به نظر برخی از محققان آغاز صنعت گردشگری همزمان با رایج شدن استفاده از حمامهای معدنی در قرن هجدهم می باشد که به منظور استفاده های درمانی در بعضی از کشورها، مورد توجه خاص قرار گرفته بود. اما زمان شروع جهانگردی به معنی و مفهوم صنعتی هنوز دقیقاً مشخص نیست، هر چند گردشگری داخلی یا خارجی دارای قدمت دیرینه ای می باشد.
واژه توریست ( جهانگرد) از کلمه فرانسوی “ تور” گرفته شده است. این واژه از اوایل قرن نوزدهم در بین مردم انگلستان رواج یافت و به تدریج در بین کشورهای دیگر نیز مورد استفاده عام قرار گرفت.
با توجه به اینکه انجام مسافرتهای طولانی و جهانگردی در معنی و مفهوم اصلی خود نیاز به وسیله نقلیه سریع دارد، لذا در قدیم مسافرتهای طولانی از طریق کشتی در دریا و کالسکه در روی زمین انجام می گرفت. با توسعه گردشگری زمینی، به منظور کاهش مسافت و زمان مسافرت ساخت وسایل نقلیه سریع مورد توجه قرار گرفت و کم کم کالسکه ها جای خود را به دوچرخه دادند. اختراع لاستیک بادی و استفاده از آن در دوچرخه توسط یک دامپزشک ایرلندی به نام آقای دانلوپ، استفاده از این وسیله نقلیه را آسانتر نمود و توجه بیشتر مردم را به سوی استفاده این وسیله فرا خواند. اختراع ماشین بخار و ساخت موتورهای بخار و استفاده از آن در کشتی ها، قطارها و حتی اتومبیل، توسعه و تحول عظیمی در صنعت توریسم را بوجود آورد. به موازات ساخت و افزایش تولید خودرو ، کشتی، قطار، ساخت هواپیما نیز مورد توجه قرار گرفت اما علی رغم گسترش این صنعت و ایجاد مسیرهای هوایی متعدد در بین کشورها تا دهه 30 هنوز هواپیماهای ساخته شده قابلیت جا به جایی مسافران زیادی را نداشتند و به همین دلیل تمام مسافرتها از طریق دریایی و زمینی انجام می گرفت.
مسافرتهای طولانی مدت با توجه به وسایل نقلیه آن زمان نیاز به اقامت و استراحت در بین مسیر را داشت. یعنی ساخت هتلها و رستورانها را فرا می خواند. اولین هتل در سال 1794 در شهر نیویورک تاسیس شده است و بدنبال آن در انگلستان و فرانسه نیز ساخت هتلها و رستورانها به تدریج و گسترش یافت.
انجمن آسیایی کوهنوردی که به منظور کشف علمی مناطق مختلف کوهستانی تشکیل گردیده بود، موجب ایجاد و شکل گیری کلوپهای دوچرخه سواری و کوهنوردی دیگری همانند کلوپ آلپاین لندن، کلوپ دوچرخه سواران جهانگردان انگلستان و انجمن زیباسازی ویس بادن آلمان و … گردید که خود نیز نشان بر توسعه و گسترش گردشگری در بین مردم کلوپها و انجمنهای توریستی گشت.
تاسیس کلوپهای توریستی به اوایل قرن 19 بر می گردد اما قبل از آن آژانسهای مسافرتی در برخی از کشورها فعالیت داشتند و شاید بتوان گفت اولین آژانس توریستی که در زمینه گردشگری، برگزاری تورهای علمی و کوهنوردی فعالیت داشت در سال 1841 و در نیویورک تاسیس گردید.
تاریخچه فدراسیون بین المللی اتومبیلرانی (FIA)
تاسیس کانونهای اتومبیلرانی از کشور انگلستان شروع گردید. در سال 1897 کانون اتومبیلرانی سلطنتی (RAC) انگلیس تاسیس گردید و بدنبال آن در مجارستان (1900) ، آمریکا(1902) و نیوزیلند (1903) نیز کانونهای مشابهی بهوجود آمدند. با توسعه و گسترش خدمات و فعالیتهای کانونهای اتومبیلرانی در کشورها و ازدیاد خودروهای تولیدی و همچنین ایجاد انگیزه سفر با خودرو ، پیدایش ایده همکاری فی مابین در کشورهای ثالث در بین کشورهایی که دارای چنین کانونهایی بودند شکل گرفت و بهدنبال آن فدراسیون بین المللی اتومبیلرانی (FIA )در سال 1904 میلادی تأسیس گردید. این فدراسیون به منظور حفظ و تامین منافع سازمانهای اتومبیلرانی و استفاده کنندگان وسایط نقلیه موتوری فعالیتهای خود را آغاز نمود. همچنین این سازمان، بدنه حاکم بر ورزش اتومبیلرانی در سراسر دنیا می باشد.
