لاهیجان
شهرستان لاهیجان در ناحیه شرقی استان گیلان واقع شده و از شمال به دریای خزر، از جنوب به شهرستان رودبار، از شرق به شهرستان‌های لنگرود و رودسر و از غرب به شهرستان‌های آستانه اشرفیه و رشت محدود می‌شود. لاهیجان از زیباترین شهرهای گیلان، بلکه ایران است. موقعیت جغرافیایی این شهر در ناحیه پایکوهی که تپّه‌ماهورهای آن را بوته‌های همیشه‌سبز چای، در ردیف‌کاری‌های منظّم هندسی پوشانده، همراه با معماری زیبا و خانه‌های ویلایی با سقف‌های سفالی و رنگ‌آمیزی سفید، جلوه زیبایی به سیمای شهر بخشیده است. به عبارت دیگر، در لاهیجان، زیبایی‌های طبیعت و شهرسازی همدیگر را تکمیل کرده‌اند.
این شهرستان، سرزمینی هموار و جلگه‌ای است که حاصل رسوبات به‌جامانده از رودهای گیلان می‌باشد. جلگه لاهیجان به علّت زیبایی و قدرت حاصلخیزی اراضی و وجود فرآورده‌های کشاورزی و منابع اقتصادی، در بین دیگر شهرهای استان اهمیت خاصّی دارد. هموارترین نقطه این سرزمین، در قسمت‌های شمالی، مجاور دریاست و هرچه از شمال به طرف جنوب پیش رویم، بر ارتفاع آن افزوده می‌شود. قسمتی از رشته‌کوه البرز، ناحیه بزرگی از جنوب این شهرستان را شامل می‌گردد و مهم‌ترین رودخانه جاری در آن "پرده‌سر" است.
شهرستان لاهیجان دارای دو ناحیه عمده جغرافیایی جلگه‌ای و کوهستانی است. در ناحیه جلگه ای، نوار باریک ساحلی و در ناحیه کوهستانی، محدوده‌های کوهپایه‌ای، جنگلی و مرتعی در ارتفاعات مختلف به چشم می‌خورد. آب و هوای نواحی ساحلی و جلگه‌ای شهرستان لاهیجان، مرطوب و در فصول مختلف دارای شرایط خیلی مطلوب می باشد و در کوهستان، نیمه‌‌مرطوب و دارای شرایط متوسط است. میزان بارندگی در شهرستان لاهیجان، سالانه 1000 تا 1400 میلی‌متر می‌باشد. کشاورزی (کشت چای، برنج، حبوبات، درختان میوه، کنف و درخت توت)، پرورش کرم ابریشم و همچنین صید ماهی و شکار، فعالیتهای اقتصادی این منطقه را تشکیل می‌دهد. لاهیجان، مهم‌ترین مرکز کشت و تولید چای ایران به‌شمار می‌رود و این موقعیت را تاکنون با فعالیتی چشمگیر حفظ کرده است؛ به‌طوری‌که از کلّ زمین‌های زیر کشت چای در گیلان (30297 هکتار)، حدود 6000 هکتارِ آن در لاهیجان می‌باشد. کشت این محصول برای نخستین‌بار در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار، به‌وسیله حاج محمِدحسین اصفهانی در ایران متداول گشت، ولی رواج چندانی نیافت. تا اینکه در سال 1319 هجری‌قمری با پشتکار محمِدمیرزای چایکار، معروف به کاشف‌السلطنه، کشت آن متداول شد و اولین مزارع چای در لاهیجان آماده بهره‌برداری گردید. با توجه به تعداد زیاد کارخانه‌های چای‌سازی در لاهیجان، این شهر را می‌توان یک شهر کشاورزی-صنعتی دانست. دامپروری در این شهرستان، به‌صورت یکجانشینی است و روستاییان علاوه بر کار کشاورزی، اقدام به نگهداری تعدادی دام می‌نمایند، که در درجه اول از فرآورده‌های آن استفاده نموده، مازاد آن را برای فروش به شهر می‌آورند.
