مقدمه
علوم بشری باسرعتی سرسام آور، رو به گسترش و پیشرفت هستند، و تلاش و همت دانش پژوهانه، هرروز پرده از اسرار نهفته ای بر می دارد، و این چنین است که:
هردم از این باغ بری می رسد
تازه تر از تازه تری می رسد
گرچه به پاس این همه زحمت و خدمت، جوایز و نشانهای نفیس علمی،حق آنهاست که پرده از روی نقاشیهای حیرت انگیز آفرینش کنار می زنند، و گوارا بادشان!
برپزشکان فرض است که بیماریهای شایع و مهم کشور خود را خوب بشناسند، و با پیچ و خمهای تشخیص، درمان، عوارض و پیگیری آنها، همانند راه خانه خویش- که درتاریکی نیز راحت و بدون سردرگمی می پیمایند- آشنا باشند. بروسلوز یا تب مالت، یکی از این بیماریهاست. سالانه میلیونها ریال صرف دارو و درمان این بیماران می گردد، تعداد زیادی دام تلف می شوند، عده از بیماران بعلت فرمهای خطرناک بیماری می میرند. و بدین گونه است که زیانهای جانی و مالی ناشی از آن بسیار بالاست، و شناخت جوانب مختلف آن برهمه دست اندرکاران، واجب.
دراین راستا آقای دکتر زارع با همت و پشتکار فراوان به معرفی بیماری بروسلوز پرداخته اند. توجه ایشان به منابع معتبر بین المللی، همراه با ارائه اطلاعات آماری و اپیدمیولوژیک بومی، مجموعه ای را پدید آورده که مطالعه آن برای «متخصصان بیماریهای داخلی، پزشکان عمومی و دانشجویان علامند» مفید می باشد.
توفیق روزافزون ایشان را در راه خدمات بیشتر به جامعه پزشکی از خدای بزرگ آرزو می کنم. امید است با مطالعه منابع جدید و اطلاعات نوین در زمینه این بیماری و نیز استفاده از تحقیقات منطقه ای درآینده، برارزش علمی این کتاب بیش از پیش افزوده گردد.
پیش گفتار
با پیشرفت علم و تکنولوژی تصور می شد که بیماریهای عفونی فراموش شوند اما نه تنها این گونه نشد، بلکه این بیماریها از اهمیت بیشتر و جدیتری برخوردار شدند، زیرا بیماریهای عفونی قبلی مثل سل دوباره شعله ور شدند، بیماری های جدید عفونی مثل ایدز، ابولا (EBOLA) (HTLV1), (یک نوع ویروس کمی شایع درخراسان) جامعه را فراگرفتند، دربیماران پیوند اعضاء، نقص ایمنی، عفونتهای بیمارستانی و در جنگهای بیوشیمیایی اهمیت عمده ای یافتند.
ازآن جا که بیماریهای عفونی با بهداشت جامعه و تک تک افراد جامعه ارتباط مستقیم و غیرقابل انکاری دارند لذا درک ماهیت این بیماریها، و چگونگی سرایت ونحوه درمان آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
با توجه به شیوع بیماری تب مالت درکشور عزیزمان ایران واز آن جا که این بیماری یک معضل بهداشتی-اقتصادی واجتماعی محسوب می شود، سعی شده مطالب این کتاب با توجه به تازه ترین مطالب و جدیدترین روشهای درمانی تب مالت (بروسلوز) نوشته شود.
تب مالت (Brucellosis)
کلیات
بروسلوز بیماری مهم مشترک بین انسان و دام می باشد (Zoonosis) که در انسان می تواند ایجاد بیماری سخت و باعث پیامدهای اقتصادی وخیمی شود. این بیماری گاهی به طور مستقیم و گاه با تماس غیرمستقیم انسان با جانوران و مصرف مواد غذایی آلوده منتقل می شود .
تب مالت به عنوان یک مشکل بهداشتی عمده و عمومی درجهان مطرح است، درمناطقی که حیواناتی از قبیل گاو، خوک، بز، گوسفند و ... به شمار بسیار وجود داشته باشد این بیماری به صورت بومی درآن جا دیده می شود. کانونهای عمده این بیماری درمناطق مدیترانه، اروپا، آسیای مرکزی، مکزیک و جنوب آمریکاست .
میزان شیوع بروسلوز را در انسان به دشواری می توان تعیین کرد، زیرا بسیاری از موارد بیماری همچنان ناشناخته می ماند (خیلی از بیماران به شکل پنهان بیماری دچارند) ونیز عده ای از پزشکان برخی کشورها با بیماری بروسلوزیس آشنایی ندارند .
تاریخچه
طبق گزارش هیوج[1]بیماری تب مالت توسط بقراط در 460 سال قبل از میلاد شرح داده شده است درسال 1859 مارستون[2] کمک جراح درجزیره مالت بیماری تب مالت را توضیح داد زامیت[3]مخزن تب مالت را در آن جزیره «بز» تشخیص داد ومصرف شیر غیرپاستوریزه را جهت سربازان ممنوع اعلام کرد ؛ به دنبال آن میزان بروز (انسیدانس) تب مالت درسربازان انگلیسی کاهش واضح یافت. گفته می وشد سربازان انگلیسی آن جزیره به علت مصرف شیر بزهایی به این بیماری مبتلا شدند که آن بزها را از ایران برده بودند درسال 1887 پزشک اسکاتلندی به نام دیویدبروس[4] درطی اقامتش درجزیره مالت عامل سببی (اتیولوژیک) بیماری تب مالت را کشف کرد و بعدها به افتخار او این بیماری بروسلوزیس نام گرفت .
