چکیده
خانواده یک سازمان است و مقررات گوناگون حاکم بر هر خانواده ممکن است خانواده را دچار تعارض نماید. مؤسسات اموزشی,اداری و حتی خوابگاههای دانشجویی به عنوان یک سازمان,قوانین و مقررات خاصی را دارند که ممکن است فرد را در رعایت و عمل به انها دچار مشکل نموده و بر وی استرسی وارد نمایند.ارتباط با افراد و شخصیت های گوناگون از جمله افراد پرخاشکر و عصبانی و یا افرادی که دچار مشکلات شخصیتی هستند می توانند از جمله عوامل اجتماعی ایجاد کننده در بروز فشار روانى باشند.خلاصه مشکلات جسمانی خود فرد و اشتغال ذهنی فردى از جمله عواملی هستند که استرس را برای فرد به همراه می اورند.
مقدمه
اقدام در کاستن استرس های زیان بار قبل از آن که بر سلامت شما تأثیر بگذارند، بسیار مهم است. اگر احساس میکنید که کارهایتان زیاد است و دارید کلافه می شوید، دست از کار بکشید و چند نفس آرام بکشید تا آرامش خود را بازیابید. به مدت یک روز از کارهای روزانه و امور خانه و خانوادگی و هرچه که بر شما فشار وارد می کند، دست بکشید. این روز را فقط به انجام کارهایی اختصاص دهید که موجب آرامش شما می شود و احساس خوبی را برایتان فراهم می آورد. این کار می تواند موجب کاهش خطری شود که سلامت شما را تهدید می کند.
فشار عصبی در محیط کار
فشار عصبی در افراد عارضهای است که سلامت جسمی و فکری فرد را به مخاطره میاندازد. فشار عصبی زمانی به وجود میآید که بدن بیشتر از حد معمول از تواناییهایش استفاده میکند. عوارض فشار عصبی برای افراد، خانوادهها، جامعه و سازمان هایی که ممکن است از «فشار عصبی» رنج ببرند زیانبار است.
شناسایی علایم:
علایم فیزیکی برخی از علایم فشار عصبی ممکن است تهدیدی برای زندگی باشند( نظیر فشار خون بالاو بیماری قلبی). از علایمی که کمتر زندگی را تهدید میکنند میتوان از بی خوابی، احساس خستگی مداوم، سردرد، خارش پوست، نامنظم شدن سیستم گوارشی، زخم معده، ورم معده، بی اشتهایی، زیاده خوری و گرفتگی عضلات نام برد. بسیاری از این عوارض بلافاصله بعد از یک جریان تنشزا به وجود میآیند. فشار عصبی علایم دیگری دارد که زودتر نمایان میشوند( برای مثال حالت تهوع، نفس تنگی یا خشکی دهان).
علایم روانی علایم روانی فشار عصبی شامل تند مزاجی، حملات زهر دار عصبی، از بین رفتن قوای جسمی، کم شدن احساس شادی و ناتوانی در تمرکز روی سادهترین کارهای روزمره است.
علل ایجاد فشارهای عصبی سازمانی:
1- الزامات شغلی :
*نوع شغل – بعضی شغل ها بیشتر از سایر مشاغل دارای فشارهای عصبی می باشند مانند مشاغل جراحی – کنترل ترافیک هوایی .
*ایمنی – اگرامینت شغلی کارکنان به خطر بیافتند، فشار عصبی تا حد زیادی افزایش پیدا می کند مانند زمان کاهش تعداد کارکنان یا ادغام کردن سازمانها.
*حجم کار – زمانی که کار واگذار شده به فرد خارج از توان او باشد ایجاد تنش و اضطراب می کند.
- الزامات فیزیکی :
یکی از عوامل مهم درجه حرارت است . مانند کارکردن در فضای آزاد هنگامی که درجه حرارت بسیار زیاد است یا دفترهایی که دارای طرح نامناسبی می باشند.
3- الزامات نقش :
فشار عصبی ممکن است از ابهام نقش (روشن نبودن انتظاراتی که از فرد دارند) یا تضاد نقش (ناهماهنگی بین دو یا چند نقش) باشد.
