تحقیق مقاله اهمیت نفت خلیج فارس از دیدگاه سیاست خارجی آمریکا

دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی

یشگفتار:

منطقه خلیج فارس را نظریه پردازان قدیمی بخاطر وجود انرژی در آن «هارتلند» نامیده اند و تسلط بر آن را فرمانروایی هر کشوری در جهان می دانند. آمریکا هنگامی که سیاست فعالی را در عرصه بین المللی آغاز کرد منطقه خلیج فارس را در سیاست خارجی خود، لحاظ ویژه بخشید و سعی کرد ثبات خاورمیانه را به نفع خود برای هژمونی آمریکا حفظ نماید و هر گونه عوامل مزاحم را سد و اختلال این ثبات گردیده است، سعی کرده است از میان راه بردارد. ایجاد عوامل مختل کننده در مسیر اتحاد شوروی برای جلوگیری از نفوذ آن ، برای این منظور صورت گرفته است سرنگونی دکتر محمد مصدق و جذب مصر به طرف آمریکا در این راستا بوده است و مخالفت با جمهوری اسلامی ایران برای این منظور «ثبات خاورمیانه» برای تضمین منافع حیاتی آمریکا می‎باشد و حمایت از اسرائیل در جهت تأمین این اهداف بلندپروازانه آمریکا می‎باشد. این مجموعه سعی در بررسی این روند دارد. در آخر از آقای دکتر موسوی زاده به خاطر حسن و تدبیر لازم در جهت ارائه مطلوبتر همین تحقیق، هر چند ناقص تشکر کرده و توفیقات آن جناب را از خداوند منان خواستارم%

محمدی

بسمه تعالی

اهمیت نفت خلیج فارس از دیدگاه سیاست خارجی آمریکا 22/1/84

پشت منازعاتی که با زور و قدرت برای کنترل نفت جهان صورت می گیرد[1] آشکار می‌شود که اشتهای سیری ناپذیری برای کنترل انرژی بدنبال صنعتی شدن جهان وجود دارد . ارقام حیرت آور در طی دهه 1960 سقوط افزایش تقاضای جهانی نفت که صدور هفت درصد در سال ثابت مانده بود ، اکنون تقاضای آن به دو برابر افزایش یافته است نشان می دهد میزان تولید نفت از 21 میلیون بشکه در روز در سال 1959 به 41 میلیون بشکه در روز در سال 1969 رسیده است در طی این دوره 100 میلیون بشکه نفت معروف شده است . بر اساس یک برآورد محافظه کارانه اگر میزان نفت %5 فقط افزایش یابد متوسط تولید نفت ، 105 میلیون بشکه در سال 1989 پیش بینی میشود . اما نیاز انبوه جهانی نفت که فقط میزان آن 9/532 میلیون بشکه در سال میرسد تنها بر ادامه حیات در جهان صنعتی کنونی ضروری است . این تنها یک نقش جزئی ازنیاز نفتی کشورهای صنعتی جهان میباشد . که تا اندازه ای کشورهای صنعتی را در وضعیت دشواری از نظر تأمین نفت خام قرار داده است که وجود این وضعیت دشوار در پشت منازعات که برای بدست آوردن نفت خام صورت می گیرد مخفی مانده داست . در سال 1970 نیاز ایالات متحده آمریکا که به نفت 7/43 درصد برآورد می شد که به استثنای نفت ، گاز با 3/32 درصد و زغال سنگ با 20 درصد وهیدروالکتریک با 8/3 درصد و سوخت هسته ای با 6/0 درصد مصرف میشد . در سال 1970 ، متوسط مصرف ایالات متحده ، 8/14 میلیون بشکه در روز بود ؛ این میزان مصرف ، 000ر672 یا 9/4 درصد بیشتر از متوسط مصرف روزانه در سال 1969 بوده مصرف انبوه برای 1970 ، 4/5 بیلیون بشکه برای ایالات متحده آمریکا ثبت شده که بر طبق بررسی مطبوعات نفتی بریتانیا معادل 100/1 گالون تولید برای هر مرد ، زن ، بچه در آمریکا کافی است . پیشتر از این ، این مصرف ناشی از سوخت نفت با 6/14 درصد سوخت به 3/2 میلیون بشکه در روز میرسد سوخت گازوئیل با 7/4 درصد به 8/5 میلیون بشکه در روز میرسد زیر میزان سوخت مصرف امریکا مشخص می‌شود .

