چرخه ازت، سیکل نیتروژن یا چرخه اکواریوم ویا
هر چه انرا بنامیم، هر اکواریوم بناچار این دوره را طی میکند تا به مرحله ثبات نسبی برسد.
دانستن این چرخه و حفظ تعادل ان یکی از رموز اولیه موفقیت در نگه داری ماهیان زینتی است و بی توجهی به ان چیزی جز خستگی، اتلاف وقت و هزینه زیاد بهمراه نخواهد داشت و این تفریح را برایمان به کابوس مبدل خواهد کرد.
این چرخه در طبیعت همواره وجود دارد ولی در یک محیط مثل اکواریوم باید این چرخه ایجاد وتکمیل گردد.
نقطه شروع، ورود ماهی به اکواریوم و غذا دادن به ان است. تجزیه غذا و مدفوع ماهی باعث ایجاد NH3, در محیط میشود که برای ماهی سمی است. NH3 در محیط به میزان کم توسط گیاهان طبیعی داخل اب جذب شده و باقیمانده بصورت ازاد در اب باقی میماند و با گذشت زمان این میزان بالا میرود تا به حداکثر میرسد.(روز های هفتم تا چهاردهم(
همزمان با این عمل باکتری هایی که بطور ازاد در هوا وجود دارند شروع به اکسیده کردن NH3 میکنند و انرا تبدیل به NO2یا نیتریت میکنند که ان نیز بنوبه خود سمی است. این میزان نیز بتدریج بالا میرود تا به حداکثربرسد (روزهای چهاردهم تا بیست و پنجم)
در این مدت باکتری های دیگری موسوم به نیترو باکتر ها شروع به ازدیاد میکنند که کارشان تبدیل نیتریت ها به NO3 یا نیترات است.
از روز 27 به بعد منحنی نیتریت ها سقوط کرده و میزان نیترات ها بالا میرود که در روزهای 30 (بعلاوه 14 و منهای 7 روز) میزان نیتریت و امونیا Amonia بوسیله کیتهای تست نیتریت غیر قابل اندازه گیری میشود و اکواریوم ما چرخه حیاتی خود را کامل کرده است.
لازم به ذکر است که نیترات ها به میزان کم سمی نیستند و به وسیله گیاهان نیز جهت رشد مصرف میشوند. (کود نیتراته) و بمرور زمان که میزانشان در محیط بسته ما (اکواریوم) بالا میروند توسط تعویض قسمتی از اب یا همان عمل سیفون کردن این میزان به حد قابل قبول میرسد.
شمای بالا فکر می کنم ساده ترین و قابل فهم ترین شمایی است که من در اینترنت پیدا کرده و برای شما قرار داده ام.
با توجه به مطالب بالا باید دانست که اکثر ماهی های موجود تحمل طی این چرخه را ندارند و درست بعد از یک هفته کم و بیش با مرگ بی دلیل ماهی هایمان مواجه میشویم.
بعضی نا امید شده و دست میکشند بعضی شروع به تعویض مکرر کل اب اکواریوم و شستشوی ان میشوند که در نهایت خسته شده و این سرگرمی برایشان پر دردسر و کثیف بنظر میاید بعضی سراغ دارو های گوناگون رفته و یک سری از انواع ماهی ها را به دیار باقی میفرستند.
بیشتر فروشنده ها هم که خود این دوره را نادانسته طی کرده اند به ما میگویند انقدر باید ماهی از دست بدهی تا قلق ان دستت بیاید!!! و به فروش ماهی همراه با اکواریوم ادامه میدهند. با انصاف هایشان هم میگویند 24 تا 48 ساعت صبر کن و بعد ماهی بخر.
خوب حالا چه کنیم تا اشتیاق ما با تنفر تمام نشود.
ماهی های کمی تحمل این دوره را دارند که یکی از انها همان ماهی معروف به "زبرا" است با خرید تعداد کمی از این ماهی (در بازار تهران دانه ای 200 تومان است) یا یک گلد فیش (من با خرید ان مخالفم چون گران است و حساس) می توان چرخه را شروع کرد و بعد از اتمام ان اقدام به خرید ماهی کرد که همیشه دوست داریم داشته باشیم.(به شرط دانستن شرایط نگهداری ان ماهی)
بعضی این چرخه را با ماهی های معروف به صید که برای غذا دهی به ماهیان گوشتخوار موجود است طی میکنند که هرگز توصیه نمیشود. این ماهی ها با خود انواع بیماری ها را به اکواریوم شما وارد میکنند.
