تحقیق مقاله بررسی اثر مهد کودک بر هوش دانش آموزان پایه اول ( دختر و پسر )

« مفهوم هوش » (1)

در طول دهه های گذشته تغییر بسیاری کرده است و برطبق دیدگاههای غالب و ارزشهای رایج روز در هر دوره ، تعیین شده است و ابزاری که برای اندازه گیری آن بکار رفته می رود همچنان در حال تغییر خواهد بود . هوش جنبه ای ازجنبه های گوناگون تفاوتهای فردی است که هنوز درچارچوب کامل قرار نگرفته است ، از جمله‌های ویژگیهای فردی فرآیند های ذهنی هستند که مشاهده مستقیم این تفاوت در آنها بسیار دشوار و گاهی غیر ممکن است و لذا ما فقط از روی اعمال که اشخاص انجام می دهند ، قادر هستیم که به نیروهای ذهنی آنها پی ببریم ، مثلاً : کودکی که مسائل را زودتر یاد می گیرد کودک با هوش نامیده می شود ، ولی کودک که نمی تواند به آن سرعت فرا گیرد وقتی مهارتهای ساده را هم به زحمت می آموزد ، از لحاظ توانائیهای ذهنی دارای هوش ضعیف است بدین معنی که هر دو کودک استعداد ذهنی دارند ولی این استعداد در اوّلی بیشتر از دوّمی است[1] . ( اسدی ، 74 )

هوش بر خلاف تصور عامه یک جوهر یا ملکه نیست بلکه متضمن اعمال واکنش های ذهنی پیچیده ای است که در رفتار فرد ظاهر می شود . از همین روست که از هوش به خودی خود نمی توان تعریف جامعی ارائه دارد و سعی در تعریف ارائه هر تعریف مجددی از هوش ، نتیجه اش نامفهوم یا حداقل نارسا بودن تعریف است . لذا بسیاری از روان شناسان ، روش غیر مستقیم پیش گرفته و مثلاً از توضیح تفاوت میان هوش و عادت ، هوش وغریزه ، هوش و استعداد برای نشان دادن و جوه افتراقی آنها ، استفاده کرد ، و به تعریف معنا.ی آن نزدیک می شود و آن گاه این تعاریف کامل نشده را در هم ادغام کرده و با شناخت مجموعه ، این فعالیت ، به تصور کلی و مفهوم هوش نامحدودی نزدیک می شوند . شناختی که تنها از طریق تظاهراتش در رفتار میسر می شود .(اسدی ، 74 )

هوش معمولاً در فهرست ویژگیهای فرد آمده و از جمله خصائص کم و بیش ثابت رفتار بشمار می رود . توصیف و اندازه گیری هوش قسمت عمده وقت روانشناسان را به خود اختصاص داده است .

مطالعات آنان در این زمینه ارزش علمی و نظری دارد . ارزش علمی عبارت است از پی بردن به میزان کارآمدی افراد و تعیین اینکه ایشان تا چه حدودی و درچه قسمتهایی می توانند مفید واقع شده و موفقیت بدست آورند و ارزش نظری تحقیقات روانشناسان در مورد هوش این است که می توانند شناخت انسان را در مورد خودش بیشتر کنند و تا حدی موجب ارضای کنجکاوی او شوند ( آستانبوس ، 74 )

وقتی ما از هوش انسان می گوئیم در واقع به رفتار و کردار او در موارد مختلف ، که از وضعیت هوش او حکایت می کند توجه داریم . ( آستانبوس 74 )

هوش کلی :

هوش یعنی سازگاری فعال ، سازگاری آگاهانه در معنای وسیع کلمه ، نه سازگاری

منفعل. به عبارت دیگر هوش یعنی ایجاد اصلاحات در محیطی که خود با آن سازگار می شود . وقتی فرد هوش خود را بکار می گیرد که با موقعیتهای نسبتاً جدید و تازه باشد سازگار شود. ( مومنین ، 74 )

می توان هوش کلی را بصورت زیر تعریف کرد :