(جدول در فایل اصلی موجود است)

بر حسب ذخایر انرژی موجود آمریکا ، کل تولیدات داخلی آمریکا ،‌در سال 1970 ازهیدروکربنهای مایع به 3/11 میلیون بشکه در روز میرسد که نسبت به سال قبل از آن (1961) بیش از 9/4 درصد مصرف ، به 1/9 میلیون بشکه در روز میرسد . سوخت گازطبیعی و گاز مایع با 8/5 درصد مصرف به 7/1 میلیون بشکه در روز میرسد که کمترین گاز کوره با 1/1 درصد به 5/0 بشکه میرسد و مقدار هیدروکربنهای مایع 02/0 میلیون بشکه در روز میرسید ، مابعدالتفاوت بین تولید فرآورده های نفت و مصرف داخلی با واردات این این فراورده ها جبران میشد با واردات این فراورده ها در سال 1970 د، نفت خام به میزان 3/1 میلیون بشکه در روز و فراورده های آن ، به ½ میلیون بشکه در روز میرسد . واردات نفت خام و فراورده های آن در حدود %22 از کل مصرف نفت خام داخلی آمریکا را تشکیل میداد .اگروقفه بین ذخایر موجود و تقاضا باشد موجب نگرانی مقامات عالیرتبه آمریکا می شود . بر طبق نظر موقتی هویت اندکی توقف در صنعت در نتیجه کمبود ذخایر نفت صورت گیرد ،‌ذخیره دوباره آن هنگامی میسر است که دولت آمریکا به تولید نفت خام خود بصورت کافی اقدام نماید . در سال 1969 ، ایالات متحده ذخایر نفتی خود را به میزان 6/29 میلیون بشکه رساند .

این یک کاهش سریع را به میزان 5/3 درصد به سال 1968 را نشان میدهد که بیشتر ازمیزان کاهش ½ درصدی سال 1968 و 2/0 درصدی سال 1967 میباشد . ذخایر نفت آمریکا فقط 2/8 درصد ذخایر نفتی جهان میباشد که تنها برای 5/9 سال نفت تولید شده در سال 1970 ، کفایت می کند تنها برای 5/9 سال نفت تولید شده در سال 1970 ، کفایت می کند . کاهش تدریجی ذخایر نفت در ایالات متحده ،‌نشان میدهد که تراز ذخایر نفتی آمریکا در سال 1970 ، 29540 میلیون بشکه یا 5/8 درصد نسبت به سال 1969 را کاهش یافته است . حتی اکتشافات انجام شده حتی میزان این کاهش را تا صدور %13 برآ.ورد مینماید وقتی این اکتشافات نشان میدهد که تراز ذخایر نفتی آمریکا از 13736 میلیون بشکه در سال 1969 به 5/11 میلیون بشکه در سال 1970 رسیده است . این بطور پیوسته کاهش تر از 48 درصدی مرادر 40 سال اخیر نسبت به سال 1956 ،‌در دخایر نفتی آمریکا ، نشان میدهد ایالات متحده آمریکا ،خواهان افزایش ذخایر نفتی داخلی خود ، به دلایلی مانند نیازهای اکولوژیکی و خروج سوخت زغال سنگ از بازار مصرف و محدودیت تولید گاز طبیعی و مسائل تکنولوژیکی و فنی در مواجهه با توسعه انرژی هسته ای ، میباشد پرفسورها هالفورد ال پیش بینیمی کند که دولتهای پیشرفته درصد جانشین کردن انرژی هسته ای بجای بخشی از نفت میباشد . ولی آن در آینده ، بعید به نظر میرسد . 20 سال قبل این نظر مورد پذیرش قرار گرفت و فقط انرژی هسته ای توانست 6/0 درصد از کل انرژی مورد نیاز آمریکا را تأمین کند . بر طبق دیدگاه جین مورال نماینده امریکا در امور دفاعی – امنیتی داخلی بیان میدارد هر چه بندرت توسعه منابع نفتی ، زمانبر هست اما نباید ایالات متحده نباید از دستیابی به این صنایه غفلت نماید . این منابع بقدر کافی نیازمند جستجوی زیاد برای کشف چاههای نفتی و زمان خیلی زیاد برای رفع موانه سر راه میباشند . آن بر مبنای باوری است که احتمالاً خواهان فرمانروائی مطلق آمریکا توسطانرژی بی نظیر نفت که جانشین توسط انرژیهای دیگر به جای آن متصور نیست .مورال به دقت وضعیت دخایر نفتی ایالات متحده را بررسی کرده است در این باره می گوید:

