خانه تا جامعه تنها یک گام: مدرسه!
مدرسه آغاز جداشدن کودک از خانواده است! در گذشته نه چندان دور این کودک بود که در روز اول مدرسه می گریست و اینکه این مادر است که با آگاهی از نقش مدرسه و آغاز انفکاک از فرزندی که پیش از این جزئی از وجودش بود ، با چشمی اشکبار فرزند را راهی می کند تا برای حضور در اجتماع آماده شود.
مدرسه اولین گام کودک در ورود به اجتماع، زندگی جمعی و آشنا شدن با دنیای پیچیده بیرون از خانه است. رشد شخصیتی و فکری کودک که در خانه شکل گرفته، در مدرسه تکمیل شده قوام می یابد. مدرسه آغاز جداشدن کودک از خانواده است! در گذشته نه چندان دور این کودک بود که در روز اول مدرسه می گریست و اینکه این مادر است که با آگاهی از نقش مدرسه و آغاز انفکاک از فرزندی که پیش از این جزئی از وجودش بود ، با چشمی اشکبار فرزند را راهی می کند تا برای حضور در اجتماع آماده شود. به راستی نقش مدرسه در تربیت کودک بسیار حیاتی و اساسی است به همین دلیل است که باید والدین و معلمان در ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر باشند و در پرورش کودک یکدیگر را یاری رسانند. و آیا این مهم در مدارس ما قابل اجراست؟ کلاس های پرجمعیت، حجم بسیار زیاد دروس، معلمی که خود دغدغه های بسیارش را ، حتی هنگام درس گفتن در پس ذهن دارد آیا مجال این می یابد که با تک تک والدین دانش آموزان انبوهش در کلاس ارتباط برقرار کرده ، ضعفها ، کاستی ها و یا توانایی ها و برتری ها کودکان را با والدین در میان گذارد و با هم فکری آنان شیوه رفتاری یکسانی را در خانه و مدرسه در پیش گیرد؟ انتخاب روز پیوند اولیا و مربیان، و یا هفته ایی برای آن( مهر ۳۰-۱۲۴ ) برای به انجام رساندن این کار سترگ به جا ، ولی بسیار بسیار ناکافی است و امیدواریم که اهتمام معلمان، مربیان و اولیاء مدرسه و خانه به تعلیم، تربیت و رشد شخصیت کودک به این یک روز و هفته خلاصه نشود.
نباید اندیشید که وظایف خانه و مدرسه و انجمن اولیا و مربیان در نظارت بر توانایی ها و یا کاستی های درسی کودکان و نوجوانان باید خلاصه شود. چنانکه گفته شد باید پس از ورود کودک به مدرسه، والدین و معلمان کودک را برای زندگی اجتماعی آماده کنند." امروز می بینیم جوان ۲۵-۲۴ ساله جوان خامی است که نمی تواند به خوبی از عهده مسئولیت های اجتماعی خود برآید و دلیل عمده آن نیز این است که بسترها و نهادهای اجتماعی که جوان بتواند در آنجا تمرینات لازم را انجام بدهد، به اندازه کافی وجود ندارد."(۱)
امروزه شاهد آن هستیم که جامعه ما یک جامعه قانون مدار نیست از کوچک و بزرگ و پیر و جوان قانون را در زندگی لازم الاجرا نمی دانند این همه از آنجاست که خانه و پیامد آن مدرسه ، کودک و نوجوان را برای حضور در اجتماع، پای بندی به قوانین آن و حضور فعال و پرتوان در آن آماده نکرده است.
متاسفانه در مدارس ما تفکر و نوع نگرش به زندگی در زیرحجم عظیمی از محفوظات مدفون شده است " ما آنقدر اطلاعات می دهیم که دانش در لابلای آن اطلاعات گم می شود... در لابلای این اطلاعات تفکر گم می شود یعنی اینکه ما مجالی برای اندیشیدن ایجاد نمی کنیم."(۲)
این همه نشان از آن است که خانه و مدرسه ارزیابی درستی از نیازمندی های جامعه نداشته ، کودک و نوجوان را در جهت این نیازمندی ها آماده نساخته اند.
" انجمن اولیا و مربیان باید بداند که یک عضو از یک سیستمی است که مبادرت به تربیت جوانان نموده پس باید موقعیت خود را در آن سیستم به خوبی بشناسد و نیز شناخت کاملی نسبت به عوامل تاثیرگذار دیگر پیدا کند و این کار، زمینه را برای یک تاثیرگذاری مثبت در یک برنامه ریزی خوب فراهم می کند . خلاصه کلام اینکه ما باید بدانیم افرادی که در مظان تعلیم و تربیت ما قرار دارند چه کسانی هستند؟ در چه دنیایی به سر می برند؟ دغدغه خاطرشان چیست و آرزوها و آرمانهایشان چیست؟ "(۳)
آنچه جای تقدیر دارد آنکه انجمن اولیا و مربیان به منظور گسترش دامنه فعالیت خود و در راستای یکی از وظایف تعیین شده این انجمن مبنی بر" آگاه کردن اولیا به مسائل دینی ، تربیتی، اخلاقی و مشاوره با آنان در هماهنگ کردن روش های تربیتی و آموزشی در محیط خانه و مدرسه" اقدام به انتشار کتب تربیتی کرده تا از این راه کاستی های موجود را تا حدودی مرتفع نماید. واحد انتشارات این انجمن از سال ۱۳۶۳ شروع به کار کرده و تا کنون ۱۶۰ عنوان کتاب در موضوعات دین، روانشناسی و علوم اجتماعی به چاپ رسانده است.