فدراسیون بین المللی اتومبیلرانی FIA سازمانی غیر انتفاعی است که 169 سازمان اتومبیلرانی را از 120 کشور در 5 قاره گرد هم آورده است. کانونهای عضو نماینده بیش از 100 میلیون اتومبیلران و خانواده آنان می باشند که این موضوع مایه افتخار FIA می باشد. فدراسیون بین المللی اتومبیلرانی مسائلی نظیر ایمنی، تحرک و پویایی، محیط زیست و قوانین مصرف کنندگان را فعالانه ارتقاء داده و از منافع اتومبیلرانان در سازمان ملل، اتحادیه اروپا و سایر سازمانهای بین المللی حمایت می نماید.
اتحادیه بین المللی جهانگردی(AIT)
در سال 1883 انجمنی با نام انجمن جهانگردی تاسیس شده و بهدنبال آن استفاده از واژه جهانگردی در انجمن جهانگردی نروژ نیز صورت گرفت که در سال 1868 رسماً شروع به فعالیت نمود. متعاقب آن انجمنهای مشابهی در کشورهای سوئد، فنلاند و دانمارک تاسیس گردید و سایر کشورهای اروپایی دیگر نیز در دهه 1890 مراکزی را به عنوان کانون جهانگردی معرفی نمودند از قبیل : کانون جهانگردی فرانسه (1890) کانون جهانگردی ایتالیا (1894) کانون جهانگردی بلژیک (1895) ، سوئیس و لوکزامبورک …
با توسعه و ازدیاد کانونهای جهانگردی و اتومبیلرانی، در سال 1986 ایده پیدایش اتحادیه بین المللی و پیروی از خط مشی کلی و عمومی اکثر انجمنها به اصول و قوانین پیشنهاد شده از سوی بعضی کشورها، شکل گرفت. پیدایش و تاسیس چنین اتحادیهای و شکل گیری قوانین و مقررات بین الملل نیاز به برگزاری کنگرههای متعددی داشت. اولین ابتکار در برگزاری کنگرهای در این زمینه از سوی کلوپ هلند ((ANWB در فوریه سال 1897 صورت گرفت و بدنبال آن در 27 جولای همان سال 12 کانون دومین کنگره خود را در بروکسل تشکیل دادند که هدف اصلی آنها تاسیس “ اتحادیه یا فدراسیون بین المللی صنعت جهانگردی" بود.
در ماه اوت سال 1898 کنگره دیگری در لوکزامبورک، تحت ریاست کانون جهانگردی سوئد (STF) بر پا گردید. در پایان این کنگره “ اتحادیه بین المللی جهانگردی(I.T.A.T) با شرکت 17 سازمان و کانون که هشت سازمان از میان کانونهای دوچرخه سواری بودند رسماً تشکیل گردید.
با شروع جنگ جهانی اول و استعفای چند کانون از عضویت در اتحادیه I.T.A.T این اتحادیه منحل گردید. اما در سال 1919 مجدداً در پاریس تحت نام جدید AIT) Alliance Internationale de Tourisme) شکل گرفت. جهانگردی مجدداً شروع به رشد کرد، کنفرانسهای جهانگردی بسیار زیادی برگزار گردید و پتانسیل اقتصاد منطقهای و تفاهم و دوستی بینالملل را گسترش داد. علی رغم گفته هراکلیوس که “جنگ پدر تمام چیزهاست” پایان جنگ سبب بالا رفتن روح همیاری بینالملل و تمایل به صلح در بین مردم و توسعه صنعت جهانگردی گردید. جنگ علی رغم ویرانی و مرگ موجب پیدایش اهمیت پیشرفت صنعت ساخت و ساز در کشورهای توسعه یافته و پیشرفت فن آوری گردید و بخشی از این فن آوری در خدمت مستقیم صنعت اتومبیل سازی بکار گرفته شد.
A.I.T همکاری تنگاتنگی با سازمانها و آژانسهای بین المللی برقرار نمود و با سازمانهای جدید التأسیس مانند اتحادیه حمل و نقل بین المللی جاده ای (IRU) و فدراسیون بین المللی جاده ای (IRF) با برقراری روابط نزدیک باعث تسهیل در مسافرتهای زمینی و هوایی شد.
گذشته از پیدایش و ساخت خودرو، ماشین بخار، کشتی و هواپیما، از مهمترین عواملی که در توسعه صنعت گردشگری مؤثر واقع شد، اجرای قانون 5 روز کار در هفته بود که سبب ترغیب مردم به سفرهای کوتاه شد.
