مقدمه :
آب مایه حیات است ، زندگی با آب آغاز شده و با آن ادامه می یابد و بدون آب به پایان می رسد . هیچ موجود زنده ای در عالم حیات نمی توان یافت که بدون وجود آب بتواند به حیات خود ادامه دهد . قسمت اعظم اندام های گیاهی و بدن جانوران را آب تشکیل می دهد. برای مثال بین 60-40 در صد وزن تر درختان و حدود 90 در صد وزن تر گیاهان علفی ، همچنین 60 در صد وزن انسان بالغ را آب تشکیل می دهد .آب نقش اساسی در رسانیدن مواد غذائی به بافت ها ، سلول ها و دفع سموم بدن دارد . همچنین در رسانیدن مواد غذایی اخذ شده توسط ریشه گیاهان به سایر اندامها نقش بسزایی ایفا می کند . آب در کره زمین مصارف گوناگون دارد مثل آشامیدن ، به عمل آوردن محصولات کشاورزی ، به گردش در آوردن صنایع، تولید نیرو و نیز پرورش موجودات دریایی که بیشتر انها برای انسان جنبه غذایی دارند .
بطور کلی آب نیروی پیش برنده ای برای توسعه پایدار در مواردی چون محیط سالم ، ریشه کن کردن فقر و گرسنگی ،لازم الاجرا بودن بهداشت و رفاه انسان می باشد .
آب در خلقت اولیه صاف و عاری از هر گونه آلودگی بوده است . ولی طی زمان عوامل متعددی موجبات آلودگی آب را فراهم ساخته است . عدم رعایت موازین زیست محیطی توسط انسان ، از جمله تخلیه فاضلاب های صنعتی به رودخانه ها ، استفاده بی رویه و غیر منطقی از سموم مختلف و آفت کش ها در کشاورزی ، توسعه شهر نشینی و مهاجرت های غیر اصولی ، عدم آموزش درست و کافی شهروندان و غیره .... موجب شده است تا منابع آبی در معرض آلودگی های بیشتری قرار گیرند . متاسفانه این آلودگیها بیماری زا بوده و سالانه موجب مرگ هزاران نفر در جهان می شوند . مطابق آمار در دهه اخیر در دنیا میلیون ها انسان و بخصوص کودک هر ساله از عدم به سازی محیط و آلودگی آب جان خود را از دست می دهند . بیماری های مهمی مانند انواع اسهال ها ، انواع بیماری های انگلی روده ای ، حصبه ، وبا ، هپاتیت و بیماری هایی که ناشی از عدم دسترسی به آب کافی هستند مانند بیماری های چشمی (تراخم ) و بیماری های پوستی سبب ساز این مرگ ومیر ها می شوند .
اگر چه کمبود آب و نا سالم بودن آن سلامتی تمامی افراد جامعه رابه مخاطره می اندازد و سبب بروز بیماری هایی مانند اسهال می شود لیکن مطابق آمار بدست آمده در جهان84 در صد از بیماران مبتلا به اسهال و 74 در صد از بیماران مبتلا به انگل (کرم ها ) را کودکان تشکیل می دهند .
انواع بیماری های ناشی از آب :
بطور کلی می توان بیماری هایی که آب در انتقال آنها دخالت دارد به این شرح تقسیم بندی کرد:
بیماری هایی که در نتیجه کمبود آب و عدم دسترسی به آب کافی به وجود می ایند مانند تراخم و انواع بیماری های پوستی .
1- بیماری هایی که املاح آب و مواد شیمیائی در آب آشامیدنی عامل اصلی ابتلای به
آن را تشکیل می دهند مانند پوسیدگی دندان در اثر کمبود فلو ئور در آب .
2- بیماری هایی که آب بطور مستقیم و از طریق میکرو ارگانیسم ها در انتقال آنها دخالت دارد مانند حصبه ، وبا و شبه حصبه .
3- بیماری هایی که بطور غیر مستقیم بوسیله آب منتقل می شوند مانند مالاریا ، پیوک ، بیلارزیوس .
