مقدمه
بسیارند والدینی که دروغ گویی کودکشان اظهار گلایه می کنند و به رغم تلاش برای از بین بردن این عادت زشت در کودکشان نا کام می مانند .
آنها سعی می کنند تمام نیازهای کودک را بر طرف کنند و او را از همنشینی با کودکان ناصالح دور نگاه دارند . با این حال ، او باز هم دروغ می گوید و دروغ گویی کودک زمینه بی اعتمادی والدین را فراهم می کند . دانستن این نکته حائز اهمیت است که دروغ گویی از امری کوچک و ساده آغاز می شود و اگر با آن برخورد مناسب صورت می گیرد به تدریج به مرضی خطرناک تبدیل می شود دروغ گویی به طور ذاتی در درون هیچ کودکی نیست و این در واقع محیط ناسالم است که باعث به وجود آمدن این رفتار زشت می گردد البته باید بدانیم که نباید به اجبار از کودک بخواهیم راست بگوید ، بلکه باید شرایط مناسب برای دروغ گفتن را فراهم کنیم به منظور پیشگیری از عوارض سوء دروغگویی در ابتدا شما را با علل دروغ گویی در کودکان آشنا می سازیم و سپس به طرح راه کارهایی برای اصلاح آن می پردازیم نکته مهم این است که شما دریابید به چه علت فرزندتان دروغ می گوید و سپس برای از بین بردن علت آن تلاش کنید .
چکیده
دروغ گویی عادتی ناپسند است که از دوران کودکی آغاز می شود و دارای انواع مختلف از جمله : تخیلی ، اکتشافی ، شاخدار و واقعی است . مقطع سنی کودک ، قرار گرفتن او در گروه جوشی ، اجازه نداشتن در بیان حقیقت ، خود نمایی کودک ترس و اجبار در اجرای دستورهای پدر و مادر ، بر نیامدن از عهده مسئولیت های سنگین ، الگو برداری از دروغ گویی پدر و مادر ، شنیدن دروغ مصلحتی از بزرگسالان و ... در بروز دروغ گویی در کودکان موثر است. خوش قولی والدین ، آماده بودن برای شنیدن حقایق تلخ و شیرین از زبان کودک ، استفاده نکردن از تنبیه ، تحقیر نکردن کودک ، ارائه الگویی مناسب از خود در ذهن کودک و عمل به آنچه از او می خواهیم می تواند در پیشگیری و اصلاح دروغگویی فرزندان موثر باشد .
مسئله
چه چیز دروغ است و چه چیز دروغ نیست ؟
پیش از شناختن علل دروغ گویی و راه های اصلاح آن بهتر است ابتدا دروغ واقعی رااز دروغ غیر واقعی تشخیص دهیم ، یعنی به درستی دریابیم که چه چیز واقعاً دروغ است و چه چیز دروغ نیست .
انواع دروغ عبارتند از :
1- دروغ تخیلی : گاهی حرف های کودک زاییده خیالش است . یعنی کودک چیزی را که می بیند و چیزی را که تصور می کند یکی می پندارد .
4 سالگی سن مخالف با شماست کودک در این سن مخالفت می کند ، لگد می زند ، اشیاء را پرت می کند و ... او مشغول خیال پردازی می شود و نمی تواند واقعیت را از خیالات خود جدا کند و همین موضوع سبب می شود که کودک خیالات خود را واقعیت بپندارد و چیزهایی را برای شما کند . ممکن است تصور کنید که کودک شما دروغگو شده است ولی چنین نیست . او دروغگو یا دیوانه نشده بلکه به یکی از مراحل رشد خود رسیده است که نمی تواند بین خیالات و واقعیات فرق بگذارد .