«تقاضای ما برای نفت خام هراسناک و وحشت آور بطور سریع رشد یافته است و ظرفیت داخلی ما با این روند تقاضا خسارت دیده و این مطلبی نیست که قابل کتمان باشد و احتمالاً کاشی مسلم ما از کل ذخایر نفتی ، در آینده قابل پیش بینی است.»

در حالیکه برآورده ها حاکیست که نیاز ایالات متحده ‌آمریکا به نفت ، در سال 1980 52 میلیون بشکه در روز برآورد میشود . که ایالات متحده فقط توانسته است 5/21 میلیون بشکه از آنرا از ذخایر نفتی خود ، تأمین نماید در حالیکه ایالات متحده آمریکا به بیش از 25 میلیون بشکه در روز به انرژی نفت ، احتیاج داشته است ، فقطتوانسته است در حدود 5/12 میلیون بشکه از آنرا در داخل تولید نماید ومابقی مجبور بوده است از خارج تأمین نماید . واردات آمریکا ، از کانادا بیش از 2 میلیون بشکه در روز وکشورهای نیمکره شرقی بیش از 2/3 میلیون بشکه در روز و شرق دور بیش از 2/0 میلیبون بشکه در روز برآورده میشود ولی این میزان به بیش از 1/7 میلیون بشکه در روز از منابع طبیعی نفتی خلیج فارسو آفریقا که بیش از %5 کل واردات نفتی آمریکا ازسایر نقاط جهان را تشکیل می دهد .از این مناطق ، تأمین می شود . منطقه خلیج فارس که بیش از [2] %60 ذخایر نفتی و 30 درصد از منابع گازی جهان را در بر دارد . آمریکا حدود %30 ، اروپای غربی 60 درصد و ژاپن 76 درصد نفت وارداتی خود را از خلیج فارس تأمین می کنند . ازاینرو دستیابی به کشورهای خلیج فارس وخود خلیج فارس که در حقیقت شاهرگ حیاتی نفت وارداتی آمریکا و متحدان آن است ، نهایت اسمیت را دارد . اثر امنیتی نفت خلیج فارسنیز با اهمیت است . به این معنی که نه تنها اقتصاد کشورهای اروپایی ، بلکه سیستم های دفاعی آنها نیز برای کارکرد خود نیاز به نفت خلیج فارس دارند . بنابراین «ناتو» مهمترین بهره گیرنده و در حقیقت وابسته به نفت خلیج فارس است .

از اینرو حفاظت از امنیت منطقه خلیج فارس جز اهداف راهبردی ایالات متحده ی آمریکا در جهت تأمین منابع نامشروع آن کشور و دستیابی به انرژی این منطقه ، در سیاست خارجی آمریکا ، مورد مد نظر از آغاز نفوذ این کشور در منطقه پرتلاطم خاورمیانه بوبیژه حوزه نفت خیر این منطقه ، منطقه خلیج قارس بوده است .