4- الزامات مراوده با دیگران:
اگر سبک رهبری خشن بوده و دلسوزی چندانی نسبت به کارکنان نداشته باشد ایجاد فشار عصبی می کند. و یا فشار برای انجام هنجارهای گروهی مانند وجود یک فرد سیگاری در میان تعدادی غیر سیگاری.
پی آمدهای فشار عصبی
الف: پی آمدهای فردی:
1- پی آمدهای رفتاری: واکنش هایی هستند که ممکن است باعث ایجاد آسیب به فرد یا دیگران شوند. شواهد نشان می دهد بین اعتیاد به الکل و مواد مخدر با فشار عصبی رابطه ای مستقیم وجود دارد.
2- پی آمدهای روانی: هنگامی که اشخاص در محیط کار با فشار عصبی شدیدی مواجه می شوند ، ممکن است دچار افسردگی ، پرخوابی یا بیخوابی شوند.
3- پی آمدهای جسمی: پی آمدهای جسمی فشار عصبی بر وضع جسمی فرد اثر می گذارد. این پی آمدها عبارتند از: ناراحتی و حمله قلبی ، سردرد، کمر درد، زخم معده و ناراحتی های معده و اثنی عشر.
ب: پی آمدهای سازمانی:
1- عملکرد – یکی از پیامدهای فشار عصبی کاهش عملکرد مناسب و درست است.
2- کناره گیری – مهمترین انواع کناره گیری عبارتند از غیبت، استعفاء و کناره گیری روانی به معنی بی توجهی نسبت به شغل و سازمان..
- طرز تلقی – رضایت شغلی؛ روحیه، تعهد سازمانی، همزمان با انگیزش فرد از فشار عصبی صدمه می بینند.
4- واماندگی – یک احساس عمومی تحلیل رفتگی است، و هنگامی بوجود می آید که فرد احساس کند فشارهای زیادی را تحمل می کند و منابع رضایت نیز خیلی کم است.
اقدامات سازنده مقابله با فشار عصبی از طریق فرد:
مرتب کردن میز کار- برای کاهش فشار در محیط کار ابتدا از میز کار خود شروع کنید. به هم ریختگی روی میز، خود عاملی در ایجاد فشار عصبی است. خود را فریب ندهید، شاید فکر کنید چون میدانید هر چیز کجا قرار دارد، میز نامرتب بهتر است. به تکنولوژی جدید و « دفتر کار بدون کاغذ » تکیه نکنید؛ چرا که گرهای از مشکل شما باز نخواهد کرد.اگر میخواهید روز را بدون فشار عصبی آغاز کنید، از شب قبل میزتان را مرتب کنید.
دور ریختن وسایل زاید- برخی از دور ریختن چیزها امتناع میورزند، چون فکر میکنند ممکن است بعدها به آنها نیاز پیدا کنند. به همین دلیل یادداشتهای بهدرد نخور و بلا استفاده را جمع میکنند. دربسیاری از مشاغل شما میتوانید با اطمینان از «قانون سه ماهه» پیروی کنید: هر چیزی که به مدت سه ماه روی میز شما نخوانده باقی ماند باید به مکان دیگری (به یک فایل برای ذخیره بلند مدت و یا به درون سطل زباله) منتقل شود.
پرونده¬ها را به سه دسته مجزا طبقه¬بندی کنید:
* اقدام فوری- همین امروز آنها را انجام دهید.
*اقدام بعدی این پروندهها را در کازیه کارهای دردست اقدام بگذارید و ظرف مدت یک هفته آنها را انجام دهید.
* بدون اقدام این پروندهها را بایگانی کنید و یا آنها را دور بریزید.
بهبود ارتباطات کاری- رابطه ضعیف با همکاران در محیط کار باعث بروز فشار عصبی میشود. روابط کاری خود را توسعه ببخشید، آنها را تجزیه و تحلیل کنید و حوزههای مشکل ساز را مشخص نمایید. برای مثال
ببینید آیا کنترل افراد زیر دست مشکل است؟ آیا مقامهای ارشد دور از دسترس هستند؟ و...