توانایی سازگاری آگاهانه و فعال با موقعیتهای تازه یا نسبتاً تازه ای که خود با آن روبرو می شود . از آنجائیکه این موقعیتها ماهیت و پیچیدگی بسیار متغیری دارند بنابراین می توان پیش بینی کرد که انواع هوش نیز باید همان تنوع و پیچیدگی موقعیتها را داشته باشد ، زیرا به کمک انواع سازگاریها و به کمک انواع آزمونهایی که برای ما ارزشیایی عینی این سازگاریها ساخته می شود ، تعریف می گردند . ( مومنین ، 74 )

جنبه های مورد توجه روانشناسان :

زمینه سازگاری : از آنجا که هوش بعنوان یک استعداد کلی سازگاری به حساب می‌آید ما می توانیم توجه خود را روی ماهیت نوع مسائل که باید حل شوند متمرکز کنیم در این صورت موارد زیر را در دست خواهیم داشت ؛

موقعیتهای ملموس

دنیای اجتماعی ، اشخاص ، انسانها .  بنابر این از هوش علمی و انتزاعی و اجتماعی صحبت خواهیم کرد .

هوش[2] :

« در توانایی کسب ، بازیابی و استفاده از دانش به شیوه ای معنا دار ، درک و فهم ایده‌های عینی و انتزاعی و درک مناسبات بین اشیاء و ایده ها»   (مترجم ماهر،1371 )

هوش :  در هوش را می توان توانایی تشخیص برای « همگون سازی » [3] معلومات واقعی یادآوری حوادث گذشته دور و نزدیک ، استدلال منطقی ساختن و پرداختن مفاهیم ، ( چه ارقام ، چه کلمات ) تبدیل مفاهیم انتزاعی به لفظی : به انتزاعی ، تحلیل و ساخت و دارای معنی با مسائل و تقّدم هایی که در یک موقعیت خاص مهم فرض می شوند ، تعریف کرد .           ( کاپلان سادوک ، 1375 )

ابینگهاوس[4] :‌ « هوش عبارت است از قدرت ترکیب کردن مواد »    ( بیانی ، 1372 )‌

ثوراندایک4 « هوش عبارت از قدرت ابزار عکس العملهای خوب از نقطه حقیقت و هوش معدل استعدادهاست »‌                                            ( بیانی ، 1372 )

وکسلر5 « هوش عبارت از مجموع یا کل استعداد فرد که دو را به انجام کار با هدف تفکری و به بر خورد موثر با محیط منجر می شود »‌                      ( بیانی ، 1372 )

پیاژه6 : «‌ هوش پیشرفته ترین نوع سازش ذهنی است ، یعنی اینکه فرد در اثر تماس با محیط عناصر جدید را در محیط گرفته و به درون خود می برد وتوسط خویش بر محیط اثر می گذارد و در اصل این درون سازی و برون سازی سبب تعادل فردی می‌گردد . »                                                                  ( سیف ، 1375 )

من هوش را به صورتی از تعادل یابی تعریف می کنم که تمام ساختهای شناختی به سوی آن هدایت می شود .                                              ( سیف ، 1375 )

کتل1 : « هوش به دوجزء  بزرگ که مکمل یکدیگرند تقسیم می شود؛ هوش متبلور ، هوش سیال

هوش متبلور2 :  که بر آمده از محیط یادگیرهاست

هوش سیال3 که وابسته به وراثت است وتوان بالقوه فردرا نشان میدهد .( بهرامی ،1377 )  

ترمن4 : › هوش استعداد و تفکر انتزاعی است »‌                   ( شعاری نژاد ، 1370 )

اشترن5 : « هوش ، استعداد عمومی فرد برای سازگاری عقلی با مسائل و اوضاع تازه‌‌زندگی است . »                                                   ( شعاری نژاد ، 1370 )

مولر6 : «‌ هوش ، استعداد بینش در انسان و حیوان است »‌

کلوین7 : « هوش ، استعداد یادگیری است . »

کروارد8 : « هوش ، استعداد استفاده از تجربه های قبلی در مسائل تازه و پیش بینی مسائل بعدی است »

مان 1 : « او هوش را استعداد یادگیری و مورد استفاده قرار دادن آموخته های خود در سازگاری با اوضاع تازه و حل مسائل جدید است . »‌

بینه2 : « هوش ، ازچهار استعداد ترکیب شده است : فهم ، ابتکار ، انتقاد و استعداد توجیه فکر در جهت معین. »

اسپیرمن3 : « هوش ، استعداد نظری عمومی است که در همه انواع فعالیتهای ذهنی موثر است .‌»

بورینگ 4 : « هوش ، چیزی است که بوسیله آزمونهای هوش اندازه گیری شده است .»