بیش از 53 سال قبل ، ژاپن حمله شگفت انگیزیرا در پری هاربر[3] انجام داد و ایالات متحده وارد جنگ جهانی دوم گردید. این حمله با شجاعت و تهور و با جسارت غافلگیرانه از طرف ژاپنیها انجام گرفت موجب شد آمریکا بصورت یک ابرقدرت در جهان تبدیل شود و این وضعیت نه تنها جهان را در حالت ناامنی قطعی و اجتناب ناپذیر قرارداد بلکه توصیف وضعیت جهان ویران شده که در آن نمایشی واقعی از جسارت و سیطره و هوا خواهی تبرارانه در طی تمام این دوران بنظر میرسد ، آنروز زنگ خطر برای ایمان طنین انداز شد و آغازی شد برای یک دوره جدید در امنیتی شدن سیاست آمریکا که به مدت نیم قرن به طول کشید . در طی این دوران شناخت نیست مفهوم درست امنیت برای دولتها آسان بود.

آن مفهوم پیروزی کامل و بکارگیری قدرت نظامی موجود بدست آمده که شامل تسلیحات هسته ای که در حال توسعه روز افزون بودند . برای ما در بر می گرفت .گذشته از آن ، در طیجنگ سرد ما با مسائلی با اهداف متفاوت که برای یک دولت آسان می نمود مواجه میشویم که آن عوامل بازدارنده ازیک حمله توسط اتحاد جماهیر شوروی برای پیشگیری ازقتل عام فجیح اتمیکه قدرت نظامیگری راه را برای آن فراهم می نمود جلوگیری کرده بود .آمریکا که از دهه 1930 ، منطقه خلیج فارس در سیاست خارجی بود ، در کانون توجه خود قرار داده بود به کدریچ با پتانسیل قدرت اقتصادی ونظامی و تکنولوژی داشت جایگزین این قدرت بلامنازع آنروز بریتانیا می شد .

آمریکا در سال 1930 برای اولین بار شرکتهای [4] نفتی آمریکایی با اخذ امتیاز نفت بحرین به حیطه انحصاری قدرت بریتانیا در خلیج فارسنفوذ کردند . در 12 ژوئن سال ، دو شرکت استاندارد اویل کالیفرنیا تکزاکوبا سهام 50-50 شرکت «بحرین پترولیوم» ( باپکو) را تشکیل دادند . 3 سال بعد ( مه 1933) نفوذ انحصاری بریتانیا در سطح خلیج فارسبا اخذ انتیاز نفت عربستان توسط4 شرکت آمریکایی بیشتر فرو ریخت . شرکتهای استاندارد اویل کالیفرنیا ، نیوجرسی و تکزاکو هر کدام با 30 درصد سهام و شرکت سوکونی موبیل اویل یا 10 درصد سهام «شرکت نفت عربی آمریکایی» (آرامکو) را تشکیل دادند . 23 دسمبر 1934 شرکت نفت گلف اکسپلو ریشن با سهام 50-50 با شرکت نفت ایران – انگلیس امتیاز نفت کویت را ربودند امتیاز نفت مناطق بیطرف کویت و عربستان سعودی را نیز دو شرکت آمریکایی «آمریکن ایندیپندنت اویل کمپانی» و «گتی اویل کمپانی» در اختیار گرفتند . در سال 1947 همراه با تلاشی که شرکتهای آمریکایی برای گرفتن نفت شمال می کردند ،شرکت نفت ایران – انگلیس با دو شرکت آمریکایی «استاندارد اویل نیوجرسی» و «سوکونی موبیل اویل» یک قرارداد 20 ساله امضاکرد . به موجب این قرارداد ، شرکتهای نفت ایران – انگلیس به دو شرکت مزبور قابل توجهی نفت خام تحویل می داد بدین ترتیب پای شرکتهای آمریکایی نیزبه ایران گشوده شد . در همان سال ( 1974 ) آمریکا به ایران سلاح فروخت و با اعزام مستشاران آمریکا تحت عنوان تقویت پلیس ایران [5] نفوذ خود را گسترش داد .

