فصل اول
پیشگفتار
"مقدمه"
امروزه قدرت و اثرگذاری رسانه های جمعی بر مردم دنیا غیرقابل انکار است، مطبوعات هم به عنوان یکی از اعضاء تشکیل دهنده رسانه های جمعی از قدرت خاص خود برخوردارند مطبوعات می توانند همانند سایر رسانه های جمعی به افکار عمومی شکل دهند آنها را تهییج کنند و یا با تشنج زدایی از جامعه افکار عمومی را به سوی راحتی خیال و آسایش و امنیت پیوند به جرأت می توان گفت که اثرگذاری مطبوعات و نشریات بر اذهان بیشتر و مستمرتر از رادیو و تلویزیون است. مطبوعات ابزاری است که بوسیله آن افکار و عقاید گوناگون جامعه با هم تلاقی کرده واز برخورد آنها اندیشه های تازه خلق می شود. مطبوعات زنده و فعال فضای فکری جامعه را به پویایی، حرکت، ابتکار و مشارکت فعال وامی دارد. یکی از عناصر این پدیده (مطبوعات سیاسی) هستند. ابتدای قرن 19 پیشرفتهای بسیاری را برای مطبوعات بدنبال آورد این پیشرفتها که در زمینه های تکنیکی بود زمینه سیاسی برای رشد کمی و کیفی مطبوعات را فراهم آورد. مطبوعات کشور ما علیرغم سابقه تاریخی بیش از 150 سال تجربه هنوز نتوانسته جایگاه مناسب و شایسته خود را در جامعه کسب نموده و نقش خود را در هدایت افکار عمومی به درستی ایفاء نماید. نقش مطبوعات در جامعه مدنی تأمین هویت ملی شهروندان و برقراری دیالوگ گفتگوی دوطرفه میان قدرتهای سیاسی مطبوعات (غیر از مطبوعات دولتی) یکی از اجزای نهادهای مستقل از دولت به شمار می آیند که مهمترین نقش آن گفت وگو با قدرتهای سیاسی است چون دراین جوامع حضور نهادهای مدنی به رسمیت شناخته می شود دارای قدرت اجتماعی برابر قدرت سیاسی دولت هستند آزادی مطبوعات ناظر بر تعداد زیادی از دیگر آزادی هاست و تا زمانی که شکل و شیوه سازماندهی سیاسی در کشورمان بر اساس اصول و شکل مدرن پیش نرود و شهروند بودن ما مسلم نباشد نمی توانیم مطبوعات چندان آزادی داشته باشیم.
توصیف نشریات از جمله کارهای کنترلی و محود کردن مطبوعات است.
در این تحقیق سعی شده است رابطه بین رشته تحصیلی دانشجویان با میزان گرایش آنان به مطبوعات سیاسی بررسی شود که آیا رابطه ای وجود دارد و مسائل مختلفی که باعث این گرایش می شوند سنجیده شود مثل شغل و سن افراد و با وخامت وضعیت سیاسی تا چه حد باعث گرایش دانشجویان رشته های مختلف به اخبار سیاسی می شود و در نهایت وضعیت رابطه به چه صورت است، معنی دار است یا خیر.
"بیان مسئله"
در جهان امروز وسایل ارتباط جمعی با انتقال اطلاعات و معلومات جدید و مبادله عقاید عمومی در راه پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری نقش بزرگی بر عهده گرفته اند بطوریکه بسیاری از دانشمندان عصر کنونی زندگی انسان را عصر ارتباطات نامیده اند در این میان مطبوعات به عنوان فراگیرترین رسانه جمعی نقش مهمی از فضای زندگی مردم بویژه جوانان و قشر تحصیلکرده را به خود اختصاص داده است اطن رسانه نقش برجسته ای در میان طبقه روشنفکر جامعه دارد برخی از مطبوعات با توجه به اینکه به نیازهای جامعه توجه دارند گاهی در رابطه با بعضی اخبار بنا به موقعیت و خط مشی مدیران و مسئولان پیش می روند البته موقعیت اجتماعی امروز مملکت ما به گونه ای است که جامعه به طور کامل سیاسی شده و همه مردم به طور دائم در تمام امور زندگی با مسائل سیاسی برخورد زیادی دارند و این موضوع باعث شده که تعداد کمی به مسائل سیاسی بی توجه شوند و به مطبوعاتی که بیشتر مطالب فرهنگی و اجتماعی و هنری می پردازند توجه بیشتری نشان می دهند و خوانندگان زیادی جذب این مطبوعات شوند. چرا که احساس می کنند مسائل سیاسی زیاد از حد ایشان تکراری شده است در کل می توان گفت اینگونه مطالب خوانندگان خود را تا حدودی از دست داده اند و مردم می خواهند لااقل زمانی که روزنامه می خوانند از این وضعیت فرار کنند و کمی آسایش و دوری از سیاست داشته باشند.
"اهداف تحقیق"
هدف اصلی: بررسی رابطه بین رشته تحصیلی دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات به منظور شناخت بیشتر گرایش دانشجویان نسبت به مطبوعات سیاسی و توصیف وضعیت دانشجویان از نظر میزان بهره گیری جهت ارائه راهکارها.
