کشاورزی
کشاورزی پایدار
برنامه اجرایی ژوهانسبورگ یا سند اجلاس جهانی توسعه پایدار در 170 ماده به ارایه راهکارهای مختلف برای تحقق توسعه پایدار پرداخته است.
ماده 40 این سند با 18 بند در زیرمجموعه خود به موضوع کشاورزی با رویکرد به ضرورت پایداری آن پرداخته است. در این بخش با اشاره به لزوم اقدام در زمینه ارتقاء سطح مشارکت زنان در کلیه جنبه‌ها و همه سطوح مربوط به کشاورزی پایدار و امنیت غذایی در واقع تاثیر جامعه زنان را در این حوزه مورد تاکید قرار داده است.
درزیر ماده 40 برنامه اجرایی ژوهانسبورگ و زیرمجموعه آن را می‌خوانید:
40- کشاورزی نقش مهم و اساسی در پاسخگویی به نیازهای جمعیت رو به رشد جهانی دارد و حلقه لاینفک فقرزدایی به ویژه در کشورهای در حال توسعه است. ارتقاء نقش زنان در کلیه سطوح و در تمام جنبه‌های توسعه روستایی، کشاورزی، تغذیه و امنیت غذایی الزامی است. کشاورزی پایدار و توسعه روستایی برای اجرای دیدگاه جامعی به منظور افزایش تولیدات غذایی و ارتقاء امنیت و ایمنی غذایی با روش پایدار زیست‌محیطی ضروری است. این امر اقداماتی را در کلیه سطوح زیر در بر می‌گیرد:
الف) نیل به هدف بیانیه هزاره برای به نصف رساندن آن بخشی از جمعیت دنیا که از گرسنگی رنج می‌برند تا سال 2015 و کسب حقوق آنها برای رسیدن به استاندارد زندگی مناسب از لحاظ بهداشت و رفاه از جمله غذا، برای خود و خانواده‌های ایشان، از جمله از طریق افزایش امنیت غذایی و مبارزه با گرسنگی به همراه اقداماتی برای مقابله با فقر، هماهنگ با نتایج اجلاس جهانی غذا و تعهدات کشورهای عضو مندرج در ماده 11 همایش بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛
ب) توسعه و اجرای مدیریت جامع زمین و طرح‌های استفاده از آب که بر پایه استفاده مناسب از منابع تجدید‌پذیر و ارزیابی‌های جامع اقتصادی-اجتماعی و ظرفیت‌های زیست‌محیطی بوده و ظرفیت دولت‌ها، مقامات محلی و جوامع را برای نظارت و مدیریت کمیت و کیفیت منابع آبی و خشکی تقویت نماید .
ج) افزایش درک استفاده پایدار، حفاظت و مدیریت منابع آب برای پیشبرد بلندمدت پایداری محیط زیست دریایی، ساحلی و آب شیرین؛
د) ترویج برنامه‌هایی برای ارتقاء بهره وری پایدار از زمین و استفاده مناسب و موثر از منابع آب در کشاورزی، جنگل‌کاری، تالاب‌ها، شیلات حرفه‌ای و پرورش آبزیان، به ویژه از طریق دیدگاههای مبتنی بر جامعه بومی و محلی؛
ه) حمایت از تلاش‌های کشورهای در حال توسعه برای حفاظت زمین های حاصلخیز از رسوبات و گل و لای، فرسایش زمین و افزایش شوره‌زار از طریق تامین کمک‌های مالی و فنی مناسب؛
و) ارتقاء سطح مشارکت زنان در کلیه جنبه‌ها و همه سطوح مربوط به کشاورزی پایدار و امنیت غذایی؛
ز) تکمیل نظام‌های اطلاعاتی موجود در مورد فعالیت‌های کاربری زمین از طریق تقویت تحقیقات ملی و گسترش سازمان های کشاورزی و خدماتی به منظور گسترش تبادل فعالیت‌های مطلوب بین کشاورزان، از جمله آنچه مربوط به فنآوری‌های کم‌هزینه سازگار با محیط زیست است با کمک سازمان‌های بین‌المللی مربوطه؛
ح) در صورت اقتضاء، به مرحله اجرا درآوردن اقداماتی که از نظام‌های مدیریت منابع بومی حفاظت می‌کنند و حمایت از مشارکت همه ذینفعان خاص اعم از زن و مرد در توسعه و برنامه ریزی روستایی؛
ط) اتخاذ سیاست‌ها و اجرای قوانینی که حقوق تعریف شده و قابل اجرای حق تصدی و استفاده از آب و زمین را تضمین کرده و امنیت قانونی را افزایش دهد. با اذعان به این حقیقت که وجود حقوق و قوانین ملی مختلف و یا نظام‌های دسترسی و نگهداری زمین و تامین کمک مالی و فنی به کشورهای در حال توسعه، همچنین کشورهای دارای اقتصاد در حال گذار که برای ارتقاء معیشت پایدار دست به اصلاحات ارضی می‌زنند، ضروری است؛
ی) تغییر روند رو به تنزل در سرمایه‌گذاری بخش عمومی برای کشاورزی پایدار، تامین کمک مالی و فنی مناسب و توسعه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و حمایت از تلاش‌های کشورهای در حال توسعه و کشورهای دارای اقتصاد در حال گذار برای تقویت تحقیقات کشاورزی و ظرفیت مدیریت منابع طبیعی و توزیع و انتقال نتایج تحقیقاتی به جوامع کشاورزی؛
ک) به کارگیری انگیزه‌ها براساس منطق بازار برای تشکیلات کشاورزی و کشاورزان به منظور نظارت و مدیریت بر کیفیت و نحوه استفاده از آب در بین سایر موارد، از طریق به کار بردن روش‌هایی چون آبیاری، تصفیه و استفاده مجدد از فاضلاب درمقیاس کوچک؛
ل) افزایش دسترسی به بازارهای موجود و توسعه بازارهای جدید برای محصولات کشاورزی دارای ارزش افزوده؛
م) افزایش بازسازی زمین‌های آلوده کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذار همراه با کمک فنی مناسب در جایی که آلودگی یک مسئله جدی محسوب می‌شود؛
ن) ارتقاء همکاری بین‌المللی برای مبارزه با کشت غیرقانونی گیاهان دارویی مواد مخدر، با توجه به تاثیرات اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی منفی آنها؛
س) ترویج برنامه‌هایی که به استفاده موثر، کارآمد و سازگار با محیط زیست از فعالیت‌های بهبود حاصلخیزی خاک و کنترل آفت‌های کشاورزی بیانجامد؛
ع) تقویت و بهبود هماهنگی اقدامات موجود برای ارتقاء تولیدات کشاورزی مناسب و امنیت غذایی؛
ف) دعوت به تصویب پیمان بین‌المللی منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی جهت کشورهایی که تاکنون این پیمان را تصویب نکرده‌اند؛
ص) ارتقاء حفاظت، استفاده و مدیریت پایدار نظام‌های کشاورزی بومی و سنتی و تقویت الگوهای بومی تولید کشاورزی؛
مقابله با خشکسالی های کشاورزی
بخش کشاورزی با اختصاص بیش از 90 درصد از آب مصرفی کشور در هنگام خشکسالی بیشترین آسیب را خواهد دید . مدیریت درازمدت منابع آب نیازمند استفاده اقتصادی از آن است . سرمایه گذاری در منابع آب و خاک باید با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی کشور انجام گیرد . هر نوع توسعه کشاورزی و صنعتی که آسیب کمتری به منابع محدود آب و خاک وارد سازد و از تخریب جنگل ها و مراتع جلوگیری کند باید معمول گردد. کشت گیاهان مقاوم به شوری و خشکی و اهمیت به تحقیقات و پژوهش های همه جانبه در مورد آب و خاک باید در اولویت قرار گیرد . مبحث زراعت در مناطق خشک و عنوان خشکسالی به صورت دروس مستقل و با اهمیت باید در برنامه آموزشی دانشکده های کشاورزی وارد شود . با کاربردی نمودن مباحث تئوری باید اثرات تخریبی خشکسالی را کاهش داد و با اختصاص اعتبارات لازم ، امکان اجرای طرح های اساسی زیربنایی آب و خاک را فراهم ساخت .
در بخش مدیریت مصرف آب تدوین معیارها و ضوابطی که آلودگی را به حداقل برساند و از تخلیه فاضلاب پالایش نشده به منابع آب جلوگیری کند ، می تواند حجم آب جاری و قابل مصرف را چندین برابر افزایش دهد . هر متر مرکعب فاضلاب حدود 50 متر مکعب آب سالم را آلوده می کند . چنانچه از پساب پالایش شده فاضلاب ها در کشاورزی استفاده شود به دلیل سرشار بودن املاح آن ، بازده محصولات کشاورزی افزایش می یابد . در حال حاضر حدود 66 درصد از حجم آب شیرین قابل استحصال کشور مورد استفاده قرار می گیرد . حفاظت ازاین مقدار آب باید مورد توجه ویژه قرار گیرد .
در بخش آموزش ، آموزش همگانی استفاده از منابع آب باید سرلوحه کارها قرار گیرد . کودکان و نوجوانان باید به طبیعت و آب عشق بورزند . پرورش نسلی که توانائی دوراندیشی و تفکر درباره آینده آب ، منابع طبیعی و محیط زیست را داشته باشد باید بطور جدی در دستورکار مسئولان آموزش کشور قرار گیرد .
در بخش مقابله مستقیم با خشکسالی چنانچه بپذیریم این موضوع یک پدیده ذاتی ناشی از اقلیم کشورمان است لازم است برای رویارویی با آن برنامه داشت و براساس این برنامه به اقدامات مناسب و آگاهانه متوسل شد . همانطوریکه قبلاً نیز ذکر شد کشاورزی بزرگترین عامل مصرف آب شیرین است . اساسی ترین اصول مدیریت منابع طبیعی برای مقابله با خشکسالی گذشته از کنترل جمعیت باید بر افزایش بازدهی استفاده از آب وتولید محصولات با ارزش تر استوار باشد .
کاهش سطح زیرکشت و انجام عملیات به زراعی ، اصلاح روش های آبیاری ، رعایت موازین زیست محیطی ، آبخوان داری ، استفاده از پساب فاضلاب های خانگی در کشاورزی ، جلوگیری از افزایش اراضی کم بازده حرکت به طرف غذاهای مصنوعی ، پوشش انهار و افزودن مواد آلی مورد نیاز گیاه ، باروری ابرها و شیرین کردن آبهای شور از جمله اقدامات افزایش دهنده بازدهی آب به شمار می آیند .