در مارس 1949 برنامه «اصل چهرارومن» ‌برای جذب بیشتر کشورهای خاورمیانه به آمریکا به اجرا درآمد . در اوایل دهه 1950 ، آمریکا به ترغیب انگلستان «سازمان دفاع خاورمیانه» را تشکیل داد او ماه مه 1951 ، حکومت دکتر محمد مصدق ، شرکت نفت ایران – انگلیس را ملی کرد . اگر چه دول متحد انگلیسی و آمریکا در منطقه خلیج فارس ، کویت و عربستان و عراق نه تنها از ایران حمایت نکردند بلکه تا آنجا اکوانستز کوشیدند از زنوسانی که به سود آنان بوجود آمده است بهره گیرند ، در کویت و عربستان و عراق ، شیرهای نفت را بر روی جهان غرب باز نمودند اما زیگرالهای حاصل از جنبش ملی – مذهبی ایران ، مصر را به تکان واداشت بقول روزنامه : «مخالف دکتر محمد مصدق در تابستان سال 1951 با انگلستان ، مصر را ؟؟؟ کرد تا آنها نیز به رقابت و همچشمی با ایرانیان ، با انگلیس مخالفت نمایند» در 26 ژانویه 1952که شنبه سیاه در مصر نامیده شد ، مردم قاغهره علیه استعمار انگلیس ، به خیابانها ریختند و توانستند قسمت اعظم شهر را ربه تصرف خود در آورند که با دخالت قوای انگلیس ، ظاهراً این فیلم ، سرکوب و به کار آن پایان داده شد . کودتای افسران آزاد در 22 ژوئیه 1952 ، به عمر استعمار انگلیس درمصر با بر چیدن پایگاههای نظامیآن که آنتونی ابرن آنرا «یکسر خاورمیانه»[6]میخواند به پایان سیر آمریکا که دنبال نفوذ بیشتر در منطقه خاور میانه از جمله بجای انگلستان بود در چند سال اول انقلاب مصر ، بدقت اوضاع مصر را تحت نظر داشت . انگلستان که در اینزمان تلاش خود را به منظور تشکیل یک پیمان نظامی متشکل از اقمار تحت دنفوذ خود ، عربستان سعودی ، عراق ، اردن ، سوریه و لبنان اقدام نمود اما نفوذ جمال عبدالناصر مانع پیوستن دیگر کشورهای عربی به این پیمان شد .ناصر همراه با چند کشور دیگر در همان سال انعقاد این پیمان نظامی «پیمان بغداد» در سال 1955 ، جنبش عدم تعهد مرا در «باندونگ» پایه گذاری کرد . آمریکا که در ظاهر ازطرح پیمان بغداد حمایت می کرد ولی از پیوتن به آن خودداری کرد . آنتونی ایرن بخوبی مقصود آمریکا را در اینمورد بخوبی تشریح می نماید. ایرن می نویسد :[7]

«دولت آمریکا که در روح دادن به طیرح پیمان مذکور نقش اساسی را باز کرده بود از از پیوکسن بران خود داری کرد در حالی که انگلستان تنها دولت غربی بود که به این پیمان پیوست برتر از آن ، دولت آمریکا کوشید تا با این رفتار خویش ، در پایتخت های نظیر قاهره ،که دشمن پیمان بغداد بودند، برای خود اعتبار و آبرو دست و پا کند و در آن پایتختها برای خود حساب باز کند . آمریکاییها با یک سلسله اقداماتی که آمیخته به تردید و دودلی بود، به پیمان بغداد نزدیکتر شدند و به پیمان ناظر فرستادند و پول دادند ، ولی هنوز هم به آن نپیوسته اند . آمریکا که می کوشید از طریق شرایط پرداخت ولی که قرار بود خود ، و بانک جهان برای ساختن شهر آسوان به مصر بپردازد ، اقتصاد مصر را به سمت وابستگی به ایالات متحده تنظیم کند . وقتی ناصر در برابر شرایط اعطای وام ،‌ایستادگی کرد ، ایالات متحده به ترغیب ایدن از پرداخت وام به مصر خود داری کرد. «جان فوستردالس» وزیر خارجه آمریکا ، در نوزدهم 1956 انصراف آمریکا را از پرداخت وام به مصر اعلام کرد و روز ژوئیه 1956 جمال عبدالناصر کانال سوئز را ملی اعلام کرد .کانال سوئز که به لحاظ امنیت استراتژیک آن ، و هم بدلیل توسعه نفت خاورمیانه واتکای اروپا به آن از موقعیت فوق العاده برخوردار بود بطوریکه در سال 1955 ، کشورهای خاورمیانه حدود 145 میلیون تن نفت تولید می کردند که نزدیک به هفتاد میلیون تن نفت تولید مبی کردند که به نزدیک به 70 میلیون تن آن از کانال [8] سوئز می گذشت و تقریباً تمامی آن به مقصد اروپای غربی حمل می شد .