قدرت تخیل کودک در سن 6 تا 8 سالگی به حدی قوی است که گاهی موجب می شود کودک آنچه را که تصور کرده ، حقیقت بپندارد ، او در این سنین ممکن است برای شما از چیزها و کارهای غریبی حرف بزند و ادعا کند که خودش آنها را به چشم دیده یا انجام داده است . در حالی که آنها فقط در خیالش بوده اند برای مثال به شما می گوید در خیابان سگی را دیده که به اندازه یک شیر بوده است گاهی کودک از آرزوهایش طوری حرف می زند که گویی واقعیت دارند ، یعنی کودک آنچه را که در دنیای واقعی ندارد یا کاری را که نمی تواند انجام دهد در خیال برای خود فراهم می سازد .
هم چنین گاهی کودک دروغ می گوید برای اینکه در عالم خیال صاحب آن چیزهایی می گردد که در جهان حقیقت فاقد آن است . دروغ وی از دلهره ها ، نگرانی ها و امیدهای وی حکایت می کند . در حقیقت این دروغ ها مظهر آن چیزی است که می خواهد انجام دهد .
2- دروغ اکتشافی : کودکان گاهی ممکن است دروغ ها اکتشافی بگویند که ببینند تا کجا می توانند قسر در بروند و تجربه کنند . آنها می خواهند بدانند که اگر قوانین را بشکنند ، چه اتفاقی می افتد به یک معنی این کار یکی از گام هایی است که به سوی استقلال بر می دارند .
3- دروغ شاخدار : این نوع دروغ شامل خودستایی افراطی یا اغراق درباره یکی از اعضای خانواده یا یک تجربه می باشد .
4- دروغ واقعی : دروغی است که از ترس تنبیه شدن و رهایی از مجازات گفته می شود . این نوع دروغ خطرناک ترین و بد ترین نوع دروغ است که باید هر چه زودتر جلوی آن را گرفت ، در غیراین صورت عادتی ناپسند خواهد شد.
علاوه بر شناخت انواع دروغ باید بدانیم که گروهی از کودکان به خاطر دارا بودن تیپی خاص بیشتر دروغ می گویند آنها بچه هایی اند که در گروه جوشی قرار دارند .
گروه جوشی : این گروه را می توان با آماده بودن در زمان حال توصیف کرد. آنها نسبت به آنچه در زمان حال می گذرد و در اطرافشان وجود دارد کنجکاوی و دقت نشان می دهند این کودکان به علت نیازی که به حرکت دارند و شتابی که در عکس العمل هایشان وجود دارد خود رای و پیشتاز جلوه می کنند در برابر تمایلات و هوس ها زود تسلیم می شوند و به دشواری تابع نظم و قاعده ای می گردند باورها و قضاوت هایشان جنبه عینی ندارد میل دارند واقعیت ها را رنگین تر و زیباتر جلوه دهند و باارزش های شخصی در آمیزد به همین جهت متمایز به شعر افسانه گویی و دروغ پردازی می شوند و از آنجا که می خواهند خود را غیر عادی جلوه دهند و جلب توجه کنند این تمایل در آنها شدت و قوت می گیرد .
ویژگی های کودکان دروغگو
کودک دروغگو دارای ویژگی هایی است که برخی از آنها به قرار زیر است :
حقایق را کتمان می کند .
احساس حقارت می کند .
اعتماد به نفس او پایین است .
دچار ضعف شخصیت است .
همواره تمایل به جلب توجه دیگران دارد .
به والدین و اطرافیانش اعتمادندارد .
پر حرف است .
راه کارهای اصلاح دروغ گویی در کودکان
شما والدین عزیز باید توجه داشته باشید که راه کارشما در مقابله با دروغ کودکتان بستگی به نوع آن دارد بنابراین :
اگر دروغ کودک شما از نوع تخیلی است توجه داشته باشید که با شنیدن حرف های ظاهراً عجیب و غریب کودک ، فوراً با او مانند یک دروغگو رفتار نکنید و حرف هایش را با خشونت تکذیب نکنید ، بلکه کم کم به اوبفهمانید که چه چیزهایی واقعیت دارند و چه چیزهایی غیر واقعی اند .
