از شایعترین بیماری های مشترک بین انسان و دام بیماری تب مالت یا بیماری هزار چهره است که میزان ابتلا به آن در چند سال گذشته افزایش پیدا کرده است.
دکتر زهرا احمدی نژاد، متخصص بیماری های عفونی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت و گو با خبرنگار سرویس بهداشت و درمان خبرگزاری دانشجویان ایران واحد علوم پزشکی تهران گفت: بیماری های مشترک بین انسان و دام بیماری هایی هستند که عامل بیماری در درجه اول در حیوان ایجاد بیماری کرده و انسان به طور اتفاقی در معرض ابتلا به آن قرار می گیرد.
وی افزود: این بیماری های مشترک گاهی به طور مستقیم و بدون واسطه از دام به انسان منتقل می شوند مانند تب مالت و گاهی از طریق یک واسطه که به عنوان مثال از طریق کنه که دام آلوده را نیش زده به انسان منتقل می شوند مانند تب کریمه کنگو و گاهی از هر دو طریق امکان آلودگی انسان وجود دارد.
وی با بیان اینکه یکی از مهم ترین بیماریهای مشترک بین انسان و دام که در ایران نیز شیوع قابل توجهی دارد تب مالت است گفت: تب مالت که راه عمده انتقالش مصرف لبنیات محلی به خصوص شیر و پنیر است از طریق تماس مستقیم با ترشحات یا نسوج آلوده حیوان و یا از طریق آلودگی اتفاقی در آزمایشگاه (در هنگام کار با میکروب بروسل لا) و یا به ندرت از طریق تزریق خون نیز قابل انتقال است.
دکتر احمدی نژاد ادامه داد: از نظر علائم بالینی تب مالت به بیماری هزار چهره معروف است، بنابراین، این بیماری می تواند هر تظاهر بالینی داشته باشد و قسمتهای مختلف بدن به ویژه سیستم استخوان و مفصل، کبد، طحال و مغز استخوان را گرفتار کند.
وی افزود: این بیماری برخلاف نامش (تب مالت) الزاماً در تمامی بیماران بروز تب را ندارند و الزاماً بیماران مبتلا به آن ساکن جزیره مالت نیستند، بنابراین تب مالت با علائم متنوع و مختلف و در افراد ساکن مناطق مختلف مشاهده می شود اما یافته های بالینی شایع آن خستگی زودرس، ضعف، بی حالی، تعریق (به ویژه تعریق شبانه) دردهای پراکنده استخوانی، عضلانی، بی اشتهایی و کاهش وزن می باشد.
این متخصص بیماریهای عفونی اظهار داشت: در صورت تأخیر در تشخیص، احتمال جایگزین میکروب در احشاء داخلی و دریچه های قلب نیز وجود دارد که در این صورت برای بیمار مشکلات بالینی جدی ایجاد شده و حتی در موارد عفونت دریچه ممکن است منجر به فوت بیمار شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: تشخیص این بیماری براساس یافته های بالینی و شواهدی دال بر مصرف لبنیات محلی و یا سرو کار داشتن با دام و یافته های آزمایشگاهی می باشد و اصول درمان آن درمانی دراز مدت (حداقل 2 ماه) و با استفاده از چند دارو (حداقل 2 دارو) می باشد و از اقدامات اساسی جهت پیشگیری این بیماری نیز می توان به کنترل بیماری در دام، پرهیز از مصرف لبنیات محلی و درمان بیماران مبتلا به بروسلوز نام برد.
مقدمه و اهمیت موضوع
تأمین سلامت و ارتقای سطح بهداشتی جامعه یکی از اصول برنامههای اجتماعی و اقتصادی کشور میباشد، که با کاهش بیماریها و معلولیتهای ناشی از آن و پرورش انسانهایی با توانایی بالای جسمی و روحی و جامعه سالم شکل خواهد گرفت.
بیماری تب مالت در حیوان به نام بیماری سقط جنین واگیر موسوم میباشد و با نامهای دیگری نظیر تب مواج، تب دیوانه و تب مدیترانهای نیز نامیده میشود.
امروزه تب مالت در کشور ما یکی از شایعترین بیماریهای مشترک انسان و دام بوده و به عنوان یکی از مشکلات اقتصادی بهداشتی جامعه نیز مطرح میباشد. صدمات اقتصادی این بیماری در دامها، منحصر به سقط جنین، کاهش وزن و کمبود شیر نبوده، بلکه مانع تجارت بین المللی به عنوان مسألهای عمده در اقتصاد دولتها به حساب میآید.
عامل بیماری
عامل بیماری به نام بروسلا، یک کوکو باسیل کوچک، غیر متحرک، گرم منفی و بدون اسپور میباشد که در محیط هوازی رشد مینماید. در مقابل خشک شدن نسبتاً مقاوم بوده و مدت طولانی در دمای پایین و مواد بیولژیکی زنده میماند. مواد ضد عفونی کننده مانند فرمالوئید، هیپوکلریت، فنل و... ارگانیسم را از بین میبرند. این میکرب با پاستوریزاسیون نیز کشته میشود.
وضعیت بیماری در جهان
بیماری در تمام جهان، به خصوص در کشورهای اطراف مدیترانه (اروپای جنوبی، شمال و شرق آفریقا)، خاورمیانه، هندوستان و آسیای مرکزی مشاهده میشود. تا به حال 17 کشور (جزایر دریای مانش، نروژ، سوئد، فنلاند، دانمارک، سوئیس، چک و اسلواکی، رومانی، انگلستان، ولز، اسکاتلند، هلند، ژاپن، اتریش، لوکزامبورگ، قبرس، بلغارستان، ایسلند و مجمع الجزایر ویرجینیا) این بیماری را ریشه کن کردهاند.
وضعیت بیماری در ایران
این بیماری در ایران، از سالیان پیش، به صورت بومی وجود داشته و نخستین بار بروسلا توسط کارشناسان انستیتو پاستور ایران در سال 1311، از خون یک بیمار جدا شد. از آن سال به بعد پژوهشهای زیادی به منظور تعیین تنگناها و مشکلات مربوط به این بیماری صورت گرفته و پیشرفتهای قابل ملاحظهای در زمینه تهیه انواع واکسنهای دامی بروسلا به دست آمده است. نتیجه کلی آخرین بررسیها نشان میدهد:
1 بیماری در تمام سنین وجود دارد، ولی وفور آن در سنین 45- 15 سالگی میباشد. یعنی نیروی فعال و کارآمد کشور در معرض خطر این بیماری هستند.
2 بیماری در هر دو جنس دیده میشود، ولی با اختلاف کمی در مردان (55%) بیشتر از زنان (45%) میباشد.
3 این بیماری را نمیتوان منحصراً یک بیماری شغلی محسوب نمود، ولی شغل به عنوان یک عامل خطر در ابتلا به بیماری مطرح میباشد.
4 این بیماری در تمام فصول وجود دارد، اما در فصل بهار و تابستان، یعنی فصل زایش و شیردهی دامها بیشتر دیده میشود.
5 پراکندگی بیماری در استانهای مختلف کشور به شرح زیر میباشد:
الف) استانهای با آلودگی شدید (بروز بیش از 225 درصد هزار):
لرستان، ایلام، همدان
ب) استانهای با آلودگی متوسط (بروز کمتر از 225 درصد هزار و بیشتر از 114 درصد هزار):