شناسایی شهرستان سبزوار:
شهرستان سبزوار در شمال شرقی کشور جمهوری اسلامی ایران است. این شهرستان از طرف شمال به شهرستانهای قوچان و اسفراین ، و از طرف شرق به شهرستان نیشابور ، ازطرف جنوب شرقی به شرستان کاشمر،از جنوب به شهرستان بردسکن ، از غرب به شهرستان شاهرود و از سمت شمال غرب به شهرستان جاجرم - گرمه محدود می باشد.
شهرستان سبزوار بین 56 درجه و 33 دقیقه تا 58 درجه و 16 دقیقه طول جغرافیایی شرقی و 35 درجه و27 دقیقه تا 36 درجه و 52 دقیقه عرض جغرافیایی شمالی واقع گردیده و مساحت آن حدود 18320 کیلومتر مربع و معادل 4/14 درصد مساحت کل استان خراسان رضوی می باشد. مرکز این شهرستان شهر سبزوار بوده که در طول جغرافیایی 57 درجه و 40 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 36 درجه و 12 دقیقه شمالی بر سر راه مشهد- شاهرود قرار گرفته است. ارتفاع آن از سطح دریا 960 متر و فاصله این شهر تا مشهد 226 کیلومتر و تا تهران 662 کیلومتر می باشد.
ولایت سبزوار تا سال 1316 شمسی یکی از ولایتهای هجده گانه از ایالت خراسان شامل بلوک قصبه (مرکز شهرسبزوار) ، خمسه کوه میش ، کاه ، سنگ سفید ، مزینان ، براکوه ، کراب ، تکاب ، شامکان ، ربع شامات ، جوین بام صفی آباد بود. با تصویب قانون تقسیمات کشوری در سال 1316 شهرستان سبزوار با 23 دهستان دارای بخشهای حومه ، صفی آباد ،
جغتای ، ششتمد و داورزن شد. در سال 1319 با انتزاع بخش بام صفی آباد و ایجاد شهرستان اسفراین ، شهرستان سبزوار با بخشهای جغتای ، ششتمد و داورزن و حومه محدوده تقسیمات کشوری و مرکزیت آن تعیین شد.
تا قبل از اجرای قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری در محدوده ها و تعداد شهرهای این شهرستان تغییری داده نشد و در سال 1346 با اجرای ماده 2و3 قانون مذبور و انتزاع و الحاق بعضی از روستاهای شهرستان نیشابور در محدوده در محدوده این شهرستان 23 دهستان تشکیل ، لیکن این محدوده مجدداً تغییر کرده و دو دهستان رباط جز دستوران به مجموعه دهستانهای قبلی این شهرستان افزوده گشت. سپس سه بخش جدید جوین ، رودآب و خوشاب به تعداد بخشهای موجود این شهرستان اضافه شد. در حال حاضر شهرستان سبزوار دارای 7بخش و 7نقطه شهری به نامهای سبزوار ، نقاب، جغتای ، داورزن ، رودآب ، ساطان آباد و ششتمد می باشد. (سازمان مدیریت وبرنامه ریزی خراسان 1379)
اصولاً ارتفاعات سبزوار شامل رشته کوه خغتای در شمال و رشته کوه میش و ششتمد در جنوب می باشد. دشتها که به تبع ارتفاعات بین این کوهها بوجود آمده و اکثراً دشتهای تراکمی حاصل فسایش شدید دوران چهارم زمین شناسی می باشند. که در جلگه سبزوار و جوین رخ می نماید.
مراتع این شهرستان در حدود 691 هزار هکتار برآورد گردیده که از این مقدار 2/13 درصد خوب ، 2/75 درصد را مراتع متوسط 6/11 درصد را مراتع فقیر تشکیل می دهد. جنگلهای شهرستان شامل 3هزار هکتار ارس و 2هزار هکتار تاغ و قیچ است و دارای یک پارک جنگلی به مساحت 32هکتار می باشد که تا 70 هکتار قبل توسعه است و حدود 946 هزار هکتار بیابان و 190 هزار هکتار کویر و شن زار در محدوده این شهرستان واقع شده است.