در همان سال 666/14 کشتی از کانال سوئز گذشت ، سه چهارم آن متعلق به کشورهای عضو ناتو بود وتقریباًیک سوم آن متعلق به کشور انگلستان بود ، علاوه براین ، چهل تن دیگر از نفت خاورمیانه توسط یک خط لوله از سوریه می گذشت . سوریه در آن موقع متحد دولت مصر بود . در نتیجه مصر می توانست کنترل نفت خاورمیانه را عملاً در دست داشته باشد با کنترل کانال سوئز توسط ناصر ، انگلستان مجبور بود روزانه 000/500/1 بشکه نفت خود را با گردش به دور دماغه امیر صادر کند .

نیم بشکه از مصرف معمولی نفت اروپایی غربی ، که از کانال می گذشت می باید از راه افزایش تولید نفت خلیج بلژیک و کاراییب تأمین می شد . و برای جایگزین این نفت به جای خلیج فارس ، اروپا از جمله انگلیس میبایست دلارهای زیادی خرج می کردند . ملی شدن کانال سوئز همانند ملی کردن صنعت نفت ایران ، به آرزوهای استقلال طلبی مردم خاورمیانه و آفریقا دامن زد . این خطری بود که علاوه بر احتمال کنترل نفت توسط مصر ، غرب نمی توانست به آن بی تفاوت باشد . آنتونی ایدن در تلگرافی به آیزنهاور اعلام داشت . «نباید به ناصر اجازه داد کانال سوئز را در ببرد . ما در خاور میانه و آفریقا دوستان فراوان داریم و نیز دوستان دیگری داریم که آنقدر باهوش و زیرک اند که می دانند طرح ها و نقشه های «ناصر» ها و «مصدق» ها آنها را به کجا خواهد برد .ولی اگر ناصر بار دیگر در کار خود پیروز میشود . این دوستان ما آنقدر نیرومند نیستند که در برابر قدرت مردم کوچه و بازار مقاومت کند جبهه متحد ما ، هر اندازه محکمتر و نیرومندتر باشد و این وحدت را هر اندازه محکمتر ونیرومند تر باشد و این وحدت را هر اندازه بیشترمتجلی کند ، برون کوسل ما به زور و قهوه ،این شانس بیشتر خواهد شد که ناصرمیدان را خالی کند . در جریان بحران کانال سوئز در سال 1956 ، اسرائیل ،‌خزانه و انگلیس با تبانی با یکدیگر و نقض آشکار قوانین بین المللی ، با هدف سرنگون کردن جمال عبدالناصر [9] هر اندازه بیشتر متجلی کند ، بدون توسل ما به زور قوه ؟؟؟ این شانس بیشتر خواهد شد که ناصر میدان را خالی کند . در جریان بحران کانال سوئز در سال 1956 ، اسراییل ، خزانه و انگلیس با تبانی با یکدیگر و نقص آشکار قوانین بین المللی ، با هدف سرنگون کردن جمال عبدالناصر به آن کشور حمله می کردند آمریکا که موقعیت چهره ضد استعماری و بشردوستانه  و متعهد به اصول و قوانین بین الملل در میان اعراب میخواست به نمایش گذارد و همچنین امید بیشتر برای نفوذ در مصراین کشور کلیه خاور میانه داشت با اعلام حمایت آمریکا ، از قطعنامه 7 نوامبر مجمع سازمان ملل متحده اسرائیل و فرانسه را مجبور به تبعیت از اقدامات خود در راستای متوقف کردن حمله نظامی به مصر نمود . انفجار بمب در 