بیماری هایی که املاح محلول در آب آشامید نی
علت اصلی آن را تشکیل می دهند
1- گوا تر اندمیک و کریتینیسم Endemic Goitre and Cretinism
اگر مقدار ید کمتر از 1 میلی گرم در لیتر باشد و یا زمانی که نیاز به عنصر ید (100 میکرو گرم در روز ) از طریق غذا و آب تأمین نشود ، بیماری گواتر حادث می شود .
2- پوسیدگی دندان
چنانچه میزان فلوئور موجود در آب آشامیدنی کمتر از نیم میلی گرم در لیتر باشد موارد پوسیدگی دندان بطور قابل ملاحظه ای بالا خواهد بود . چون فلوئور از راه خون به دندان می رسد ، مانع پوسیدگی آنها خواهد شد و علت آن دو چیز است :
? فلوئور از فعالیت آنزیم هایی که مینای دندان را فاسد می کند جلوگیری می کند.
? فلوئور باعث سخت شدن و مقاوم تر شدن دندانها در مقابل اسید ها می شود و در اثر آن دندان در برابر اسید های موجود در دهان مقاومت می شود.
3 - فلوئوروزیس دندان
چنانچه میزان فلوئور در آب مشروب بیش از 2 تا 3 میلی گرم در لیتر باشد در دوره Calcification (کلسیم سازی ) دندان یعنی در سنین صفر تا 12 سالگی باعث پیدایش دانه ها و لکه های متعدد در مینای دندان می گردد .
4- آرژیریا Argyria
وجود بیش از 2 میلی گرم نقره در هر لیتر آب و ورود دائمی نقره بوسیله آب آشامیدنی به بدن باعث بروز بیماری آرژریا می گردد . این مسمومیت همراه با کبودی پوست تغییر رنگ پلکهای چشم و مخاط لب و دهان شروع شده و بالاخره شخص مسموم در اثر عوارض جانبی خواهد مرد .
5 - بیماری مت همو گلوبینمیا Blue Babies(Methemoglobinemia)
مصرف آب هایی که بیش از 50 میلی گرم در لیتر یون نیترات دارد مخصوصآ در اطفال باعث بروز بیماری مت همو گلوبینمیا می گردد که ناشی از ترکیب این یون با هموگلوبین خون و پیدایش مت همو گلوبین می شود . این ماده مانع از رسیدن اکسیژن به نسوج شده و در نتیجه خفگی های موضعی و نهایتآ مرگ پدیدار خواهد شد . از طرفی بعلت کمبود خاصیت اسیدی معده اطفال(معمولأ pH معده اطفال بیش از 9/4 است ) باکتری های تبدیل کننده نیترات به نیتریت فعالیت شدیدی داشته و این نیتریت ها با همو گلوبین تشکیل مت همو گلوبین را داده که باعث مرگ می شود .
6 - بیماری قلب و عروق و بیماری مغز و عروق (Cardiovscular ، Cerebrovascular)
چنانچه سختی آب ( سولفات ، کربنات ، بی کربنات و کلرور کلسیم و منیزیم ) کمتر از 150-100 میلی گرم در لیتر باشد بیماریهای قلبی و عروقی و بیماری های مغزی و عروقی را ایجاد می کند .
7 - مسمومیت سربی Lead poisoning
وجود سرب در آب مجاز شناخته نشده است و در بدن مسمومیت ایجاد می کند . سرب ممکن است همراه فاضلاب صنعتی و یا از انحلال لوله های سربی که سابقاً در لوله کشی مورد استفاده قرار می گرفت وارد آب شود . سرب در بدن ممکن است داخل ترکیب استخوان و جایگزین کلسیم شود .
وجود سرب در آب سبب تجمع آن در بدن شده و ایجاد مسمومیت می کند . کم اشتهایی ، کم خونی ، دردشکمی و عضلانی و فلج تدریجی بدن ، خط آبی در محل اتصال دندان ها به لثه ازعلایم مسمومیت با سرب است که نهایتاً منجر به مرگ می شود .