خیانت، نقیض امانت و به معناى مخالفت در برابر حق، از طریق پیمان شکنى مخفیانه است.[3] در این مدخل از «خَوَنَ»، «غلّ»، «سوء» و مشتقّات آنها استفاده شده است.
اهمّ عناوین: آثار خیانت، حرمت خیانت، خائنان، خیانت به خویشتن، خیانت به عهد، خیانت به محمّد(صلى الله علیه وآله)، زمینه هاى خیانت، موانع خیانت.
آثار خیانت
1. خشم خدا
1. خیانتکارى، زمینه ساز خشم و غضب الهى:
...ومَن یَغلُل یَأتِ بِما غَلَّ یَومَ القِیمَه ِ.. . * اَفَمَنِ اتَّبَعَ رِضونَ اللّهِ کَمَن باءَ بِسَخَط مِنَ اللّهِ... . آل عمران (3) 161 و 162
2. خیانت به خویشتن
2. گناه و نافرمانى از فرامین الهى، خیانت به خویشتن:
اُحِلَّ لَکُم لَیلَه َ الصِّیامِ الرَّفَثُ اِلى نِسائِکُم هُنَّ لِباسٌ لَکُم واَنتُم لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللّهُ اَنَّکُم کُنتُم تَختانونَ اَنفُسَکُم...فالنَ بشِروهُنَّ وابتَغوا ما کَتَبَ اللّهُ لَکُم وکُلوا واشرَبوا حَتّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الخَیطُ الاَبیَضُ مِنَ الخَیطِ الاَسوَدِ مِنَ الفَجرِ ثُمَّ اَتِمّوا الصِّیامَ اِلَى الَّیلِ ولا تُبشِروهُنَّ واَنتُم عکِفونَ فِى المَسجِدِ تِلکَ حُدودُ اللّهِ فَلا تَقرَبوها... . بقره (2) 187
3. خیانت آگاهانه به امانتهاى مسلمانان، خیانت به خویشتن:
یاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا ... وتَخونوا اَمنتِکُم واَنتُم تَعلَمون.[4]انفال (8) 27
4. خیانت به دیگران، خیانت به خویشتن:
ولا تُجدِل عَنِ الَّذینَ یَختانونَ اَنفُسَهُم اِنَّ اللّهَ
فرهنگ قرآن، جلد 13، صفحه 233
لا یُحِبُّ مَن کانَ خَوّانًا اَثیما.[5] نساء (4) 107
3. رسوایى
5. خیانتکارى، عامل شرم و رسوایى انسان:
ولا تُجدِل عَنِ الَّذینَ یَختانونَ اَنفُسَهُم اِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ مَن کانَ خَوّانًا اَثیما * یَستَخفونَ مِنَ النّاسِ ولا یَستَخفونَ مِنَ اللّهِ وهُوَ مَعَهُم اِذ یُبَیِّتونَ ما لا یَرضى مِنَ القَولِ... .نساء (4) 107 و 108
4. شکست
6. خیانت به پیامبر(صلى الله علیه وآله)، درپى دارنده شکست:
واِن یُریدوا خیانَتَکَ فَقَد خانُوا اللّهَ مِن قَبلُ فَاَمکَنَ مِنهُم... . انفال (8) 71
7. شکست خیانتکاران، برخاسته از علم و حکمت خداوند:
واِن یُریدوا خیانَتَکَ فَقَد خانُوا اللّهَ مِن قَبلُ فَاَمکَنَ مِنهُم واللّهُ عَلیمٌ حَکیم . انفال (8) 71
8. شکست و ناکامى خائنان، از سنّتهاى الهى:
واِمّا تَخافَنَّ مِن قَوم خِیانَه ً فَانبِذ اِلَیهِم عَلى سَواء اِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الخائِنین * ولا یَحسَبَنَّ الَّذینَ کَفَروا سَبَقوا اِنَّهُم لا یُعجِزون.انفال (8) 58 و 59
...واَنَّ اللّهَ لا یَهدى کَیدَ الخائِنین.یوسف (12) 52
5. محرومیّت از دفاع
9. محرومیّت از حمایت و دفاع، پیامد خیانت:
...ولا تَکُن لِلخائِنینَ خَصیما * ولا تُجدِل عَنِ الَّذینَ یَختانونَ اَنفُسَهُم... .نساء (4) 105 و 107
اِنَّ اللّهَ یُدفِعُ عَنِ الَّذینَ ءامَنوا اِنَّ اللّهَ لایُحِبُّ کُلَّ خَوّان کَفور. حج (22) 38
6 . محرومیّت از محبّت خدا
10. خیانت، موجب محرومیّت از محبّت خداوند:
...اِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ مَن کانَ خَوّانًا... . نساء (4) 107
...اِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الخائِنین . انفال (8) 58
...اِنَّ اللّهَ لایُحِبُّ کُلَّ خَوّان کَفور. حج (22) 38
اتّهام خیانت => همین مدخل، خیانت و محمّد(صلى الله علیه وآله)، خیانت و یوسف(علیه السلام)
اجتناب از خیانت
11. اجتناب اسیران جنگ بدر از خیانت به پیامبر(صلى الله علیه وآله)، مورد ترغیب خداوند با بهره مندى آنان از خیر و آمرزش خویش:
یاَیُّهَا النَّبِىُّ قُل لِمَن فى اَیدیکُم مِنَ الاَسرَى اِن یَعلَمِ اللّهُ فى قُلوبِکُم خَیرًا یُؤتِکُم خَیرًا مِمّا اُخِذَ مِنکُم ویَغفِر لَکُم واللّهُ غَفورٌ رَحیم * واِن یُریدوا خیانَتَکَ فَقَد خانُوا اللّهَ مِن قَبلُ... .انفال (8) 70 و 71
12. بهره مندى اسیران جنگ بدر از خیر و آمرزش الهى، در صورت اجتناب از خیانت، برخاسته از غفران و رحمت الهى:
یاَیُّهَا النَّبِىُّ قُل لِمَن فى اَیدیکُم مِنَ الاَسرَى اِن یَعلَمِ اللّهُ فى قُلوبِکُم خَیرًا یُؤتِکُم خَیرًا مِمّا اُخِذَ مِنکُم ویَغفِر لَکُم واللّهُ غَفورٌ رَحیم * واِن یُریدوا خیانَتَکَ فَقَد خانُوا اللّهَ مِن قَبلُ فَاَمکَنَ مِنهُم واللّهُ عَلیمٌ حَکیم . انفال (8) 70 و 71
فرهنگ قرآن، جلد 13، صفحه 234
13. اجتناب از خیانت، به ویژه در نهان و به دور از چشم مردم، امرى لازم و ارزشمند:
ذلِکَ لِیَعلَمَ اَنّى لَم اَخُنهُ بِالغَیبِ واَنَّ اللّهَ لا یَهدى کَیدَ الخائِنین . یوسف (12) 52
14. اجتناب یوسف(علیه السلام) از خیانت به عزیز مصر، حتّى در پنهان و به دور از چشمان وى:
ذلِکَ لِیَعلَمَ اَنّى لَم اَخُنهُ بِالغَیبِ واَنَّ اللّهَ لا یَهدى کَیدَ الخائِنین . یوسف (12) 52
15. اجتناب از خیانت آگاهانه به خدا و پیامبر(صلى الله علیه وآله)، داراى پاداشى بزرگ:
یاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا لا تَخونُوا اللّهَ والرَّسولَ ... واَنتُم تَعلَمون * واعلَموا...واَنَّ اللّهَ عِندَهُ اَجرٌ عَظیم . انفال (8) 27 و 28
16. اجتناب از خیانت آگاهانه در امانت، درپى دارنده پاداش بزرگ الهى:
یاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا ... وتَخونوا اَمنتِکُم واَنتُم تَعلَمون * و اعلَموا ... و اَنَّ اللّهَ عِندَهُ اَجرٌ عَظیم. انفال (8) 27 و 28
نیز => همین مدخل، خیانت و انبیا، موانع خیانت
اخفاى خیانت
17. پنهان کردن خیانت از مردم و حیا از آنان و حیا نکردن از خدا، از روحیّات خیانت پیشگان گناهکار:
ولا تُجدِل عَنِ الَّذینَ یَختانونَ اَنفُسَهُم اِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ مَن کانَ خَوّانًا اَثیما * یَستَخفونَ مِنَ النّاسِ ولا یَستَخفونَ مِنَ اللّهِ... .[6]نساء (4) 107 و 108
18. پنهان کردن خیانت از مردم و حیا از آنان و حیا نکردن از خدا، مورد تهدید خداوند:
ولا تُجدِل عَنِ الَّذینَ یَختانونَ اَنفُسَهُم اِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ مَن کانَ خَوّانًا اَثیما * یَستَخفونَ مِنَ النّاسِ ولا یَستَخفونَ مِنَ اللّهِ وهُوَ مَعَهُم اِذ یُبَیِّتونَ ما لا یَرضى مِنَ القَولِ وکانَ اللّهُ بِما یَعمَلونَ مُحیطا. نساء (4) 107 و 108
اعتراف به خیانت => همین مدخل، خائنان، مصادیق خائنان، زلیخا
پیشگیرى از خیانت
19. پیشگیرى از خیانت، در صورت خوف از نقض عهد، با الغاى آن:
واِمّا تَخافَنَّ مِن قَوم خِیانَه ً فَانبِذ اِلَیهِم عَلى سَواء اِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الخائِنین. انفال (8) 58
تبرئه از خیانت => همین مدخل، خائنان، مصادیق خائنان، زلیخا، خیانت و انبیا، خیانت و محمّد(صلى الله علیه وآله)، خیانت و یوسف(علیه السلام)
تجسّم خیانت
20. تجسّم خیانت، در روز رستاخیز:
...ومَن یَغلُل یَأتِ بِما غَلَّ یَومَ القِیمَه ِ... .[7]آل عمران (3) 161
فرهنگ قرآن، جلد 13، صفحه 235
تشخیص خیانت
21. تشخیص شواهد و نشانه هاى خیانتکارى کافران، وظیفه اى برعهده پیامبر(صلى الله علیه وآله) و رهبرى اسلام:
واِمّا تَخافَنَّ مِن قَوم خِیانَه ً فَانبِذ اِلَیهِم عَلى سَواء اِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الخائِنین. انفال (8) 58