                                                                            (شعاری نژاد ، 1370 )

ویژگی های هوش :

توانایی یادگیری سریع

انطباق با موقعیتهای جدید

 به کار بردن استدلال انتزاعی

 درک مفاهیم کلامی و ریاضی

انجام دادن تکالیفی که مستلزم درک روابط موجود باشد .  (مترجم ، یاسایی، 1373 )

دیوید وکسلرمؤلف مقیاس هوش و کسلر بزرگسالان و مقیاس هوش و کسلر برای کودکان هوش را چنین تعریف می کند :

« توانایی یکپارچه فرد را عمل کردن عامرانه ، تفکر منطقی و توانایی کنار آمدن با محیط به نحوی موثر »                                            ( پاشاشریفی ، 1377 )

ویژگیهای عمومی هوش :

بحث در جزئیات دیدگاه استربنرگ درباره هوش از محدوده مطالب حاضر خارج است امّا می توان خلاصه ای از دیدگاه او را ارائه کرد . مؤلفه های مختلفی که اشترنبرگ  شناسایی کرده صورت سازمان یافته دارند و به صورت خوشه هایی با عناوین زیر عمل می کنند .

توانایی آموختن و بهره گیری از تجربه .

 توانایی تفکر با استدلال به شیوه انتزاعی .

 توانایی انطباق با نوسانات جهانی ، نا استوار و دائم التغییر .

 توانایی برانگیختن خویش برای انجام سریع کارهایی که مشخص انجام آنرا ضروری تشخیص می دهد .

این چهار توانایی عمومی منجر به تحلیل مولفه ای از هوش نسیتند بلکه در بسیاری از تحلیهای عاملی آزمونهای هوش نیز به آن بر خوردیم .

بسیاری از آزمونهای هوش که امروزه بکار می روند دراندازه گیری دوتوانایی درنخست فهرست فوق کار آمدی دارند. امّا در ارزیابی دو توانایی آخر جدول بسیار ناکار آمدند.                                                                            ( براهنی ، 1371 )

انواع هوش :

1- هوش تحلیلی1 :

          این هوش را با آزمونهای بهره هوشی و دراغلب امتحانات اندازه گیر می کنیم .

2- هوش انگاره ای ( الگویی )2 :

          یعنی توانایی دیدن انگاره ها در مسائل و آفریدن انگاره ها ، ریاضی دانان ،             هنرمندان و برنامه ریزان کامپیوتر درجه بالایی از این نوع هوش را دارا هستند.

3- هوش موسیقیایی3 : هوشمندی موسیقیدانان

4- هوش بدنی4 : شناگران ، فوتبالیستها ، انواع ستاره های ورزشی .

5 – هوش علمی 5 :

          هوش که می تواند بدون استفاده از راهنما قطعه یک دستگاه را پیاده و سوار کند .

6- هوش درون شخصی6 :

          هوش اشخاصی که با احساسات خود و دیگران هماهنگ هستند، مانند شاعران        و مشاوران و غیره .

7- هوش میان شخصی7 :

توانایی برقرار کردن ارتباط با سایرین و انجام کارها با دیگران و از طریق دیگران    مدیران موفق، مسئولان شرکتها ، سازمانها و نهادها از این هوش برخوردارند.

همه انواع هوش در زندگی جای خود دارد ولی جالب است که بدانید در مدارس انگلستان کلیه این هوشها شناخته شده اند ، ولی بجز نوع اوّل ، همه جزء فعالیتهای «فوق برنامه » گروه بندی شده اند همه هوشها مورد نیاز است . کارخطائیست که جامعه تنها نوع اوّل را به عنوان سرمایه گذاری بیشتر در نظر می گیرد .

                                                                             (مترجم ، مخبر، 1990 )

نظریه های معاصر هوش :

اظهار نظر فوق گرچه برای بازشناسی ویژگی های آزمونها و تفکیک آنها از یکدیگر بسیار مهم هستند لکن به علّت عدم انجام کافی نمی توانند نام نظریه به خود بگیرند.