اهداف فرعی:
بررسی رابطه بین پایگاه اقتصادی اجتماعی دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات
بررسی رابطه بین جنس دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوهات
بررسی رابطه بین تنوع و تازگی مطالب روزنامه ها و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات
فرضیه ها:
به نظر می رسد بین رشته تحصیلی دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات رابطه معنی داری وجود دارد.
به نظر می رسد بین پایگاه اقتصادی اجتماعی دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات رابطه معنی داری وجود دارد.
به نظر می رسد بین جنس دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات رابطه معنی داری وجود دارد.
به نظر می رسد بین تنوع و تازگی مطالب روزنامه ها و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات رابطه معنی داری وجود دارد.
در رابطه با اهمیت این تحقیق باید گفت که در کشور ما مطالب سیاسی خوانندگان زیادی پیدا نکرد حتی در زمان پیروزی مشروطیت که اوج فعالیتهای سیاسی نشریات بود ما شاهد یک اتحاد کامل بین نشریات نبودیم با وجود زیاد بودن نشریات در آن زمان مشاهده می شود که به غیر از چند روزنامه که به سیاست پرداخته اند سایرین اجتماعی و ادبی عمل می کردند پس بدیهی است که این پایه و اساس تا امروز باقی مانده است. با این بررسی می توان عدم بهره مندی قشر تحصیلکرده جامعه را از اخبار سیاسی مطبوعات برطرف کرد.
به همین دلیل این روزها مطبوعاتی که به مطالب سیاسی کمتر و با شکل هیجان انگیز نمی پردازند با مخاطبان بیشتری مواجه هستند و وجود همین مخاطبان زیاد، پشتیبان مناسبی برای ادامه کار و حیات روزنامه هاست البته باید یادآورد شد که در بعضی موارد برخی از مسائل سیاسی هستند که خوانندگان زیادی می طلبند مانند زمانی که هویت و امنیت ملی جامعه یا ارزشهای فرهنگی کشور در خطر باشد و یا زمانی که مردم هدف مشترکی را دنبال می کنند در این زمان مطبوعات به مسائل سیاسی می پردازند و از محبوبیت بیشتری برخوردارند.
* این تحقیق درصدد است رابطه بین ویژگیهای اقتصادی ، اجتماعی، جنس و رشته تحصیلی دانشجویان و گرایش آنان به اخبار سیاسی مطبوعات را بررسی کند که آیا رابطه ای وجود دارد؟ و آیا تنوع و تازگی مطالب سیاسی باعث گرایش دانشجویان با توجه به رشته تحصیلی آنان می شود؟
طرح سؤالات:
آیا بین رشته تحصیلی دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات کثیرالانتشار رابطه وجود دارد؟
آیا بین پایگاه اقتصادی اجتماعی دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوهات کثیرالانتشار رابطه وجود دارد؟
آیا بین جنس دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات رابطه وجود دارد؟
آیا بین تنوع و تازگی مطالب روزنامه ها و میزان بهره مندی دانشجویان از اخبار سیاسی مطبوعات رابطه وجود دارد؟
اهمیت و انگیزه انتخاب موضوع:
در بحث انگیزه انتخاب موضوع باید گفت روزنامه هایی بیشتر مطالب آن سیاسی است عملی و تا زمانی که مطالب سیاسی برای چاپ باشد این اخبار در الویت هستند ولی با دقت به میزان فروش این روزنامه ها می توان دریافت که مخاطبان زیادی ندارند یعنی همه اقشار ملت یا قشر دانشجو را دربرنمی گیرد جز افرادی که خط فکری و سیاسی خاص دارند با تعدادی از خریداران این مطبوعات که صحبت و سؤال شد که چرا این روزنامه ها را می خرید یا آیا هر روز می خرید یا نه می گفتند می خریم ببینیم چه چیزهایی دارد یا می گفتند که هر چند وقت یکبار آن را می خریم و یا می گفتند اگر ما این روزنامه را می خریم به خاطر وجود سایر مطالبی است که در آنها به چاپ می رسد پس تصمیم گرفتم که در این مورد به تحقیق بپردازم تا به صحت و سقم این دریافت ذهنی خود پی ببرم پس همانطور که گفته شد یکی از اهداف این تحقیق پی بردن به صحت و سقم دریافت ذهنی خود و همچنین تعیین نیاز مردم جامعه علی الخصوص دانشجویان نسبت به نوع مطالب منتشره در مطبوعات را دریابیم و پیدا کردن انگیزه خوانندگان از مطالعه یا عدم مطالعه مطبوعات علی الخصوص اخبار سیاسی آن است.