به لحاظ منابع آب سطحی رودخانه های مهمی چون کال شور سبزوار ، رودخانه شور جوین، رودخانه مشکان با آورد سالانه 27 میلیون متر مکعب ،رودخانه سنگرد با آورد سالانه 24 میلیون متر مکعب ، رودخانه کمایستان با آورد سالانه 20 متر مکعب و رود خانه دهنه شور با آورد سالانه 8/19 میلیون متر مکعب در این شهرستان جریان داشته و از دیگر رود خانه های این شهرستان می توان به نشیب ، شهرستانک ، داورزن ، بفره ، مهر، ریوند، زعفرانیه ،کاشک ، نوده، چرو ، نودهان و... اشاره کرد.
از لحاظ منابع آب زیر زمینی با توجه به قرار گرفتن دشتهای سبزوار ، سنگرد ، عطائیه ، جوین و سلطان آباد و داورزن در محدوده این شهرستان سالیانه مقدار1/1058 میلیون متر مکعب از 2193 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق و 2/183 میلیون متر مکعب از 1023 رشته قنات و 8/14 میلیون متر مکعب از 120 چشمه آب استحصال شده که در مجموع 256/1 میلیارد متر مکعب آب از منابع مختلف بدست می آید. (شرکت سهامی آب منطقه ای خراسان)
شهر سبزوار که در ارتفاع 978 متری از سطح دریا قرار گرفته است دارای آب وهوای حاشیه ای کویری با تابستانهای گرم و خشک و زمستانهای سرد می باشد. حداقل و حداکثردرجه حرارت در ایستگاه هواشناسی سبزوار معادل 20- درجه سانتیگراد و متوسط درجه حرارت سالیانه 7/16 درجه سانتیگراد گزارش شده است. بارندگی در نقاط مختلف شهرستان متفاوت بوده و در ارتفاعات شمالی مقدار آن به مراتب بیش از سطح جلگه هاست متوسط بارندگی 28 ساله ایستگاه سبزوار رقم 19 میلیمتر را نشان می دهد. و میزان تبخیر در منطقه برابر 8/2376 میلیمتر گزارش شده است.
سبزوار از شهرستانهای قدیمی و تاریخی خراسان است که قبل از حمله مغول نام آن بیهق بوده است. این شهر در حمل مغول ویران و در عصر حکومت صفویه رونق گرفت. یکی از مشاهیر بنام این خطه حاج ملا هادی سبزواری است که در مدرسه فصیحیه از بناهای عصر سربداریه تدریس می نمود.
بر اساس نتایج سرشماری عمومی 1375 جمعیت شهرستان سبزوار برابر 419543 نفر است که 4/44در صد ساکن شهرها و6/55 در ساکن نواحی روستایی و غیر ساکن می باشد. تراکم جمعیت شهرستان 9/22 نفر در کیلومترمربع است و رشد جمعیت شهرستان در دهه گذشته برابر 1/1 درصد است. (مرکز آمار ایران1375)
در سال زراعی 82 -81 کل اراضی زراعی و باغی شهرستان بالغ بر 165672 هکتار و مقدار و تولیدات زراعی و باغی آن بالغ بر 645656 تن گزارش شده و محصولات عمده زراعی آن در درجه اول گندم ، جو ، چغندر قند و پنبه می باشد.(سازمان جهاد کشاورزی خراسان)
در سال 1382 تعداد 1270173 واحد دامی در این شهرستان حضور داشته که ترکیب و بافت دامی شامل 1/58 در صد گوسفند و بز ، 2/17 در صد بز و بزغاله ، 8/16 درصد گاو وگوساله ، 7/1 درصد شتر و 1/6درصد تک سمی هاست. علاوه بر این 329 واحد مرغداری گوشتی با ظرفیت یک دوره 8/2050 هزار قطعه و 23واحد مرغداری تخمی با ظرفیت یک دوره 2/321هزار قطعه فعال بوده که در کنار آن 7/244هزارقطعه مرغ بومی پرورش داده می شود.(اداره دامپزشکی شهرستان سبزوار)
بر اساس سر شماری کارگاههای صنعتی کشور در شهرستان سبزوار تعداد 72 واحد صنعتی با 1224 نفر کارکن شناسایی گردید. شرکت شهرکهای صنعتی ایران در سال 61مصوبه تاسیس یک شرکت شهرک صنعتی در شهرستان سبزوار را به شرکت صنعتی خراسان ابلاغ ومتعاقب آن محلی مناسب در کیلومتر 10 جاده سبزوار - شاهرود و به مساحت 60 کیلومتر تعیین و تفکیک گردید.