برای مثال اگر او به شما می گوید که سگی را به اندازه شیر در خیابان دیده است فقط به او بگویید که همه سگ ها جثه ای کوچک تر از شیر دارند هرگز به او نخندید و به او نسبت دروغ گویی ندهید . زمانی که او ببیند شما با خونسردی حرفش را باور نمی کنید حتی اگر قصد دروغ گفتن داشته باشد کم کم از به زبان آوردن این گونه حرف ها دست می کشد این نوع خیال پردازی ها گاهی تا سن دبستان نیز ادامه دارد .
دانستن این نکته حائز اهمیت است که دروغ گویی از امری کوچک و ساده آغاز می شود و اگر با آن برخورد مناسب صورت نگیرد به تدریج به مرضی خطرناک تبدیل می شود . دروغ گویی به طور ذاتی در درون هیچ کودکی نیست و این در واقع محیط ناسالم است که باعث به وجود آمدن این رفتار زشت می گردد .
و اما در مورد برخورد با کودکانی که از دروغ واقعی استفاده می کنند باید بدانید همان طور که در مورد بیماری های جسمی ابتدا پزشک می کوشد به عامل بیماری پی ببر و سپس به درمان آن می پردازد تربیت صحیح و اصولی نیز ایجاب می کند که ابتدا به علت و انگیزه دروغ گویی فرزندتان پی ببرید و سپس به اصلاح آن مبادرت کنید . بنابراین نخستین گام برای مقابله بابیماری دروغ گویی شناخت ریشه این بیماری است سعی کنید دریابید که چه چیز کودکتان را به دروغ گویی وادار ساخته است . دروغ گوی یک نشانه است. یعنی ممکن است نشانه رفتار غلط شما با همسرتان باشد یا کودک به طور اتفاقی احساس می کند که اعتماد شما رانسبت به خود از دست داده است . پس قبل از هر چیز بین خو و فرزندتان احساس اعتماد به وجود آورید . به طورکلی سعی کنید قبل از آنکه دروغ گویی برای فرزدتان به صورت عادت درآید انگیزه دروغ گویی او را کشف کنید .
واکنش عاقلانه شما در مقابل دروغ کودکتان باید مبنی بر ابراز حسن تفاهم و توجه کامل به هدف اصلی دروغ باشد و نه چشم پوشی از معنی حقیقی آن یا توبیخ کودک برای رسیدن به این منظور توجه به عوامل موثر در بروز دروغ گویی و راه های پیشگیری از آن ضروری است .
راه های پیشگیری از دروغگویی
اولین قدم آن است که با آرامش با دروغگویی فرزندتان روبرو شوید . دروغگویی مانند سایر مشکلات رفتاری فرصت دیگری برای آموزش به شما می دهد او را نترسانید یا مجبور به اعتراف نکنید چون کودکان یا حتی بزرگسالان وقتی قرار باشد خودشان را گناهکار قلمداد کنند دروغ می گویند اگر می دانید که بچه شما بشقابی را شکسته است نپرسید : « تو آن را شکسته ای ؟» این سوال بچه را به دروغ گویی دعوت می کند به جای آن با خونسردی بگویید « می بینم که بشقاب را شکسته ای ، حالا باید چکار کنیم ؟»
از موعظه کردن ، درس اخلاق دادن و سر زنش کزردن خودداری کنید، زیرا توجه منفی احتمالاً به جنگ قدرت منجر می شود و حالت دفاعی داشتن عصیان کردن و دروغ گویی بیشتر راتشویق می کند بنابراین کودک رابه دروغ گویی تحریک نکنید زمانی که می دانید کار اشتباهی انجام داده است نقش باز پرس را بازی نکنید تا از کودکتان اعتراف بگیرید .
گاهی کودک شما به خاطر خود نمایی متوسل به دروغ می شود زیرا مورد توجه والدین و اطرافیان قرار نمی گیرد و هر کاری می کند کسی نیست که مشوقش باشد و به حسابش بیاورد . کودک خیال می کند که حرف ها یا کارهایش مورد پسند شما و اطرافیان نیست و به ناچار برای خودنمایی هر چه بیشتر متوسل به دروغ و مغلطه و اغراق می شود . بنابراین بهتر است که کودکتان را محترم بدارید و به حرف هایش ، هر چند که بیجا و بی موقع هم باشد گوش فرا دهید و کارهایی را که انجام می دهد هر چند کوچک ، به دیده تحسین و تکریم بنگرید .
