمانهای استانی این دو وزارتخانه سابق نیز در یکدیگر ادغام و سازمان جهاد کشاورزی دراستانها تشکیل شد . در استان پهناور خراسان نیز این مهم در دهه اول اردیبهشت 1380 صورت گرفت که گزارش حاضر وضعیت کشاورزی این استان را چهار سال بعد از ادغام ارائه می نماید .

از آنجایی که مبرم ترین اقدام ، اجرای پروژه عظیم ادغام بود لذا در اولین گام ، ستادی از نخبگان دو سازمان سابق به منظور انجام صحیح ادغام تشکیل و پس از تهیه و تدوین معیارها و ضوابط انتخاب مدیران و ابلاغ آن توسط رئیس سازمان ، ادغام انجام شد .

نکته قابل توجه اینکه ، معیارها و ضوابط تعیین شده جهت انتخاب مدیران بعداً مورد استفاده برخی از استانها قرار گرفت .

توانمندی ها

در استان خراسان به علت برخورداری از تنوع اقلیمی ، حدود 83 نوع محصول زراعی و باغی تولید می شود که در 21 نوع محصول دارای رتبه اول تا سوم کشوری می باشد .

 این در حالی است که تولیدات دامی این استان نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار است . در تولید گوشت قرمز با 120000 تن ( 2/15% ) رتبه اول و در تولید شیر و تخم مرغ به ترتیب با 875000 تن ( 8/13% ) و 760000 تن (2/12% ) رتبه دوم و گوشت مرغ با تولید 93000 تن (4/8% ) رتبه سوم کشور را دارا می باشد .

نهادسازیها

بعد از اتمام موفقیت آمیز پروژه ادغام درستاد سازمان و 32 شهرستان و منطقه مستقل استان در طی شش ماه و به منظور دستیابی به تولید پایدار ، نهادسازیهایی در حوزه های عمومی و تخصصی سازمان صورت گرفت که مهمترین آنها تشکیل دبیرخانه مشاوران فنی با حضور اساتید مجرب دانشگاه ، ستادهای فنی زیربنایی ( آب و خاک ) ، زراعت ، باغبانی ، منابع طبیعی و آبخیزداری ، امور دام ، صنایع و مکانیزاسیون و کمیته هایی در زیر مجموعه این ستادها می باشد .

این ستادها که به صورت هفتگی و ماهانه و به طور مرتب با حضور رئیس سازمان و مدیران ذیربط تشکیل می شوند طرحهای خوبی را ارائه نموده اند که به برخی از آنها اشاره می شود :

الف ) در حوزه عمومی و مدیریتی

1 ) طرح مدیریابی

این طرح که در قالب یک نرم افزار تهیه شده کلیه نیروهای متخصص سازمان که در سطوح مختلف ستاد و شهرستانها توانایی به عهده گرفتن مدیریت را دارند با مشخصات کامل فهرست شده که یقیناً علاوه بر حال در آینده نیز مورد استفاده مسئوولین بخش کشاورزی استان قرار خواهد گرفت .

2 ) طرح جامع ارزشیابی شهرستانها و مناطق مستقل

3 ) طرح نظرسنجی فصلی و سالیانه در مورد مدیریت سازمان در سطوح مختلف در داخل و خارج از سازمان

4 ) طرح توازن پتانسیل های هر شهرستان و منطقه باامکانات و نیروی انسانی مورد نیاز

ب ) حوزه فنی و تخصصی

1) تهیه و تدوین اولویتهای پنجگانه بخش کشاورزی استان تا پایان برنامه چهارم به همراه برنامه های کمی هر یک از اولویتها در حوزه های تخصصی سازمان و ادارات کل وابسته . این اولویتها که از آن بعنوان مانیفست بخش کشاورزی استان تا پایان برنامه چهارم یاد می شود شامل : 1- ارتقاء راندمان آبیاری از طریق پوشش انهار و آبیاری تحت فشار 2- ارتقاء راندمان تولید محصولات زراعی و باغی 3- توسعه و ارتقاء صنایع تبدیلی بمنظور صادرات

4- تغذیه سفره های زیزمینی و پیشگیری از وقوع سیلابهای مخرب از طریق توسعه فعالیت های آبخیزداری و آبخوانداری 5- تبدیل دامداریهای سنتی ( متحرک ) به صنعتی ( ثابت ) می باشد.

2)طرح تعویض بذر گندم

به موجب این طرح در مناطق دور دست و خرده مالکی ، گندم خوراکی کشاورزان ازانها خریداری و در عوض بذر گواهی شده تحویلشان می گردد . این طرح از سال 81 به ستاد وزارت پیشنهاد و ابتدا از محل اعتبارات خشکسالی در هشت استان مواجه با این پدیده و سپس در کلیه استانهای کشور از محل اعتبارات مجری طرح گندم اجرا شد .

3) طرح ساماندهی خرید تضمینی پیاز

این طرح که با هدف اصلاح الگوی کشت و تنظیم میزان تولید پیاز با استفاده از اهرم خرید تضمینی تهیه شده بود در سال 81 به ستاد وزارت پیشنهاد و از سال 82 در کلیه استانهای پیاز خیز کشور اجرا می شود .