پیشینه تحقیق:
بر اساس مطالعات و بررسی پایان نامه های گوناگون، تعدادی از آنها که به نوعی مرتبط با موضوع تحقیق می باشند، به این ترتیب است:
- یکی از این تحقیقات توسط خانم بیتا بابایی را در سال تحصیلی 83-82 در دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی تحت عنوان « بررسی تطبیقی میزان اعتماد دانشجویان علوم ارتباطات دانشگاه آزاد نسبت به اعتبار اخبار رسانه های مکتوب و تلویزیون صورت گرفت. در این تحقیق میزان اعتماد دانشجویان به اعتبار اخبار تلویزیون و اخبار روزنامه های یومیه در مقایسه با یکدیگر مورد بررسی قرار می گیرد و محقق بر آن است که به سؤالات زیر پاسخ دهد:
1) آیا میزان اعتماد دانشجویان به اعبتار اخبار روزنامه ها بیش از اعتماد آنها به اخبار تلویزیون است؟
2) آیا بین مدت زمان تماشای اخبار تلویزیون در مقایسه با مدت زمان مطالعه اخبار و روزنامه ها و بی اعتمادی دانشجویان به اخبار تلویزیون رابطه وجود دارد؟
3) آیا بین عدم وجود جاذبه محتوایی در اخبار تلویزیون در مقایسه با اخبار روزنامه ها و بی اعتمادی دانشجویان رابطه وجود دارد؟
4) آیا بین سوگیری در اخبار تلویزین در مقایسه با اخبار روزنامه ها و میزان بی اعتمادی دانشجویان به اخبار تلویزیون رابطه وجود دارد؟
5) آیا بین درستی و نادرستی اخبار تلویزیون در مقایسه با اخبار روزنامه ها و میزاان بی اعتمادی دانشجویان به اخبار تلویزیون رابطه وجود دارد؟
آنچه در نهایت از یافته های این پژوهش به دست آمده این است که دانشجویان اخبار تلویزیون را در مقایسه با اخبار روزنامه ها رسانه معتبری نمی دانند.
- محقق دیگری به نام آقای داریوش کریمی در سال 1379 در پایان نامه خود با عنوان « مطبوعات و توسعه سیاسی در ایران» به بررسی تأثیر مطبوعات بر روند توسعه و ایجاد فضای مناسب سیاسی پرداخته است و نتایج به دست آمده از بررسی تأثیر مطبوعات بر تحولات و توسعه سیاسی بیانگر این واقعیت است که مطبوعات همیشه در تحولات سیاسی و اطلاع رسانی به مردم نقش به سزایی را ایفا نموده است.
- خانم فاطمه قنبری در سال 1379 در پایان نامه خود تحت عنوان « بررسی نقش مطبوعات در جلب مشارکت سیاسی» فرضیات زیر را به آزمون گذاشت:
1- میان میزان استفاده از مطبوعات و میزان مشارکت سیاسی دانشجویان رابطه معنادار وجود دارد.
2- میان میزان اعتماد دانشجویان به مطبوهات و میزان مشارکت سیاسی رابطه معنادار وجود دارد.
3- میان علاقه مندی به تعدد و تکثیر مطبوعاتی و میزان مشارکت سیاسی دانشجویان رابطه معنادار وجود دارد.
4- میان آشکار و صریح بودن وابستگی مطبوعات به احزاب ، تشکل ها و گروههای سیاسی و میزان تحصیل دانشجویان به استفاده از مطبوعات رابطه معناداری وجود دارد.
5- میان تمایل به انتشار اخبار و مطالب سیاسی از سوی مطبوعات و میزان مشارکت سیاسی دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد.
6- میان تهییج و بسیج مردم توسط مطبوعات و میزان مشارکت سیاسی رابطه معناداری وجود دارد.
7- میان نوع جنسیت و میزان مشارکت سیاسی دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد.
8- میان نوع سن و میژان مشارکت سیاسی دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد.
یافته های پژوهش نشان داد که مطبوعات می توانند در جلب مشارکت سیاسی نقش برجسته ای ایفا کنند.
- پایان نامه دیگری در زمینه بررسی میزان بهره مندی از مطبوعات انجام شد که مربوط به آقای غلامرضا نریمان نژاد در مقطع کارشناسی ارشد بوده است. لازم به ذکر است جامعه آماری این پژوهش شهروندان خرّم آبادی بوده اند و فرضیات این تحقیق عبارتند از :
1- افراد متاهل کمتر از افراد مجرد زمان برای مطالعه مطبوعات صرف می کنند.
2-بین میزان درآمد خوانندگان و مطالعه مطبوعات رابطه معناداری وجود دارد.
3- بین میزان تحصیلات خوانندگان و مطالعه مطبوعات رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.
تعاریف نظری و علمی متغیرها و مفاهیم بکار رفته در سؤالها و فرضیه ها:
میزان بهره مندی: یعنی مقدار ساعات یا زمانی از روز را که دانشجویان اختصاص به خواندن اخبار سیاسی مطبوعات می دهند و از آن بهره می گیرند.
پایگاه اقتصادی و اجتماعی: یعنی موقعیتی که یک دانشجو از نظر استقلال اقتصادی می تواند در آن قرار داشته باشد به عبارت دیگر میزان درآمد و نوع شغلی که دارد پایگاه اقتصادی اجتماعی او را معین می کند. درآمد شغل ت وضعیت مسکن
تنوع : 1- عبارتست از مختلف بودن موضوعات و منطقه جغرافیایی که ارزشهای خبری در آن رعایت شده باشد.