ساختمان‌های قدیم لاهیجان اغلب به سبک معماری دوره صفویه است. دیوارهای قطور با ارتفاعی قریب به پنج متر و کوچه‌های پیچ‌درپیچ، نموداری از نمای شهر در گذشته می‌باشد. اغلب خانه‌های شهر به صورت شرقی-غربی ساخته می‌شود و کمتر خانه‌ای را می‌توان در جهت شمالی-جنوبی مشاهده نمود، که علّت آن، تأثیر عوامل جوی از قبیل رطوبت، گرما و باد است.
تاریخ لاهیجان
لاهیجان از نظر سابقه شهری قدمت زیادی دارد و قبل از رشت، مرکز ایالت گیلان بوده است. علاوه بر آن، حتّی پس از اینکه رشت از دوره صفویه اهمیت یافت، باز هم لاهیجان به دلیل سوابق تاریخی و موقعیت جغرافیایی، مرکز گیلان "بیه‌پیش" باقی‌ماند.
این شهر نیز همانند دیگر شهرهای گیلان، از گزند بلاهای طبیعی و غارت‌ها و آتش‌سوزی‌ها به‌دور نمانده است. در سال 706 هجری‌قمری، اولجایتو این شهر را اشغال کرد و در سال 890 هجری‌قمری، زلزله شهر را ویران ساخت. حکّامِ دو قسمت گیلان در طرفین رودخانه سفیدرود پیوسته با هم در جدال بودند؛ بخش شرقی با مرکزیت لاهیجان و بخش غربی با مرکزیت فومن، در هر فرصتی که دست می‌داد، برای کسب قدرت و تاراج شهرهای یکدیگر، رقابت‌های خونینی با هم داشتند که صفحات تاریخ گیلان از منازعات آنان رنگین شده‌است، به‌طوری‌که در فاصله سال‌های 908 تا 914 هجری‌قمری، پیش از اینکه قدرت حکومت صفوی در گیلان تثبیت شود، شهر به دفعات از طرف حکّامِ گیلان "بیه‌پس" غارت شد. پس از آن، حریق سال 1058 هجری‌قمری و زلزله سال 1088 هجری‌قمری، خرابی‌های زیادی در شهر به‌بار آورد. در سال 1246 هجری‌قمری، طاعون در لاهیجان کشتار زیادی برجای گذاشت و باز هم آتش‌سوزی سال 1258 هجری‌قمری، شهر را از هستی ساقط کرد.
"رابینو" وضعیت لاهیجان را در اوایل سده میلادی اخیر به تفصیل توضیح داده است. بر اساس نوشته وی، لاهیجان دارای 7 محلّه، 2260 خانه، 11000 نفر جمعیت، 15 مسجد، 25 زیارتگاه، 4 مدرسه، 6 کاروانسرا، 3 بازار، 2 زورخانه، 300 دکان و تعداد زیادی حمِام بوده است. توسعه شهر لاهیجان را در سده اخیر باید مدیون کشت چای و رواج سریع آن در منطقه دانست. با توسعه این کشت، صنایع چای‌خشک‌کنی زیادی در لاهیجان پا گرفت و از این طریق، اقتصاد شهر به رونق گرایید.