با اجرای این طرح حداقل دو سال است که خوسبختانه به قول رسانه های محلی استان " دیگر اشک پیاز کاری در استان در نمی آید ! "

4) طرح مدیریت مبارزه با آفات و بیماریها و مخصوصاً مبارزه باسن با استقبال مسئوولین محترم زراعت ، ترویج ، حفظ نباتات وزارتخانه قرار گرفت از سال گذشته در کلیه استانهای کشور در حال اجرا است .

البته این طرح بعداً در سایر فعالیتهای وزارت متبوع از جمله آب و خاک و ... مورد استفاد قرار گرفت .

5) طرح بیمه گری خصوصی با استفاده از فارغ التحصیلان کشاورزی این طرح هم که مورد توجه مدیر عامل محترم بانک کشاورزی و صندوق بیمه محصولات کشاورزی قرار گرفت از سال گذشته در حال اجرا و توسعه و گسترش است .

دستاوردها

با عنایت به توانمندیهای موجود در استان و نیز با اتکاء به نهادسازیهایی که ذکر گردید ، بخش کشاورزان خراسان دستاوردهای قابل توجهی را داشته است .

علی رغم کاهش 5/8 درصدی بارندگی در طی چهار سال ، تولیدات کشاورزی استان با 36% رشد همراه بوده است یعنی از حدود 7 میلیون تن در سال آخر قبل از ادغام به حدود 5/9 میلیون تن در بعد از ادغام رسیده است .

به طور کلی به لحاظ میزان تولیدات باغی و زراعی ، این استان با تولید 7964000 تن معادل 17/11% و از نظر تولیدات دام ، طیور و آبزیان با تولید 1165000 تن معادل 2/13% تولیدات کشور را به خود اختصاص داده است .

گندم

میانگین میزان خرید گندم در چهار ساله قبل از ادغام 482 هزار تن بوده است . در حالی که این میزان با 70% رشد به مقدار حدود 930 هزار تن در بعد از ادغام رسیده است

ضمن اینکه در طی این مدت رتبه چهارمی استان در خرید گندم به دومی ارتقاء یافته است .

نکته مهم دستیابی نسبی به پایداری در تولید می باشد به این صورت که در سال های قبل ( مثلاً سال زراعی 79-78 ) که بارندگی به میزان 48% کاهش یافته است ، میزان کاهش تولید و خرید گندم به میزان 60% بوده است در حالی که در سال زراعی گذشته (83-82) که میزان کاهش بارندگی 23% بود میزان کاهش تولید و خرید گندم بدلیل تمهیداتی که اندیشیده شده به حدود 10% رسید .

با فراهم شدن این شرایط و کسب پایداری در تولید در صورت وقوع خشکسالی های مهیب میزان گندم کاهش کمتری خواهد یافت .

جو

بر خلاف جوسازیهایی که در خصوص توجه زیاد به گندم و غفلت از تولید جو صورت می گیرد و به استناد آمارهای موجود ، در این مدت نه تنها تولید جو کاهش نیافته است ، که افزایش نیز داشته است یعنی از میانگین 531 هزار تن به 535 هزار تن در چهار ساله بعد از ادغام رسیده است . لازم به تذکر است حدود 20% جو تولیدی کشور در این استان تولید می شود .

چغندر قند :

تولید این محصول در چهار ساله بعد از ادغام حدود 11% افزایش داشته یعنی از افزایش راندمان تولید در واحد سطح بوده است .

کلزا

یکی از محصولاتی که در راستای دستیابی به خود کفایی در روغن خوراکی به آن توجه شده گیاه صنعتی وو روغنی کلزا است . تولید این محصول از 45 تن در قبل از ادغام به 1200 تن معادل 2500 درصد رشد در چهار ساله بعد از ادغام رسیده است و انتظار می رود در سال زراعی جاری (84-83) با 6 برابر افزایش به بیش از 7 هزار تن برسد . در صورت عدم سرمازدگی فروردین ماه سالجاری ، این میزان به 10000 تن می رسد .

پسته

نظر به محدودیت های کمی و کیفی آب ( به ویژه در جنوب استان ) که امکان کشت و توسعه سایر محصولات زراعی و باغی را محدود نموده و یا توجه به جایگاه مهم استان به لحاظ تولید پسته در کشور توسعه این محصول در مناطق مستعد مورد توجه قرار گرفته است در طی چهار ساله بعد از ادغام تولید این محصول از 9500 تن به 17150 تن معادل 5/80 درصد رشد رسیده است .

زعفران

زعفران به لحاظ نقش تعیین کننده ای که در ایجاد اشتغال و درآمدزایی حداقل 500 هزار نفر از اهالی جنوب خراسان دارد و نیز نیاز آبی بسیار پایین آن مورد توجه سازمان بوده است به نحوی که تولیدات این محصول از 135 تن در چهار ساله قبل از ادغام به بیش از 184 تن در بعد از ادغام معادل 7/36% رشد رسیده است .

سازمان در طی چهار سال اخیر با توزیع حداقل 5000 الک و هیتر رایگان و احداث چندین بارگاه فرآوری زعفران قدمهای بلندی را در ارتقاء تولید و فرآوری زعفران برداشته است ولی اقدامات اساسی بایستی توسط تولیدکنندگان و صادرکنندگان برداشته شود که با تشکیل کمیته ملی زعفران در دولت ، امیدواریم مشکلات مبتلا به این محصول ارز آور بخصوص در عرضه صنعتی و بازرگانی مرتفع شود .