چکیده
خشم یک واکنش عاطفی در کودکان است زیرا در محیط کودکان محرکهای خشم انگیز بسیار وجود دارد و کودکان خیلی زود در می یابد که خشم راه وسیله خوبی برای جلب توجه ورسیدن به آرزوست عواملی که باعث خشم می شود:
1- مقایسه نامناسب بین کودک با دیگران
2-اذیت کردن آنان
3-ایراد گرفتن دائم از آنان
4- در کودکان بزرگتر قطع فعالیتهای در حال پیشرفت و... است .در واقع علت یا عوامل یا محرک خشم هیچ اهمیتی ندارد مهم آن است که بدانیم خشم حالتی بیمار گونه است وبه هیچ وجه معقول و موجه نیست در واقع خشم و عصبانیت از یک خواسته کودکانه نشات می گیرد ودر هنگام خشم تغییراتی بارزی در فرد دیده می شود که عبارت از:
1-تغییر در حالت عادی
2- فشردن دندان ها ودندان قروچه
3- چین وچروک در پیشانی وصورت و... است می توانیم به کودک خود آموخت که در موقع خشم شعر یا تفریحات وبازیهای مورد علاقه خود سرگرم کند و می تواند بچه ها با شخص مورد اطمینان خود دردل کند تا خشم در او فرو نشانده شود.
مقدمه
خشم را نوعی عاطفه می دانند که در انسان ها بیش یا کموجود دارد ودر همه مراحل حیات باشدت و ضعف با آدمی همراه است برخی از روانشناسان آنر ا به عنوان غریزه ای طبیعی در انسان می شناسند که دارای منشا زیستی و فیزیولوژیکی است ودرجه ضعف یا شدت آنر ا به میزان ترشح غده های درونی میدانند این حالت هر چند گاه یکبار در زندگی ما بروز می کند و موجب پدید آمدن دگرگونی در احوال ورفتار وتنوع در زندگی می شود آدمی در سایه آن قدرت ونیرویی در خود می یابد که آن را در راه هدف ومقصدی که خواستار آن است به ک ار می برد وجود آن به میزان متعادل و کنترل شده در آدمی ضروری است ولی وقتی صورت افراطی به خود بگیرد نوعی ابتلا وگرفتاری و موجد رنجها و نابسامانیهاست وباید درمان گردد آن چه که مایه ناراحتی والدین ومربیان یمی گردد همین خشم افراطی است . دکتر علی قائمی ص 138) وقتی فرزندتان در دوره نوزادی به سر می برد خشم خود رابه شکل ؟ یکی نشان می دهد هم چنان که بزرگ تر شد شاید شما روی احساساتش اسم گذاشتید(تو عصابنی هستی) هرگاه که شروع به ضربه زدن کرد با گفتن (نه) یا این جمله که (زدن کار خوبی نیست ) برای او محدودیت قایل شدید وبه جای آن اور ا تشویق کردید که بگوید(من عصبانی هستم) یکی از مولفه های اصلی روبه رشد کودک در این سن آن است که یاد بگیرید چگونه پرخاشگری خودر ا کنترل کند و خشم خود را به روش مثبت بیان کند با این همه برای او بسیار مشکل است که به این نحو رفتار کند و او باز هم گاه گاهی چیزی را پرت می کند واز خود خشونت نشان یم دهد شما می توانید به او نشان دهید که عصبانیت خود را بیان کند از آنجایی که کودک چهارساله بسیار احساساتی است ممکن است یک لحظه شما را دوست داشته باشد و لحظه ای دیگر از شما متنفر شود. تا کنون کودکتان راهی طولانی را در زمینه رشد عاطفی پیموده است اگر به خاطر داشته باشید که رشد عاطفی در او به طور دائم در حال پیشرفت است و او هنوز خیلی کوچک است و انتظارات خودر ا متناسب با شرایط او هماهنگ کنید بردبارتر خواهید بود وزمینه پرورش رشد عاطفی مثبتی را در فرزندتان به وجود خواهید آورد. (مری والاس ص 50-49)
تعریف خشم
خشم بیش از سایر حالات عاطفی در بچه ها دیده می شود در ابتدا ناراحتی های بدنی ،دخالت در فعالیت های بچه ، منحرف ساختن توجه به از امر مورد علاقه او، پوشاندن لباس به بچه و شست وشوی او سبب بروز خشم دروی می شود ابتدا خشم به صورت تجاوز وحمله نمایان می شود و لی بتدریج اعمال ورفتار دیگر خشم بچه را ظاهر می سازد تا دو سالگی بچه خشم خودرا با دور انداختن اشیاء،گازگرفتن ،زدن نشان می دهد .در سه یا چهار سالگی زبان جای فعالیت های بدنیرا می گیرد. در 5یا 6سالگی بچه ها خشم خودر ا به صورت کنار گرفتن از دیگران با طرد نمودن آنها ظاهر می سازند .در 8یا9سالگی خشم بچه ابتدا جنبه درونی واحساس پیدا میکند یعنی احساسات او جریحه دار می شود یا دیگران را می رنجاند و بعد به صورت نزاع و کشمکش با دیگران ظاهر می گردد .گاهی نیز بچه ها خشم خود را از راه بلند کردن ،بخود بالیدن ،خشونت وگستاخی در مقابل بزرگسالان وبچه های هم سن ورقابت با دیگران ظاهر می سازند. بچه ها قبل از ورود به مدرسه ودر دوره ابتدایی اغلب در مقابل توقعات والدین ومعلم دچار خشم می شوند اصرار والدین برای یاد دادن بازی ها وچاره ای از مهارت ها به بچه ها آنها را خشمگین می سازد عواملی که سبب بروز خشم در بچه ها می شود در دوره بلوغ نیز کم وبیش افراد را خشمگین می سازد.