در ایران برای اولین بار درسال 1311 بروسلاملی تنسیس (Melitensis) توسط کارشناسان استیتوپاستور ایران از کشت خون یک نفر بیمار مبتلا به تب مالت جدا شد . سایر اسامی این بیماری شامل: تب قبرس، تب شیربز، تب مواج، تیفومالاریا، تیفوئید متناوب، تب مدیترانه ای و ... می باشد.
اپیدمیولوژی
سالانه توسط صد کشور دنیا 000/500 مورد تب مالت به سازمان بهداشت جهانی (W.H.O) گزارش می شود. گزارشها حاکی از آن است که حتی درکشورهای توسعه یافته ممکن است بروز واقعی بروسلوز بیست و شش بار بیشتر از ارقام رسمی باشد.
گونه های مهم بروسلا عبارتند از: ملی تنسیس (Melitensis)، ابورتوس (Abourtus)، کانیس (Canis)، و سوئیس (Suis)
بروسلاملی تنسیس: عمدتاً کشورهای منطقه مدیترانه، اسپانیا، یونان، آمریکای لاتین، آسیا (عراق و کویت و...) را آلوده کرده است و درحیواناتی همچون بز، گوسفند و شتر شایعتر است.
بروسلاابورتوس: درسراسر جهان پراکندگی دارد اما در ژاپن، اسرائیل و چند کشور اروپایی ریشه کن شده است و درگاوها شایعتر است.
بروسلاسوئیس: درغرب و میانه ایالات متحده، امریکای جنوبی،آسیای جنوب شرقی گستر ش دارد و درخوکها بیشتر است.
بروسلاکانیس: درامریکای شمالی وجنوبی، ژاپن و اروپای مرکزی آلودگی ایجاد می کند.
درسال 1994 آمریکائی هاو بریتانیایی ها به طور جداگانه یک ارگانیسم بروسلا نامشخص را از لاشه پستانداران دریایی دراسترالیا ودلفین درکالیفرنیا ایزوله کردند که بروسلا ماریس (Maris) نام گرفت.
بیماری تب مالت عمدتاً درفصل بهار و تابستان شیوع می یابد و در مردهای بالغ به علت تماس شغلی شایعتر است درایران به علت همکاری پابه پای زنان درامر کشاورزی ودام داری با مردان، این بیماری در زنان نیز شایع است. به طور نسبی 55% موارد بروسلوز درمردان و 45% آن در زنان رخ می دهد و شایعترین سن ابتلا به آن 15-45 سالگی است.
بروز تب مالت درایران درسال 1362 صد مورد به ازای هر 000/100 نفر جمعیت و درسال 1374 پنجاه و هفت مورد به ازای 000/100 نفر گزارش شده است. بالاترین میزان بیماری درکشور سال 1362 در استانهای مرکزی و چهار محال و بخیتاری بین 5/0 تا 1% گزارش شده است.
پراکندگی بیماری درایران براساس آخرین آمارهای موجود 1374 به این شرح است:
استانهای با آلودگی شدید (بیش از 225 مورد درصد هزار):لرستان ، ایلام، همدان.
استانهای با آلودگی متوسط (114 –225 مورد درصدهزار): چهارمحال بختیاری، مرکزی، کرمانشاه
استانهای با آلودگی کم (کمتر از 114 مورد در صد هزار): آذربایجان شرقی وغربی، کردستان، اصفهان، سمنان.
تب مالت در ایران اغلب از نوع «ملی تنسیس» می باشد که بیشتر در استانهای فارس، مازندران، سمنان، خراسان، اصفهان و چهارمحال بختیاری دیده می شود. بروسلوزگاوی بیشتر درگاوداریهای استانهای مرکزی، خوزستان، همدان و فارس مشاهده شده است.
تب مالت بیماری مشترک بین انسان و دام
دامهای آلوده را نابود کنید.
تب مالت بیماری مشترک بین انسان و دام تب مالت یکی از بیماریهای مهمی است که از طریق تغذیه مواد آلوده در ایران شیوع دارد و به رغم قدیمی و مسن بودن مخصوصاً درمنطقه غرب کشور شایع است و این آمار درسال 83- 32 در 100 هزار نفر گزارش شده است.
تب مالت یک بیماری مشترک بین انسان ودام بود و عبارت است از یک عفونت باکتریایی که از گاو، خوک، سگ، گوسفند یا بز آلوده به انسان انتقال می یابد.
این عفونت ناشی از باکتربروسلا است و از طریق مصرف شیر و محصولات لبنی به انسان منتقل می شود. این عفونت باکتریایی اعضای خونساز بدن ازجمله مغز استخوان، گره های لنفاوی، کبد و طحال را متأثر می کند برای پیشگیری از تب مالت باید از مصرف شیر غیر پاستوریزه از هر منبعی که باشد خودداری کرد پنیر را 2 ماده درآب نمک نگهداری و بعد به تدریج باید مصرف کرد زیرا مصرف پنیر آلوده سبب بیماری تب مالت در انسان می شود. هنگام سروکار داشتن با حیوانات از دستکش محافظ چشم پیش بند و سایر وسایل محافظتی استفاده کرد و دام ها را واکسینه کرد به طور کلی پیشگیری عملاً به صورت رعایت اصول در برخورد با عوامل آلوده کننده حیوانی مانند ادرار، مدفوع، شیر و بافت های آنهاست. به همین دلیل کارگاه سه روز منطقه ای مبارزه با تب مالت با حضور کارشناسان 18 استان درهمدان با همکاری اداره کل دامپزشکی و مرکز بهداشت و درمانی استان همدان به منظور دستیابی به راهکارهای اجرایی در جهت کاهش و پیشگیری بیماری تب مالت وکشف نقایص موجود دراین زمینه و تحلیل آنها برگزار شد.