- به تمامی کارمندان خود، بدون در نظر گرفتن پست و عنوان آنها، احترام بگذارید.
- باهمکاران طوری رفتار کنید که نشانگر قدردانی و سپاس شما باشد.
- برای برقراری ارتباط کاری با یک همکار جدید، ناهار را با او صرف کنید.
- از دفتر کار افراد دیدن کنید و بدین، وسیله خود را به آنها معرفی کنید.
- اگر همکاری دارید که در نزدیکی شما زندگی میکند، در رفت و آمد به محل کار، او را همراهی کنید.
اقدامات سازنده مقابله با فشار عصبی از طریق سازمان:
سازمانی که میخواهد برای مقابله با فشار عصبی در محیط کار حرکت مثبتی انجام دهد، باید هزینههای مربوطه را بپردازد تا منافع کلی خود را تامین کند؛ منافعی که نه تنها از نظر مالی قابل ملاحظه هستند بلکه بالا رفتن روحیه کارمندان و افزایش خلاقیت را نیز به دنبال خواهند داشت.
نحوه واکنش افراد به فشار عصبی متفاوت است. تنها با شناخت ماهیت واکنش افراد میتوانید مقابله با فشار عصبی در خود و دیگران آغاز کنید.
- نصب یک صندوق پیشنهادات تا کارمندان بتوانند نظرات خود را در مورد کاهش فشار عصبی در آن بیندازند.
- با بحث باز در مورد مشکلات، فشار از دوش کارمندان برداشته می شود.
- برای کاهش میزان فشار عصبی امکانات ورزشی (شنا) را برای کارکنان فراهم آورید.
- با نژادپرستی و تبعیض جنسی در سازمان خود مبارزه کنید.
- برای کمک به کارمندانی که دچار فشار عصبی هستند، ستادهای پشتیبان تشکیل گردد.
- برای مقابله با فشار عصبی قبل از اتخاذ هر گونه استراتژی، از منابع و
امکاناتی که سازمان در اختیار دارد استفاده کنید.
- با بهبود کیفی و تنوع در غذاهای سازمان، افراد را به خوردن غذاهای سالم عادت دهید.
بر خود سخت مگیر
گاه بسیار آشفته ایم و سردرگم،
گویی کوهی از کارها در برابر ماست،و گره های بسیاری که باید گشود.و زمان کافی برای این همه فراهم نیست.
گویی فراموش می کنیم که هر روز معجزه زیبایی است، سرشار از عشق و شادی. مجبور نیستی تمام گره ها را یک روزه بگشایی و تمام هدفها را،یکباره نشانه روی. امروز همان کن می توانی، و باقی را گو که فردایی هست.
چگونه فشارهای روانی را کنترل کنیم.
از آنجا که در دنیای صنعتی کنونی انسان بیش از حد دچار دغدغه کار و زندگی است ، همواره این احتمال وجود دارد که فشردگی فعالیتهای اجتماعی در این گونه جوامع به ویژه در زندگی شهری آرامش خاطر را از افراد سلب نموده و آنان را در برهه ای از زمان دچار فشارهای روانی و تنشهای عصبی نماید. برای رهایی از تنشهای روانی نخستین گام شناخت عوامل ایجادکننده فشارهای عصبی است . پس از شناخت این عوامل ، برای کاهش میزان استرس ضروریست تغییراتی در محیط کار و زندگی بوجود آورد که از آن جمله می توان به کاهش تعهدات اجتماعی ، تغییر مسیر زندگی و جابجایی مکانی اشاره کرد. افزون بر این تأثیر آلودگیهای زیست محیطی و مواد آلرژی زا را در ایجاد استرس نباید نادیده گرفت . در این راستا رعایت بهداشت تغذیه از قبیل رژیم غذایی مناسب و استفاده بیشتر از میوه و سبزی تازه ، مواد معدنی و ویتامین ها و ثابت نگه داشتن قند خون و انجام فعالیتهای ورزشی در کاهش فشارهای روانی مؤثر است . کارشناسان بهداشت روان در این زمینه برای کاهش استرس به دو نکته دیگر نیز اشاره می کنند. استراحت دادن به