ناحیه تاریخی "دیلمان" و منطقه "کاکو" در شهرستان لاهیجان واقع بود که هم‌اکنون جزء "سیاهکل" است، و بخش دیگر شهرستان لاهیجان، "آستانه" نام داشت که اکنون هر دو ناحیه، شهرستان شده‌اند. شهر لاهیجان، مرکز شهرستان، دارالملک "خان احمدخان" بود و اولین ناحیه از گیلان است که به سال 1281 هجری‌شمسی، تخم چای در آن کشت شده و به حاصل نشسته است. شهرستان لاهیجان تا اواسط سال 1339 هجری‌شمسی، از سمت غرب تا حدِ شاهرود و ناحیه بابامنصوری ممتد بود و از جانب شرق، کلیه مناطق جلگه‌ای و کوهستانی تا حدِ رامسر را در بر می‌گرفته، وسیع‌ترین شهرستان گیلان بوده است. در سال 1339 هجری‌شمسی، شهرستان رودبار از شاهرود تا حدِ دیلمان از شهرستان لاهیجان منتزع، لنگرود و روستاهای مجاورش تا حدِ رودسر، و رودسر و روستاهای مجاورش تا حدِ رامسر، از شهرستان لاهیجان جدا و به نام شهرستان‌های رودبار، لنگرود و رودسر نام‌گذاری شدند. نام لاهیجان در جغرافیای عمومی "حدودالعالم" نیامده است و چنین برمی‌آید که تا قرن چهارم هجری‌قمری، نام و نشانی نداشته است. اما در یادداشت‌های "خواجه اصیل‌الدین محمِد زوزنی" به سال650 هجری‌قمری، نام لاهیجان آمده است؛ بدین شرح که اولین ناحیه شرقی گیلان، خطّه لاهیجان است و قوم آن، ناصری مذهب هستند. "حمدالله مستوفی" نیز به سال 731 هجری‌قمری در باب بیستم از "نزهه القلوب" گوید: "... معظّم بلاد آن (گیلانات) لاهیجان و فومن است و ...". دوران نام‌برداری لاهیجان تا سال 1001 هجری‌قمری به‌عنوان یکی از دو دارالملک معتبر گیلان بوده است. شهر لاهیجان در فاصله سال‌های 45-36 هجری‌قمری، یکی از قرارگاه‌های اشغالگران روسی بود و در فاصله سال‌های 37-35 هجری‌قمری، مرکز فرماندهی کلّ قوای شرقی جنگل در شرق گیلان و شاهد حوادثی دیگر از پیکارهای نامنظّم بوده که در کوهستان‌هایش از جمله دیلمان روی می‌داده است.
بعضی تاریخ‌نویسان اسلامی، بنای شهر لاهیجان را به نام "لاهج‌بن نوح" نسبت می‌دهند که افسانه‌ای بیش نیست. چنان‌که حتّی در قرن سوم هجری‌قمری، لاهیجان، منطقه شناخته‌شده‌ای نبود و بعدها رو به آبادی گذاشت و نام‌بردار شد. به نظر می‌رسد نام شهر لاهیجان، مرکّب از واژه‌های "لاه"، "ی نسبت"، "ج صامت میانجی" و "ان جمع" باشد، یعنی "لاه ی ج ان" یا "لاهی گان" یا منسوب به "لاه" که به معنی ابریشم است. زیرا آبادی‌های لاهیجان، یکی از مراکز مهم تولید پیله و ابریشم و تهیه دست‌بافت‌های ابریشمی بوده است. قومیت اهالی شهرستان لاهیجان، گیلک است و به زبان گیلکی با لهجه بیه‌پیش (شرق گیلان) و گویش لاهیجانی سخن می‌گویند.
جذابیت های گردشگری
لاهیجان از نظر جذابیت توریستی، اهمیت زیادی دارد و سالانه پذیرای حدود 2 میلیون گردشگر می‌باشد. بلوار و جزیره و استخر قدیمی، شیطان کوه و بام سبز و آبشار مصنوعی، ایستگاه کشاورزی، بقعه شیخ زاهد گیلانی (متعلّق به دوره تیموریان)، مقبره کاشف‌السلطنه و گنجینه تاریخ چای ایران، بقعه چهار پادشاهان (متعلّق به دوره کیائیان در قرن هشتم)، مسجد جامع (متعلّق به قرن نهم)، حمّام گلشن (متعلّق به دوره صفویه)، مسجد اکبریه (متعلّق به دوره قاجاریه در قرن سیزدهم)، پل خشتی (متعلّق به دوره صفویه)، بقاع محلّه اردوبازار (متعلّق به قرن یازدهم)، بقعه آقا امیرشهید (متعلّق به دوره صفویه)، بقعه محلّه گابنه (متعلّق به دوره سامانیان)، بقاع محلّات خمیرکلایه، کاروانسرابر، پرده‌سر، شعربافان و آقا سیدحسین، تالاب بین‌المللی امیرکلایه و... از جمله جاذبه‌های طبیعی و تاریخی-مذهبی لاهیجان به‌شمار می‌آیند. مهم‌ترین سوغات شهر لاهیجان، "کلوچه" است که با سابقه‌ای بسیار طولانی شهرت زیادی یافته و اغلب مسافران، آن را به‌عنوان ره‌آورد سفر گیلان با خود همراه می‌برند.