آموزش اصول که تفاوت اندکی با آموزش مفهوم براساس مراحل هفت گانه یادشده دارد ، نگاهی بیندازیم . روش آموزش اصول درتوضیح مراحل آموزش اصول .....
، این اصل به عنوان نمونه ، موردتوجه قرارگرفته است : " درزبان انگلیسی ، صورت جمع اکثراسم هابااضافه کردن S به آخراسامی مفرددرست می شود . " مرحله (1) عملکردی راکه پس ازآموزش اصل ازیادگیرنده انتظارداریددرآغازدرس بیان کنید . در اینجا نیز معلّم بایدهدف درس خودرابرحسب عملکردیادگیرندگان به دقّت توصیف کند . هدف آموزشی بالارامی توان به این نحوبیان کرد : وقتی معلّم اسامی مفردزبان انگلیسی رابه دانش آموزمی دهد ، اوباید بتواندبااضافه کردن حرف Sبه آخرآن ها، صورت جمع آن اسامی رادرست کند . مرحله (2) معین کنیدکه برای یادگیری هراصل دانستن ویادآوری کدام مفاهیم ازسوی یادگیرنده ، ضروری است . آن طورکه قبلاًگفتیم ، هراصل ازترکیب چندمفهوم به وجودمی آید.ازاین رو ، پیش ازآموزش اصول باید مفاهیم تشکیل دهنده آن هارامشخّص کنیم و مطمئن شویم که یادگیرندگان این مفاهیم رابه خوبی می دانند. یعنی بایدبه تعیین ] پیش نیازها [ ورفتارهای ورودی لازم وسنجش این رفتارها( سنجش آغازین ) اقدام نماییم . برای یادگیری اصل موردنظرما، دانستن این مفاهیم ازسوی دانش آموزان ضروری است : صورت جمع ، اسامی ، درست شدن بااضافه کردن ، حرف S و کلمه ی مفرد . علاوه بردانستن مفاهیم تشکیل دهنده ی اصل ، گاه اتفاق می افتدکه برای یادگیری یک اصل چندین اصل دیگرنیزبایدقبلاًآموخته شده باشند . گانیه (1977) گفته است که چندین اصل برروی هم تشکیل یک سلسله مراتب می دهند که درآن یادگیری دویا چند اصل برای یادگیری اصل سطح بالاترجنبه پیش نیازداشته باشد . بنابراین معلّم بایدپیش ازآموزش یک اصل ، ازطریق تحلیل آن (تحلیل تکلیف ) به تعیین کلیه مفاهیم واصول پیش نیازآن اقدام کندواطمینان حاصل کندکه دانش آموزان قبل ازشروع یادگیری اصل موردنظر، آن پیش نیازهارابه خوبی یادگرفته باشند .مرحله (3) یادگیرندگان رادریادآوری مفاهیم تشکیل دهنده اصل موردنظریاری دهید . دراصل مورد نظر ما ، به این روش می توان به دانش آموزان کمک کرد : شمامی دانیدمفرداسم چیست . مامی توانیم درباره یک کتاب یا یک کشورصحبت کنیم . همچنین می دانیدکه جمع اسم ، چگونه کلمه ای است .آن هابه (بیش ازیک شخص یایک شیء یایک مکان اشاره می کنند . مامی توانیم درباره دوکتاب یاتمام کشورهای دنیا صحبت کنیم . من فهرستی ازکلمات برروی تابلومی نویسم (پدر ، اطاق ها ، کشورها ، معلّم ، زمین ) ، اسامی جمع رامشخص نمایید . برای سایرمفاهیم پیش نیازبه همین طریق عمل نموده وبه نوعی ازتسلّط دانش آموزان برآن ها اطمینان حاصل می نماییم .مرحله (4) به یادگیرندگان کمک کنیدتامفاهیم رابه ترتیب صحیح به دنبال هم قراردهند . دراین مرحله بایدبه یادگیرندگان کمک کرد تامفاهیم رابه ترتیب درست مورداستفاده قراردهند. درانجام این کار، یادگیرندگان به راهنمایی دقیق نیازمندند. تنها ، گفتن این موردکفایت نمی کند] و بافعالیت هایی چون پرسش های پلکانی وسازمان دهی شده ، فعالیت های اکتشافی و...[ بایدعملاً به این ساخت دهی سلسله مراتبی مفاهیم درذهن اقدام نمود .مرحله (5) فرصت تمرین اصل آموخته شده ودریافت تقویت رابه یادگیرندگان بدهید . یادگیری کامل اصول ، نیازبه تمرین دارد . برای تمرین اصل موردنظرما ، معلّم می تواندازدانش آموزان بخواهد تادر کتاب خودجمع های اسامی راپیداکنند . ودرنوشته های خودجمع های اسامی رابه طریقی که درمراحل بالایاد گرفته اند مورد استفاده قراردهند . معلم بایدآن هارادرانجام این تمرین هاهدایت کندوپاسخ های درستشان را تقویت نماید . تقویت تمرین های اصل آموخته شده ، به ویژه موقعی ضروری است که یادگیری یک اصل با یادداری اصول دیگرتداخل می کند . انتوسیل وهاجینز(1964) درپژوهش خودنشان دادندکه یادگیری تعدادی اصل مربوط به مدارهای الکتریکی بایکدیگرتداخل کردندومنجربه فراموشی آن اصول شدند. این نوع یافته هانیازبه توالی درست موضوع های درسی وتمرین های همراه باتقویتِ اصولی راکه بایکدیگرتداخل می کنند ، راآشکارمی سازد .مرحله (6) ازیادگیری اصل ارزشیابی به عمل آورید .گانیه (1966) براهمیت این مطلب که معلّم بایداز یادگیرنده بخواهدتایادگیری خودراازاصل موردنظردر موقعیت های مختلف نشان دهد ، تأکیدکرده است . او درباره اصل کار ( مسافت × نیرو = کار) نظرخود رادرباره نشان دادن یادگیری این اصل ازسوی دانش آموزبه شرح زیربیان کرده است : منظورمن ازنشان دادن ، اندازه واحدی ازعملکرد یادگیرنده که به صورت توصیف کلامی درپاسخ به این پرسش معلّم داده می شود نیست که ، کاررادرموقعیت زیر نشان دهید ؟ درعوض به نظرمن تعدادی سوال مختلف وجودداردکه معلّم می تواند برای سنجش اصل مورد نظر از دانش آموزان بپرسد. یکی ازآن ها ممکن است چنین باشد:اگرجسمی باوزن 1000کیلوگرم ازمسافتی برابربا 30 سانتی متر سقوط کندچه مقدارکارانجام می گیرد ؟ یا مقدارکارانجام گرفته به توسط نیرویی برابربا 12 کیلوگرم راکه در مسافتی برابربا 3 مترکشیده شود محاسبه کنید . بنابراین معلّم بایددانش آموزان راباموقعیت های گوناگون روبه رو سازدوازآن ها بخواهد تااصل آموخته شده رادراین موقعیت هابه کاربرند . اگرآن هادرانجام این کارموفق بودند ، معلّم مطمئن می شود که یادگیرندگان به هدف آموزشی رسیده اند وکارمعلّم موفقیت آمیزبوده است . (1-507 تا 511) آموزش مفاهیم وتوسعه مهارت های موردنیازدرعلوم تجربیاهمیت آموزش علوم تجربیامروزه درهمه کشورها، به مسأله آموزش علوم اهمیت زیادی داده می شود ، زیرادانشمندان ، مهندسان ، تکنسین هاوگردانندگان چرخ های صنعت درآینده ، امروزپشت میزهای کلاس شمانشسته اندوایجادآمادگی های لازم درآنان ، برعهده شماست . (16- مقدمه ) یکی ازویژگی های بارزانسان کنجکاوی است که ازدوران کودکی تاپایان عمر، همواره اورابه دانستن وکشف حقایق وپرده برداری ازمجهولات سوق می دهد . این نیروی درونی ، تکاپوی انسان رابرای کسب علم وگریز از جهل افزون می کند . آن چه امروزازدانش بشری دردسترس ماست ، حاصل تلاش انسان های گذشته در اثر همین نیروی درونی خدادادی است وبی تردیدبسیاری ازمسائلی که اکنون برای مامجهول است ، نسل های کنجکاو آینده ، کشف خواهندکرد . نظام آموزشی مابایدبه گونه ای برنامه ریزی شود که هم نیروی جست وجوگری رادرکودکان شکوفا کندوهم سوادعلمی فناورانه ی جامعه رابهبودبخشد تاازاین راه بتواندزمینه ی توسعه ی پایدار رادر کشور فراهم آورد . (6 -4) مجموعه برنامه های آموزشی کودکان رامی توان دریک عبارت " آشنایی باطبیعت وزندگی اجتماعی " خلاصه کرد. پرسش های مکرّرکودک نیزراجع به همین موضوع است که باانگیزه ای درونی وباتوجه به دنیای اطراف می پرسد و اطلاعات قبلی واحیاناً غلط خودرامی آزمایدودوباره سازی می کند .پاسخ گویی به پرسش های: چرا؟ چگونه؟ چی؟ کجا؟ چه وقت؟ و... ضمن حلّ بخشی ازمسائل جهان اطراف کودک ، سبب رضایت خاطرآنهانیزمی گردد . برخوردمناسب بااین پرسش ها [درسایه آگاهی وتلاش هدفمندومطلوب معلمان ومربیان علاقمندودوراندیش ] رشدتفکّروخلاقیت وتوسعه ی علاقه های کودکان ونوجوانان رابه دنبال خواهدداشت . (5 – مقدمه )کودک درنقش یک دانشمندکودکان قسمت اعظم وقت خودرابه جستجو ، ونه آزمایش می گذرانند. همین فعالیت ، وی رابه مجموعه های عظیمی ازدانستنی های جهان پیرامونش هدایت می کند . کودک پس ازبازی وفروبردن شیئی درخمیربازی ، پی می بردکه این ماده حالت خمیری وشکل پذیر دارد. به همین صورت نسبت به مواددیگرکه ابزاربازی وفعالیت اوراتشکیل می دهند ، مفاهیمی رامی آموزدوتعمیم هایی راصورت می دهد [که درآموزش های جاری وبه ویژه باروش های مستقیم به سختی امکان پذیراست] . مهم آن است که روش ومنش علمی به تدریج درکودک پرورانده وتوسعه داده شود . درحقیقت اوباادامه فعالیت های پرازکوشش وخطا ، به روش هاوجهت گیری های مناسبی رهنمون می شود. (6 -70)کودک درتعامل بامحیط وپدیده های موجوددرآن هماننددانشمندی کوچک عمل می کند، برای خودفرضیه می سازد ، آزمایش می کند ونتیجه گیری می نماید . این امرمارابرآن می داردکه درآموزش وی باتخصص ومهارت بیشتری گام برداریم . کودکان نیازدارندازمحیط زیستی وفیزیکی اطراف خودآگاهی یابندوبه تفکرعلمی ومنطقی ومولّد به ویژه درمورداشیاء وپدیده های واقعی که برایشان بسیارلذّت بخش است بپردازند . فعالیت هاوتجارب آموزشی باید شرایطی رافراهم کنندکه کودک خودبنابه علاقه وآمادگی ، به یادگیری ودرک مفاهیم بپردازد . (22- 128و129)اهداف ، دیدگاهها ، موضوعات ومهارت های موردتوجه درعلوم تجربی اهداف آموزش ویادگیری علوم تجربی اهداف آموزش علوم ازنظر کمی وکیفی مواردی به شرح زیررادربرمی گیرد : الف-تبدیل کودک به یادگیرنده مادام العمر . یکی ازاهداف واساسی ترین هدف ازآموزش علوم ، فراهم آوردن شرایطی است که یادگیرنده بتواند درتمام عمربه کسب سوادعلمی موردنیازخودبپردازد که امروزه به " یادگیری مادام العمر" [ Life long education] ، مشهورشده است . یادگیری مادام العمرنیزمنوط به دارابودن دانش پایه ی کافی وضروری ، مهارت ودانستن راه وروش یادگیری ، میل به یادگیری واعتقادبه آن است . به عبارتی دیگر، ایجادشرایط ،آمادگی وتوانایی درجهت کسب سوادعلمی فناورانه دریادگیرندگان ، اساس یادگیری درسراسرعمراست . براین اساس می توان اهداف آموزش علوم رادرسه حیطه ی اصلی واساسی درنظر گرفت :دانشی ، مهارتی و نگرشی. ب-اهداف دانشی ، شامل کسب دانستنی های ضروری است . پ- اهداف مهارتی ، کسب مهارت های ضروری ] فرایندهای فکری موردنیازدریادگیری علوم تجربی [ ، مانندراه وروش یادگیری است . (6 -5) این مهارت هاامروزه در جهان تحت عنوان مهارت های فرایندی ( Process Skills) ، مهارت های علمی یا مهارت های یادگیری مطرح می شوند که عبارتنداز : مشاهده ، اندازه گیری ، جمع آوری اطلاعات ، تفسیر یافته ها، فرضیه سازی ، برقراری ارتباط ، پیش بینی ، کاربردابزار ، وطراحی تحقیق (6 -6). باید باورداشت که ارائه ی دانش به عنوان یک فراورده [ یایادگیری اطلاعات محض علمی] ، نیازهای یادگیری دانش آموزان رادرآینده رفع نمی کند ، بلکه بایدراه دریافت دانش رابه صورت یک فرایند به آنان آموزش داد. یعنی بایدفرصتی فراهم شود تا آنان خود درفرایند یادگیری شرکت نموده ودرساختن وتولید مفاهیم نقش داشته باشند.به عبارتی همان یادگیری فرایند محور که مهارت های فرایندی درآن نقش عمده ای به عهده دارند. اگر یادگیرندگان دراین زمینه مهارت یابند ، به کمک آن ها ، کاردانشمندان رادنبال خواهندکرد . (