مطالب دیگری از طرف برخی از روان شناسان ابزار شده اند که می توان اظهار نظرهای فوق و نظریه های فوق ونظریه های انسجام یافته معاصر قرار دارد . منجمله ثرندایک هوش را ازنظر نظر کار کردبه سه دسته : هوش اجتماعی ، هوش انضمامی ، هوش انتزاعی تقسیم کرد .

هوش اجتماعی :

به نظر او آن قسمت از هوش است که به درک روابط بین افراد و گروهای اجتماعی می پردازد این هوش ویژگیهای موسسات و نهادهای اجتماعی ، آداب و رسوم و قبیله‌ای ، همچنین ، قوانین حقوقی و جزائی را زیر پوشش قرار می دهد .

هوش انضمامی :

به نوبه خود در رابطه با اشیاء و پدیده های مادی فعال می شود .

این هوش به کاربرد وسایل و ابزار در زندگی روزمره می پردازد و تشخیص انتزاعی آنها یا طبقه بندی شان را بعهده می گیرد .

هوش انتزاعی ؛

به ما اجازه می دهد که نمادها و زبان علامتی را بکار بگیریم و به کمک آنها به تفکر و استدلال بپردازیم .

وکسلر نیز به نوبه خود نظریاتی ابراز داشته است که برخی از آنها قابل توجه هستند. او معتقد است کارکرد هوش فقط در چهارچوب صفات شخصی قابل تغییر می باشد و از در هر سنجش تبپهای شخصی افراد می بایست در نظر گرفته شود .

بطور مثال ؛ درون گراها به روابط ظریف بین پدیده ها توجه دارند .

برون گراها صفات ظاهری اشیاء را بیشتر مورد توجه قرار می دهند .

افراد افسرده در جلسات سنجش نمی توانند آنطوریکه باید و شاید به مدت طولانی تمرکز نمایند و از اتمام ظرفیت هوش خود استفاده کنند و همین پدیده در مورد افراد اضطرابی و نورایستک صادق می باشد. ( بهرامی ، 1377 )

نظریه های مهم هوش :‌

1- نظریه های عاملی :

تحلیل عوامل به مجموعه فعالیت های آماری گفته می شود که به کمک آنها می توان سوالات متعدد وپراکنده یک آزمون را به دسته های یا خوشه های همبسته بهم تقسیم نمود تا مقایسه و قضاوت درباره آنها ساده تر گردد . لازمه تحلیل عوامل تنظیم جدول کامل همبستگی بین تمام ماده های سوالات موجود در آزمون است .

این جدول ها را اصطلاحاً  « ماتریس های همبستگی » می نامند .

با مراجعه به این ماتریس ها می توانیم دریابیم که اولاُ « هر آزمون دارای چند عامل» و ثانیاً « میزان مشارکت هر عامل در کل آزمون چقدر است .‌»‌

روش تحلیل عاملی اولین بار بوسیله پیرسون1 در سال 1901 پیشنها گردید و سپس در سال 1904 بوسیله اسپیرمن2  پرورده شد . افراد مختلفی تاکنون در این زمینه به شرت رسیده اند که از آن جمله به ترستون3 « 1967 » گلرگیلفورد4 ورنون5 وکتل 6 می توان اشاره کرد . این روش عوامل را در هوش کشف و برجسته می سازد که بدون تجزیه و تحلیل های آماری نمی توان به آنها دست یافت. (بهرامی ، 1377 )

الف : نظریه دو عاملی اسپیرمن :

اسپیرمن اساس نظریه دو عاملی خود را در سال 1904 تحت عنوان Theory – Gfador منتشر نمود او با محاسبه رابطه بین سوالات برخی از آزمونهای مشهور زمان خود از جمله آزمونهای شنیداری و بنیایی با نمرات درس دانش آموزان دریافت که همبستگی بالایی بین آنها وجود دارد .

در حالیکه در آزمونهای دیگر از جمله آزمونهای استعدادهای هنری یا درک زیبایی یک جنین همبستگی ها مشاهده نمی شود . در مورد آزمونهای دسته اوّل نتیجه گرفت که یک عامل مشترک وجود داشته باشد که باعث همبستگی بسیار بالایی سوالات آنها شده باشد . اولین عامل مشترک را عامل G نشانگر همبستگی کلی یا عمومی در مورد آزمونهای دسته دوّم وجه اختصاص را با علامت  S مشخص نمود .