خشم نیز مانند ترس در افراد بالغ گاهی مستقیما ظاهر می شود زمانی که بچه گاز می گیرد به سروصورت خود یا دیگران می زند، لگد می اندازد در این گونه موارد خشم خود را مستقیما ظار می سازد افراد بالغ گاهی خشم خود را به صورت یاوه – سرائی و گریه کردن نشان می دهند دخترها برای ابراز خشم خود آزادی بیشتری دارند اما پسرها از ترس والدین یا سایر بزرگسالان نمی تاونند خشم خود را مستقیما ظاهر سازند بنابراین خشم خود رابه طور غیر مستقیم خود می نشاند. (دکتر علی شریعتمداری ص 104-102)
فواید خشم
خشم را اگر به صورت عاطفه یا غریزه ای در انسان بدانیم باید بگوئیم که وجودش برای زندگی ضروری است فایده اش این است که ادمی را در ادامه حیات کمک می دهد وسبب دفاع از وجود خودواجتماع وحفظ وبقای نسل می شود.
اگر خشم وجود نداشت حیات آدمی دچار مخاطره می شد انسان نیم توانست جان خود را از خط حفظ کرده و از خود دفاع می کند و درنتیجه مفاسد و شرور بر اج نسان ها غلبه می کرد ونسل را دچار مخاطره می ساخت .وجود خشم سبب پدید آمدن نیرویی می شود که در سایه آن آدمی موفق به ادامه ومبارزه در عرصه حیات می شود حب ذات وخود پرستی آن را تشدید می کند. (دکتر علی قائمی ص 143-142)
زیان های خشم
خشم اگر از حد اعتدال خارج شود موجب پدید آمدن زیانهایی است در جنبه بودن موجب افزایش ضربان قلب ،تنفس سریع وعوارض آن ،لرزش و تشنج در اعضاء ، اختلال در خواب واستراحت ،اختلال در هضم غذا ،پدید آمدن خستگی مفرط ،سوء هاضمه ودل درد می شود در جنبه روانی هم موجب اختلال در جنبه های عقلی وروانی واز دست دادن حالت شادابی ونشاط می گردد.
خشم های شدید وافراطی آدمی را به تصمیم گیری های سریع وزود گذر می کشاند و مشکلات سختی را به وجود می آورد در موارد سخت وشدیدش ممکن است آدمی را به آزار و شکنجه خود وادار کرده و یا به مرحله خودکشی بکشاند.
جنبه ارادی خشم
خشم را می توان از روی اراده پدید آورد آنها که می خواهند خشمگین شوند می توانند از طریق به خاطر آوردن محرومیت ها ،ضعف هاوناکامی هت واحساس تبعیض ها خودرا وضع وموقعیتی قرار می دهند که عصبانی شده وآماده حمله وتلافی گردند و نیز قصد وتصمیم بر صدمه زدن به دیگران خود می توانند سبب پدید آمدن خشم گردد ولی در عین حال باید بگوییم که خشم در همه ی موارد دارای جنبه ارادی نیست از موارد بروزش دقیقا خبر نداریم گاهی ناخود آگاه در ما بوجود می آید و پس از گذشت دوران وحالت آن تازه در می یابیم که دچار چه وضعی شده بودیم .(دکتر علی قائمی ص 143-139)