A.I.T در جهت بهبود شرایط در زمینه جهانگردی با کشورهای مختلف در طول دورانهای گذشته، فعالیت عمدهای را برای تسهیل سفر مسافران داشته است. باید گفت که مهمترین راه حل مشکلات عمده ای که در جهانگردی وجود دارد و یا بهوجود می آید تنها در سایه همکاری و همیاری کشورهای عضو با یکدیگر میسر میباشد.
A.I.T با داشتن بیش از 115 سال تجربه به عنوان سازمانی فعال و خدمتگزار به جهانگردان و مسافران، همچنان بر مسافرتهای ساده افراد و آزادی عمل آنها تأکید می نماید و به آن احترام می گذارد.
تاریخچه کانون
کانون جهانگردی و اتومبیلرانی جمهوری اسلامی ایران در سال 1314 خورشیدی (1935 میلادی) همزمان با افزایش جمعیت در دنیا و گسترش علایق کشورها به امور گردشگری و جهانگردی که با توسعه جاده ها و راههای مواصلاتی میان برخی کشورها همراه بود و به منظور ایجاد تسهیلات برای جهانگردان در سطح بینالمللی، در ایران تأسیس گردید و از همان زمان به عضویت سازمانهای بین المللی FIA (فدراسیون بین المللی اتومبیلرانی) و AIT (اتحادیه بین المللی جهانگردی وابسته به سازمان ملل متحد UN) درآمد و فعالیت رسمی خود را در سطح جهان آغاز نمود.
کانون جهانگردی و اتومبیلرانی جمهوری اسلامی ایران پس از کسب مجوز و موافقت دولت و مجلس در سال 1313 به عنوان چهارمین مؤسسه رسمی کشور در سال 1317 در اداره ثبت شرکتها و مؤسسات غیر تجاری به ثبت رسید و هم اکنون بیش از 70 سال است که با هدف ارائه خدمات بهتردرتمامی ابعادگردشگری وبا شعار « آرامش خاطروامنیت سفر » مشغول ارائه خدمات به جهانگردان اعم از خارجی و ایرانی می باشد و تجربیات ارزشمند حاصل این ایام را برگ زرینی در توسعه، گسترش و تداوم هر چه مطلوبتر خدمات خود می داند.
گردشگری
توریسم به طور کلی به عنوان مسافرت تفریحی در نظر گرفته می شود. هر چند که در سال های اخیر شامل هرگونه مسافرتی می شود که شخص به واسطه آن از محیط کار یا زندگی خود خارج شود.
در بعضی از منابع ذکر شده که توریست ها کسانی هستند که سفرشان کمتر از 24 ساعت و بیشتر از 1 سال نباشد
کلمه توریست از زمانی پدید آمد که افراد طبقه متوسط به مسافران طبقه اشراف پیوستند. از زمانی که مردم جامعه داراتر شده و عمرشان طولانی تر شد ، این امر ممکن و بدیهی شد که مردم طبقات پائین و متوسط جامعه که شغل ثابتی داشتند در سلامت و با اندوخته ای (پس اندازی) کافی بازنشسته شوند.
اغلب توریست ها بیش از هر چیز به آب و هوا ، فرهنگ با طبیعت مقصد خود علاقمند هستند. ثروتمندان همیشه به مناطق دوردست سفر کرده اند، البته نه به صورت اتفاقی ، بلکه در نهایت به یک منظور خاص : برای دیدن ساختمان های معروف و آثار هنری دیگر. آموختن زبان های جدید و چشیدن غذاهای متفاوت .
گردشگری
توریسم سازمان یافته در حال حاضر یک بخش سه گانه / صنعت بسیار مهم در تمام جهان است. قسمت عمده اقتصاد ملی به شدت به توریسم وابسته است.
گاهی اوقات واژه توریسم به صورت کنایه آمیز استفاده می شود. برای نشان دادن علاقه ای سطحی به جوامع و شگفتیهای طبیعی که توریست ها از آن دیدن می کنند.
تاریخچه
کلمات توریست و توریسم اولین بار به صورت رسمی در سال 1937 توسط اتحادیه ملل استفاده شدند ولی صنعت توریسم بسیار قدیمی تر از آن است. این کلمه زمانی استفاده می شد که فردی به مدت 24 ساعت از شهر خود به خارج از کشور مسافرت می نمود. این کلمه همچنین شامل مسافرت های داخل کشور می شود و حتی می توان معنی آن را به سفرهای روزانه نیز بسط داد.
جرج سوم پادشاه بریتانیای کبیر به عنوان اولین توریست شناخته می شود ، که هرگاه بیمار می شد تعطیلات اش را در سواحل شهر ویموث می گذراند.
توریسم نیز ، مانند دیگر فعالیتهای اقتصادی زمانی پدید می آید که عناصر ضروری در کنار هم قرار گیرند و آن را پدید بیاورند. در اینجا سه عنصر وجود دارد: