تحقیق مقاله دفاع و پدافند غیر عامل و اهداف آن

پدافند غیرعامل(Passive Defense) مجموعه اقداماتی است که انجام می‌شود تا در صورت بروز جنگ، خسارات احتمالی به حداقل میزان خود برسد

به بیان دیگر هر اقدام غیر مسلحانه‌ای که موجب کاهش آسیب‌پذیری نیروی‌انسانی، ساختمان‌‌ها، تاسیسات، تجهیزات، اسناد و شریان‌های کشور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن گردد، پدافند غیرعامل گفته می‌شود.

هدف از اجرای طرح‌های پدافند غیرعامل کاستن از آسیب‌پذیری نیروی انسانی و تاسیسات و تجهیزات حیاتی و حساس و مهم کشور علیرغم حملات خصمانه و مخرب دشمن و استمرار فعالیت‌ها و خدمات زیربنایی و تامین نیازهای حیاتی و تداوم اداره کشور در شرایط بحرانی ناشی از جنگ است.

به عنوان مثال، از پدافند غیرعامل می‌توان به استتار، اختفا و ایجاد سرپناه برای تاسیسات مهم و استراتژیک اشاره کرد.

در پدافند عامل مثل سیستم‌ های ضدهوایی و هواپیماهای رهگیر، فقط نیروهای مسلح مسئولیت دارند. در حالی که در پدافند غیرعامل تمام نهادها، نیروها، سازمان‌ها، صنایع و حتی مردم عادی می‌توانند نقش مؤثری بر عهده گیرند.

تصاویر زیر نشان می‌دهد که چگونه یکی از کارخانجات مهم هواپیماسازی در آمریکا (متعلق به شرکت لاکهید) در جریان جنگ جهانی دوم برای در امان ماندن از تیررس هواپیماهای ژاپنی مورد اختفا قرار گرفته به طوری که از بالا شبیه یک دهکده متروک به نظر می رسد: 

قبل از استتار
 

بعد از استتار

اصول پدافند غیرعامل

در اکثر منابع علمی و نظامی دنیا اصول و یا موضوعات پدافند غیرعامل شامل 6 الی 7 اقدام می‌باشد، که در طراحی و برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات اجرایی دقیقاً می‌بایست مورد توجه قرار گیرد.

1. استتار Camouflage
2. اختفاء Concealment
3. پوشش Cover
4. فریب Deception
5. تفرقه و پراکندگی Separation & Dispersion
6. مقاوم‌سازی و استحکامات Hardening
7. اعلام خبر Early Warning

انجام اقدامات دفاع غیرعامل، در جنگ‌های نامتقارن امروزی در جهت مقابله با تهاجمات خصمانه و تقلیل خسارت ناشی از حملات‌هوایی، زمینی و دریایی کشور مهاجم، موضوعی بنیادی است که وسعت و گستره آن تمامی زیرساخت‌ها و مراکز حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی، سیاسی، ارتباطی، مواصلاتی نظیر بنادر، فرودگاه‌ها، و پل‌ها، زیر ساخت‌های محصولات کلیدی نظیر پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها، مجتمع‌های بزرگ صنعتی، مراکز هدایت و فرماندهی و جمعیت مردمی کشور را در برمی‌گیرد تا حدی که حفظ امنیت ملی و اقتصادی، شکست‌ناپذیری در جنگ، به نحو چشمگیری وابسته به برنامه‌ریزی و ساماندهی همه جانبه در موضوع حیاتی دفاع غیرعامل می‌باشد.

با توجه به حجم تهدیداتی که ایران در عرصه بین الملل با آن مواجه است، در زمینه پدافند غیرعامل  هنوز در ابتدای راه هستیم و باور هر چه بیشتر مدیران و کارشناسان به این مقوله مهم می‌تواند ضریب ایمنی کشور را در برابر تهاجم‌های احتمالی بیگانگان افزایش دهد.

آنچنانکه جلالی رئیس پیشین کمیته دائمی پدافند غیر عامل کشور اذعان داشته، پس از انقلاب به دلیل عدم درکی واحد از تهدیدات و تردید در اولویت تهدیدات، حجمی از سازندگی در مناطق مورد تهدید صورت گرفت و در اجرای پروژه‌های مختلف اقتصادی و عمرانی به موضوع پدافند غیرعامل توجه نشده است و به عنوان مثالی از این دست جایی مثل منطقه عسلویه در تیررس آمریکا است و موارد پدافندی در آن رعایت نشده است.

با توجه به وجود تهدیدات بالقوه و خطراتی که امنیت ملی، استقلال، و تمامیت ارضی کشور را نشانه گرفته، بحث پدافند غیرعامل در طول سالهای اخیر از سوی مقامات عالی رتبه کشوری و لشکری، مورد توجه فراوان قرار گرفته است. به طوری که با توجه به مصوبه مقام معظم رهبری (که کلیه وزارتخانه ها و سازمان ها را موظف می نماید که در اعتبارات عمرانی پروژه های حساس و مهم، اعتبار مورد نیاز پدافند غیر عامل را نیز منظور نمایند) و همچنین بر اساس بند 11 ماده 121 قانون برنامه چهارم توسعه و آیین نامه اجرایی این بند در سال های اخیر اعتبارات ویژه ای جهت اجرای پدافند غیر عامل در لایحه بودجه گنجانده شده است، که در این جا به طور خاص به بند مربوط به پدافند غیرعامل در قانون بودجه 1386 اشاره می شود:

 تبصره 20 بند ر، بخش ششم از قانون بودجه سال 86
ر در اجراء طرحهای پدافند غیرعامل و انسداد مرزها با اولویت مرز شرقی اجازه ‏داده می‌شود حداکثر مبلغ دوهزاروهشتصدوهفتادوچهارمیلیارد (2.874.000.000.000) ‏ریال اعتبار ردیف 503918 قسمت چهارم و 20201024 پیوست شماره یک این قانون ‏براساس پیشنهاد دستگاههای اجرایی و تصویب کمیته دائمی پدافند غیرعامل کل کشور ‏در خصوص اعتبار ردیف 503918 پدافند غیرعامل در اختیار دستگاههای اجرائی ذی‌ربط ‏قرارگیرد تا براساس شرح عملیات موافقتنامه مبادله شده با سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ‏کشور به مصرف برسد. این اعتبارات از شمول قانون محاسبات عمومی و سایر مقررات ‏کشور مستثنی می‌باشد.‏

 تبصره 17 بند د، بخش ششم از قانون بودجه 86

 د در اجرای طرح های پدافند غیر عامل موضوع آئین‌نامه اجرایی بند (11) ماده (121) ‏قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اجازه ‏داده می‌شود حداکثر مبلغ چهارصد و چهل میلیارد (440.000.000.000) ریال اعتبار ‏ردیف 503918  قسمت چهارم این قانون، براساس پیشنهاد دستگاه های اجرایی و تصویب ‏کمیته دائمی پدافند غیرعامل کل کشور در اختیار دستگاههای اجرایی ذیربط قرار گیرد ‏تا براساس شرح عملیات موافقتنامه مبادله شده با سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور ‏به مصرف برسد.‏

برخی از روش های پدافند غیرعامل روش هایی مانوس و شناخته شده هستند نظیر اختفا. ولی بعضی دیگر نیازمند خلاقیت و ابتکار بوده و با توجه به ویژگی های محیطی و تهدید های بالقوه باید طراحی شوند.

در اینجا به یک نمونه از این روش های نامتعارف به اختصار اشاره می شود.