بیماریهایی که در اثر کمبود مواد غذایی روی برنج ایجاد میشود.
کمبود آهن سبب از بین رفتن سبزی برگهای جوان و در نتیجه زردی آنها میگردد. برگهای مسنتر ممکن است زرد شوند و در اثر کمبود مفرط، بوتهها معمولاً میمیرند. علائم اولیه معمولاً 4 تا 5 هفته بعد از نشاءکاری اتفاق میافتد.
کمبود منگنز باعث ایجاد خطوط زرد بین رگبرگها از نوک به سمت قاعده برگها میشود که بعداً قهوهای تیره و نکروز میگردد. بوتهها کوتوله شده، برگهای جدید کوتاه، باریک و سبز روشن است. در شالیزار غرقابی کمبود روی، برگهای جوانتر را بویژه در قاعده به رنگ زرد در آورده و زردی در تمام برگ پخش میشود. علائم اولیه، در گیاهچههای 4 برگی (20 تا 25 روز بعد از نشاء کاری) ظاهر میگردد.
برگهای آلوده روی آب میافتند و بعداً لکهها و خطوط قهوهای رنگی روی برگهای مسنتر بوجود میآید. بوتهها کوتوله و ممکن است بمیرند، از پنجهزنی کاسته شده و کامل شدن آنها به تعویق میافتد در مزارع خشکه کاری لکههای قهوهای کوچکی در نوک و تمامی سطح برگ ایجاد شده و بعد از آبیاری برنزه میگردد.
برگهای بوتههای در معرض کمبود مس سبز آبی شده و نوک آنها زرد رنگ میشود. سپس زردی در تمامی برگ منتشر شده و نوک آنها نکروز میگردد. برگهای جدید ممکن است سوزنی شکل گردد.
عناصر ازت، پتاسیم، فسفر و گوگرد، در اثر کمبود معمولاً علائمی روی برگهای مسن ایجاد میکنند. در اثر کمبود ازت، رنگ برگها از سبز روشن تا زرد میشود.
برگهای جوان سبز تیره هستند، برگها باریک، کوچک و ایستاده است و در مراحل پیشرفته میمیرند.
بوتههای شدیداً آلوده کوتوله و تولید چند پنجه مینمایند.
کمبود فسفر سبب زردی برگ میگردد ولی فوراً این رنگ به سبز خاکستری تبدیل میشود.
بوتهها کوتوله و چند پنجه میدهند، برگها باریک، کوچک، ایستاده، لولهای شده و ترد است. برگهای مسنتر اغلب مرده و در حالت غرقابی، نکروز میشوند.
بوتههای آلوده از اواخر مرحله پنجه زنی تا خوشهدهی سبز آبی تیره رنگ شده و کامل شدن آنها خیلی به تاخیر میافتد. فسفر حتی در مرحله جوانه زنی نیز موثر بوده، بدون آن، طول برگها و قدرت آنها کاهش مییابد و از تعداد برگ، خوشه و بذرها کاسته میشود. میزان نیاز به آن بستگی به طبیعت خاک و ازت مصرفی دارد.
کمبود پتاسیم، برگها را کوچک و سبز تیره کرده و بین رگبرگها در نوک برگ، تولید زردی میکند.
لکههای قهوهای ریزی نزدیک به نوک برگ بوجود آمده که به هم پیوسته و لکههای وسیعی را در حالت پیشرفته، در قاعده تشکیل میدهند. برگهای مسنتر قهوهای روشن خشک میشوند، بوتهها ممکن است، کمی کوتوله شده و پنجه زنی فقط کمی تقلیل یابد.
(علائم کمبود گوگرد شبیه کمبود در اثر ازت بوده، برگها سبز پریده رنگ شده ولی پیشرفت آن کندتر است)
سمیت و زیادی عناصر بشرح زیر زیانآور است.
در اثر زیادی آهن، لکههای قهوهای خیلی ریزی روی برگها پایینی بوجود میآید که ابتدا در نوک برگ و به سمت قاعده پیشروی میکند. لکهها به هم پیوسته و بین رگبرگها را فرا میگیرند. برگهای مسنتر ممکن است زرد شده ولی معمولا سبز باقی میمانند احتمالا تمامی برگها در حالت شدید قهوهای ارغوانی میگردند.
زیادی بر سبب زردی نوک برگهای مسن و حاشیه شده، سپس لکههای بیضوی قهوهای وسیعی ایجاد میشوند. برگها قهوهای و نکروز میگردند و بوتههای شدیدا متاثر، کوتوله شده و ممکن است بمیرند. بوتههای در معرض زیادی نمک، دارای برگهای مسن با نوک زرد، سپس قهوهای تا سفید میشوند، بوتهها کوتوله و پنجهزنی در اثر دوام نمک تقلیل مییابد. واریتههای وحشی گیاهان میزبان از جمله برنج بیماریزا بوده مورد استفاده میباشد.
طبق نظر (1935) wollenwebe & Reinking پریتسهای این قارچ آبی تیره رنگ، گردتا بیضوی شکل و حاوی آسکهای کشیده دارای 6 و 4 گاهی 8 اسپر دو سلولی است.
میکروکنیدیهای 2-1 سلولی کم و بیش چسبنده بوده که بطور زنجیری یا متصل بهم هستند و روی قشر زرد روشن یا سفید قرمز رنگ میلیوم قارچ تشکیل میشوند.
ماکروکنیدیها تقریبا کشیده و در دو انتها باریکاند، که 5-3 دیواره گاهی 8-6 حجرهای است و به رنگ روشن یا کمی زرد رنگ میباشند که در (Sporodochia) تشکیل میگردند.
کلمیدوسپور نداشته و اسکلروتها، آبی تیره رنگ گرد 100-80 میکرومتری میباشند.
استروما به رنگهای مختلف زرد، قهوهای، بنفش و غیره است.
بیولوژی: این بیماری از راه بذر منتقل میشود.
Hemmi, seto & Ikeya (1931) دریافتهاند که آلودگی جنین بذور، در مرحله گل صورت میگیرد. چنانچه آلودگیها شدیدتر باشد، تغییر رنگی شبیه رنگ قرمز در اثر وجود کنیدیهای قارچ در شالی مشاهده میشود. گاهی از بذوریکه بظاهر سالم هستند نیز قارچ جدا میگردد. از بذور بظاهر سالم گیاهچههایی تولید میشوند که طویلاند و از بذور قرمز رنگ شده، گیاهچههای کوتاه تولید میگردد.
Seto (1937) گزارش داد که قارچ، قادر به آلودگی گیاهچهها از مرحله ابتدای رشد میباشد و بطور سیستمیک در داخل گیاه رشد میکند ولی معمولاً در قسمتهای گل نفوذ نمینماید.
محققین مختلف دریافتهاند که چنانچه بذور جوانه زده کاشته شوند، تعداد زیادی از آنها پوسیده و مقدار بیشتری از آنها نیز آلوده میشوند و دلیل آن است که جنین بذور، در حال جوانه زدن حاوی مقدار بسیاری آمینو اسیدها و مواد قندی میباشند که مناسب برای رشد قارچ میباشد.