3 ایستگاه پمپ فشار لوله های نفت [10] در سوریه منفجر شد . این لوله مقدارمشابعی از نفت را از طریق سوریه به مدیترانه منتقل نمود 25 درصد سهام این شرکت بین المللی متعلق به آمریکا و 50 درصد آن به شرکت نفت انگلیس و بقیه به فراینه و کشورهای دیگر اروپایی بود و در نتیجه با انفجار این ایستگاهها ، جلوگیری سوریه در تعمیر برای ایستگاهها به مدت 4 ماه، موجب قطع جریان نفت اروپا از طریق مدیترانه شهر . با بسته شدن کانال سوئز و انفجار این ایستگاههای اروپا 70% تخلف خاورمیانه محروم بودند چه آنزمان از طریق کانال سوئز ، سالانه 77 میلیون تن نفت به اروپا می رفت. و لوله های نفت سوریه 25 میلیون تن انتقال می یافت. توقف نفت از کانال سوئز و سوریه موجب شد که تولید نفت خاورمیانه 190 میلیون تن در سال به 63 میلیون تن در سال کاهش یابد. از این مقدار 25 میلیون تن در کرکوک عراق تولید می شد و 38 میلیون تن در حوزه خلیج فارس تولید نفت عراق که در حالت عادی به 35 میلیون تن در سال بود در سال 1975 ، 37 درصد کاهش یابد. این کاهش به نوبه خود ضربه شدیدی به اقتصاد متکی به نفت عراق زد که به تدریج زمینه سقوط حکومت سلطنتی در عراق فراهم شد و سلطنت هاشمی متحد وفادار انگلستان در سال 1958 در عراق فروریخت فرمانده انگلیسی لژیون عرب از اردن رانده شد[11] آذرخشهای این تحولات قطر، بحرین و کویت و یمن و بسیاری دیگر از کشورهای عربی را دربرگرفت. و کویت نخستین شیخ نیشین نفت خیز خلیج فارس، در سال 1961 به استقلال رسید و در سال 1962، افسران جوان یمن، با یک یورش کاخ سلطان یمن را به تصرف خود درآوردند و اعلام جمهوری در یمن شمالی نمودند و در نتیجه یمن شمالی نیز از تحت الحمایگی[12] انگلستان خارج شد و به دنبال آذرخشهای آن ، انگلستان یمن جنوبی را نیز در سال 1967 واگذاشت. درس عدن به آنها آموخت که ماندن بی اندازه آنان، کار را بدان جا می کشاند که حکومتی را دیکتاتور بر سر کار بیاید و بهتر است که آنها هر چه زودتر و «حسن نیت» برو شد. طراحان سیاست سلطه انگلستان از خطای عدن پرهیز کردند و ویلسن رئیس حکومت کارگری در مجلس عوام اعلام کرد که سپاهیان انگلستان تا سال 1971 از منطقه خلیج فارس بیرون می روند سیاست بریتانیا که در آن کاهش و یا انحلال پایگاههای جنگی انگلستان در حوضه اقیانوس آرام تا سنگاپور، پیش بینی شده بود توسط ویلسن اعلام شد . آمریکا که در طی این مدت سیاست صبر و انتظار در مواجهه با سیاستهای جان طلبانه انگلستان در منطقه خاورمیانه بویژه در حوزه خلیج فارس دنبال می کرد و سیاست امیر و طمع و همچنین یک سیاست کنترل را در مواجهه با کشورهای منطقه خاورمیانه بویژه کشورهیا نفت خیز عربی منطقه خاورمیانه بالاخص کشور استراتژیک مصر دنبال می کرد.