بررسی کنید چرا کودک شما احساس می کند لازم است دروغ بگوید برای مثال دختر شما می گوید : همه اش بیست گرفتم در حالی که که درواقع درمدرسه مشکل دارد . خیلی مهم است که بفهمد آیا او توسط شما یا همسالانش بیش از حد تحت فشار است و دروغ گویی به او در مقابله بااحساس بی کفایتی کمک می کند یا خیر شما می توانید به این مشکل چنین کمک کنید . می دونم که واقعاً خیلی روی تکالیف خونه کار می کنی و این تکالیف برات سخته .اگه بخوای می تونم امشب باهات اضافه کار کنم .
کودک خود را در سنی که هنوز ارزش راست گفتن را نمی داند وادار به راست گویی نکنید و او را برای دروغ گویی آماده نسازید ، زیرا کودک تا آن لحظه که والدین او را به طرق مختلف وادار به راست گویی می کنند هنوز راه فریب دادن و دروغ گویی را یاد نگرفته و احتمالاً نیازی هم به یاد گرفتن پیدا نکرده است . بنابراین با این کار خود در کودک این فکر را به وجود نیاورید که برای دفاع و خارج شدن از زیر بار مسئولیت و برای رهایی از رمان های شما می تواند به دروغ متوسل شود . با این فکر او کم کم از جاده راست گویی منحرف شده به طرف دروغ کشیده می شود .
مواظب باشید که تنبیهات شما آن قدر ترسناک نباشد که کودکتان دروغ گویی را تنبیه شدن ترجیح دهد ، هر چند که برای دروغ گویی و سوء رفتاری که باعث آن می شود باید پیامدهایی در نظر گرفته شود .
هرگز کودک خود را با وعده های دروغ گول نزنید و سعی کنید با او رو راست و دقیق باشید . در غیر این صورت شما خودتان خواهید بود که با دادن دعده های دروغ به کودک خود راه دروغ گویی و فریب دادن را به او یاد می دهید .
کودکی که از ترس و به اجبار ، فرمانهای والدین را می پذیرد و در این فرمان پذیری هیچ گونه علایق عاطفی از خود بروز نمی دهد پایه های اخلاقی سست و نااستواری خواهد داشت . و در غیاب شما چون دیگر حضور ندارید بر خلاف آنچه میل شما بوده عمل خواهد کرد و بدین ترتیب رفته رفته به طرف فساد اخلاقی که دروغ نیز یکی از آنهاست کشیده شده به درجات پایین تر انسانی تنزل خواهد کرد . بنابراین بهتر است شما پدر و مادر عزیز برای انجام کاری که از فرزندتان می خواهید ، قبل از آنکه متوسل به خشونت شوید میل انجام آن کار را در دل کودک بر انگیزید تا در چنین صورتی لزوم خشونت نیز از بین برود کودک به خاطر ترس از کتک خوردن و خشونت های شما کم کم فاصله گرفته خود را جدا احساس می کند زیرا اگر راست بگویید شما در اثر عصبانیت کتکش خواهید زد . چوب اختیار و خشونت را کنار نهید و بگذارید کودکتان با داشتن کمی آزادی عمل و احساس استقلال خود را فردی محترم در اجتماع خانوادگی به حساب آورد در این صورت دیگر لزومی ندارد که او با دروغ گفتن به خانواده خود خیانت کند .
6- به کودک خود مسئولیتهای کوچکی بدهید و اگر از عهده انجام آن بر نیامد، مثل یک دوست صمیمی مهربان از خطایش چشم پوشی کنید مطمئن باشید که دفعه دیگر همان کار را بدون ترس و دلهره و با میل و رغبت بیشتر به همان نحو که مورد قبول و علاقه شماست انجام خواهد داد باز هم مسئولیت ای دیگری به او بدهید و به این ترتیب دروی احساس مسئولیت های دیگر به وجود آورید .