جامعه توسعه یافته در اولین گام نیازمند انسان توسعه یافته است. " توسعه پایدار و منطقی و قابل قبول ، توسعه ایست که به شخصیت انسان ها و به خود انسان ها بپردازد. مراد ما توسعه شخصیت انسانی در جهت اهداف فرهنگی و مدنی است که دین ترسیم و بیان می کند"(۴)
امید آنکه خانه و مدرسه دوشادوش یکدیگر انسان های پرورش یافته فردا را بسازند.
جامعه یی به نام مدرسه
نگاهی به خطرهایی که دانش آموزان را تهدید می کند.....
زنگ بازگشایی مدارس، در عین حال که زنگ افزایش آگاهی کودکان است، می تواند زنگ خطر نیز محسوب شود. در جامعه یی به نام مدرسه که بیش از یک سوم جمعیت جهان را در خود جای داده است ورود آموزش بهداشت به داخل این جامعه می تواند در تکامل روحی - جسمی کودک نقش موثری ایفا کند.
هدف از آموزش بهداشت در مدارس، ارتقای سطح آگاهی، نگرش و عملکرد دانش آموزان کودک و نوجوان، والدین و معلمان آنها به منظور کسب مهارت های لازم بهداشتی است. در کشوری مثل ایران که دارای چهار میلیون و دویست و نود و نه هزار و ششصد و هفتاد و چهار دانش آموز در مناطق روستایی و ده میلیون و پانصد و هفتاد و پنج هزار و سیصد و شصت هزار دانش آموز در مناطق شهری است چگونه می توان به اهداف بهداشت مدارس دست یافت؟
مدرسه بنابر دلایل مختلفی مهمترین مکان برای رسیدن به اهداف آموزش سلامت محسوب می شود. دلایلی مثل عوامل آموزشی به حد کافی در دسترس است. حضور اجباری دانش آموز، اجرای برنامه های بهداشتی را بهتر می کند. ارتباط دانش آموزان با اعضای خانواده و مدرسه باعث گسترش و تعلیم مسائل آموزشی می شود. فرانسوی ها نخستین کشور جهان بودند که به اهمیت ورود آموزش بهداشت به مدارس پی بردند. آنها در سال ۱۷۹۳ فردی را به عنوان پزشک مسوول بهداشت مدارس انتخاب کردند. در ایران نیز حوالی سال ۱۲۹۹ اطبای ایرانی و اروپایی مقیم تهران مجلسی به نام «حفظ الصحه» را برای مراقبت از دانش آموزان برپا کردند.
این مجلس حفظ الصحه، طی سال ها دچار تحولات زیادی شد و امروزه با توجه به افزایش آمار دانش آموزان و امکانات جامعه بهداشت مدارس با خاستگاه های جدیدی بنا نهاده شده است. بنابر اظهارات دکتر محمدمهدی ریاضی، متخصص اطفال، رئیس گروه بهداشت دانش آموزان و کارشناسان ارشد اداره جوانان، نوجوانان و مدارس معاونت سلامت وزارت بهداشت، افراد ۶ تا ۱۸ سال دانش آموز تعریف می شوند و در حال حاضر در کشور ما ۹۶ درصد کودکان سنین ابتدایی، ۸۲ درصد کودکان سنین راهنمایی و حدود ۷۹ درصد کودکان سنین دبیرستان در مدارس به سر می برند. بنابر گفته های وی، برای اینکه اهداف مهم بهداشت مدارس در کشور ما حاصل شود برنامه ریزی های مختلفی انجام شده است که برخی از آنها سال هاست که در حال اجرا هستند. از جمله این موارد برنامه مراقبت های سلامتی دانش آموزان است. این برنامه شامل معاینات غربالگری و پزشکی دانش آموزان است که از سال ۷۲ با همکاری دو وزارت بهداشت و درمان و آموزش و پرورش در کشور اجرا می شوند. بدین صورت که معاینه و بررسی بینایی، شنوایی، هوش، آمادگی تحصیلی، رشد و نمو (اندازه گیری قد و وزن)، اختلالات رفتاری، اوتیسم، معاینات دهان و دندان، واکسیناسیون و... همه ساله در تیر و مردادماه طی فراخوان عمومی برای نوآموزان ورود به دوره ابتدایی انجام می شود. حاصل این معاینات ابزاری است به نام شناسنامه سلامت که بدون آن دانش آموز در مدرسه ثبت نام نمی شود. معایناتی که در شهرها در پایگاه های سنجش و مراکز بهداشتی -درمانی و در روستاها در خانه های بهداشت توسط بهورزان انجام می شود که این معاینات مجدداً در کلاس سوم ابتدایی، اول راهنمایی و اول دبیرستان تکرار می شود. گفتنی است در مدارسی که مربی بهداشت حضوردارد ممکن است سالانه نیز از این معاینات برخوردار شوند. چرا که پایگاه های سنجش دائمی به تعداد محدودی و آن هم در مراکز برخی استان ها، (در تمام سال) مستقر هستند اما اکثریت پایگاه های سنجش به صورت موقت در ماه های ثبت نام دانش آموزان برپا می شوند. در همین راستا دکتر ریاضی تصریح کرد؛ «به دلیل کمبود اعتبارات و تشکیلات در یکی، دو سال اخیر بین ده تا پانزده درصد دانش آموزان در کلان شهرها در اول راهنمایی تحت معاینات غربالگری و پزشکی قرار گرفته اند هر چند که برخی شهرهای کوچک توانسته اند این معاینات را برای همه دانش آموزان انجام دهند اما در برخی کلان شهرها این امر امکان پذیر نشده است.»