فکر و تنظیم ساعت بیولوژیک بدن . از این رو، هر شخص باید براساس توان و بسته به وظایف خانوادگی و اجتماعی خود زمان انجام کارها را به گونه ای تنظیم نماید که در ساعات مشخص دست از کار کشیده و به استراحت بپردازد. با این وجود درصورت تداوم فشارهای روانی از سایر راهکارها نیز برای غلبه بر استرس می توان بهره گرفت ، اما پیش از هر اقدام لازمست علائم وجود استرس را تشخیص داد که از آن جمله می توان به مواردی چون تغییر الگوی خواب ، خسته شدن زیاد، سردردهای شدید، لذت نبردن از زندگی ، دلشوره داشتن و دردهای موضعی اشاره نمود . پس از آن که وجود استرس در فرد مشخص شد، که عمدتاً ناشی از تغییرات شیمیایی در مغز و ترشح بیش از حد آدرنالین و در نتیجه افزایش فشار خون و انقباض عضلات است ، باید راههای غلبه بر آن را جستجو کرد. به عقیده روانپزشکان یکی از راههای غلبه بر استرس ، جابجایی مسائل استرس زاست ، به بیان دیگر اگر موضوع پرتنش جدیدی گریبانگیر شخص شد با حذف یا به تعویق انداختن سایر مسائل جایی برای موضوع جدید باز کند و از انباشته کردن مشکلات بپرهیزد تا فشارهای عصبی به نقطه انفجار نرسند. افزون بر این برای جلوگیری از پیدایش استرس می توان به تمهیداتی از قبیل برنامه ریزی در کارها یا تجدیدنظری واقع بینانه در برنامه های قبلی توسل جست و هنگام برنامه ریزی این نکته رعایت شود که توان فکری و جسمی هر فرد محدودیت های خاص خود را دارد و به تبع این واقعیت بعضی از چیزها را نمی توان تغییر داد. بنابراین ، هر شخص باید با تحلیل مشخص از شرایط مشخص مبتنی بر توان خود قبول کند که توانایی تغییر همه چیز را ندارد و لازم نیست برای رتق و فتق امور متفاوت انرژی بیش از ظرفیت خود صرف کند. در ضمن چنانچه فشارهای عصبی ناشی از تراکم کار و خستگی باشد می توان با 5 دقیقه استراحت در هر ساعت یا 15 دقیقه در هر دو ساعت ، استرس را نسبتاً کنترل نمود. رعایت برخی از اصول تندرستی نیز مانند نحوه نشستن هر چند پیش پا افتاده به نظر می رسند، در کاهش استرس مؤثرند. زیرا صاف و درست نشستن تنفس را راحت تر می سازد و جریان خون را به مغز افزایش می دهد، برعکس قوز کردن از حجم ریه ها کاسته و از میزان رسیدن خون و اکسیژن به مغز می کاهد. ایجاد روحیه اعتماد به نفس نیز در کاهش استرس مؤثر است و نباید این روحیه در انسان ایجاد شود که در انجام وظایف محوله ناتوان است . عوامل پیرامونی زندگی اجتماعی نیز ممکن است در ایجاد فشار روانی نقش داشته باشند مانند ترافیک ، شلوغی ، آلودگیهای صوتی و تنفسی و... از این رو در حد امکان از تردد در چنین محیط هایی اجتناب شود، همانطور که اشاره شد هنگام استرس میزان آدرنالین موجود در خون افزایش می یابد و سبب انقباض عضلانی و دردهای ناشی از آن می گردد، برای کاهش میزان استرس و به تبع آن دردهای عضلانی با دوش آب گرم گرفتن یا تنفس عمیق و بستن چشم ها و رها کردن ارادی عضلات ، می توان به آرامش بیشتری دست یافت . رژیم غذایی مناسب نیز برای کنترل استرس مؤثر است . بنابراین ، برای تأمین انرژی موردنیاز حتماً باید صبحانه را که شامل پروتئین و کربوهیدارتها باشد به طور کامل صرف کرد و همواره در نظر داشته باشید که نقش صبحانه در کاهش استرس از نهار به مراتب بیشتر است .