در ادامه این مطلب امیدوارم در این رابطه موارد زیر را برایتان توضیح دهم:
تسریع در سیکل ازت برای افراد عجول
تکمیل چرخه بدون ماهی(توصیه اکید هوادارن حیات وحش)
حفظ چرخه در تمام مدت.(مهم)
قسمت 2:
مطلبی که میخواستم در ادامه بحث بالا پیگیری کنیم همین موضوع یا حفظ این سیکل است ولی حالا به اختصار عرض میکنم.
شما هیچ احتیاجی به تعویض کامل اب اکواریوم ندارید و همان سیفون کردن اب به اندازه 20 تا 50 در صد کافیست.
حال اگر به دلایلی مجبور به این کار هستید اگر کل اب را خالی کنید و همان موقع با اب تازه و هم دما اکواریوم را پر کنید مشکلی پیش نخواهد امد.
ولی اگر میخواهید اکواریوم را از تمام مواد و وسایل خالی کنید و بشوئید و دوباره راه اندازی کنید مسئله قدری فرق میکند. ولی در همین حالت هم میتوان این سیکل را حفظ کرد.
ببینید مابه باکتری های موجود در اکواریوم بعد از طی این دوره احتیاج داریم. این باکتری ها بطور عمده در فیلتر، شن کف، گیاهان داخل اب (چه طبیعی و چه مصنوعی) و تمام سطوح داخلی وجود دارند. شستشوی تمام این اجزا با اب غیر هم دما و اب کلر دار سایش سطوح با پارچه و غیره همینطور خشک ماندن تمام این اجزا و استفاده از انتی بیوتیک ها باعث مرگ باکتری ها و شروع از نقطه صفر میشود.
این موضوع را من کامل توضیح خواهم داد ولی اگر همین مختصر هم گویا نیست بفرمائید تابا هم بیشتر ان را باز کنیم .
در ضمن این چرخه بدون گیاه هم کامل میشود و ربطی به ان ندارد. برای کمک به این چرخه هم توضیح میدهم.
قسمت 3:
تسریع در سیکل ازت برای افراد عجول!
بیشتر افراد توصیه میکنند که تسریع در این سیکل باعث عدم ثبات ان در دراز مدت میشه ولی خوب افراد عجول بخرجشان نمیرود!
موارد زیر این سیکل را تسریع میکند و برای افراد فوق مفید است
1. استفاده از:
شن کف،
اب،(برای اکواریوم های بزرگ)
فیلتر یا ابر یا مواد داخل فیلتر،
گرفتن اب اسفنج فیلتر و ریختن ان داخل اب اکواریوم،
دکوراسیون،
و حتا گیاهان اکواریوم دیگری که سیکل ان تکمیل شده باشد.
این کار همان قرض گرفتن کلنی باکتری هاست که با ورود انها سیکل شما کوتاه تر میشود (مسئله ورود میکروبهای بیماری زا را هم باید در نظر داشت.) از قرض دهنده بپرسید که ایا اخیرن از دارو، مخصوصن انتی بیوتیک استفاده کرده یا خیر.
2. بالا بردن دما و نگهداری ان بین 27 تا 28 درجه سانتیگراد
3. استفاده از مواد تجاری که سازنده ادعا میکند این باکتری ها در ان وجود دارند:
یک مدل ان که من امتحان کرده ام مایعی است بنام AskollCycle که دستور استفاده از ان در بروشور ان موجود است.(من این مایع را شخصن امتحان کردم ولی بازهم در هفته دوم و سوم تا چهام هم حتی مرگ و میر داشتم ولی کمتر!).
مارک بعدی Bactozym ساخت شرکت تترا که بصورت کپسول است و دارای انزیم هایی است که باعث تجزیه سریعتر مواد دفعی و غذا های باقیمانده شده و.سازنده ادعا میکند که با تجزیه سریع مواد زائد سبب تسریع در سیکل ازت میشود. همچنین سبب بازسازی سریعتر کلونی های میکروبی در فیلتر هایی که به باکتری های ان اسیب رسیده است میگردد