فارسی: پیچک صحرایی، آلوشک، لولا، لبلاب، ویولا
نام علمی: Convolvulus arvensis L.
نام انگلیسی: Field bind weed, Creeping jenny
پیچک صحرایی یکی از ده گیاه هرز مهم و مسأله ساز دنیا می باشد و از گیاهان هرز خسارت زای باغات، مزارع گندم و محصولات تابستانه به شمار می رود (1و15). به طور کلی گیاه هرزی اجباری است و بصورت وحشی یافت نمی شود (7). این گیاه چند ساله خزنده و بومی اروپا و غرب آسیا است و گسترش آن در مناطق گرمسیری و معتدل می باشد. تراکم بالای آن عملکرد محصول را تا 60-50% کاهش می دهد. علاوه بر آن با پیچیدن به دور غلات دانه ریز سبب ایجاد مشکل در امر برداشت آنها می شود (14،3،1و15).
پیچک به سرما و یخبندان مقاوم است ولی دمای 8- تا 10- درجه سانتیگراد ساقه های هوایی آنرا از بین خواهد برد (1). پیچک صحرایی گاهی با پیچک هفت بند[1][1][1][1][1] اشتباه می شود. اگر چه پیچک هفت بند یکساله و کوچکتر است و گلهای آن سبز مایل به سفید می باشند (سبز روشن). علاوه بر آن در قاعده هر برگچه، یک غلاف غشایی یا اوکرا[2][2][2][2][2] نیز دارد (14و18). ثابت شده که پیچک صحرایی روی ذرت و نیشکر اثر دگرآسیبی[3][3][3][3][3] دارد (12).
پیچک صحرایی کاربرد پزسکی هم دارد؛ از عصاره آن برای حفاظت از بدن از طریق تحریک رشد رگهای خونی در بافت های آسیب دیده استفاده می شود. این عصاره در شکل تجاری به شکل کپسول فرموله می شود (16).
پیچک صحرایی یکی از ده گیاه هرز مهم و مسأله ساز دنیا می باشد و از گیاهان هرز
خسارت زای باغات، مزارع گندم و محصولات تابستانه به شمار می رود (1و15). به طور کلی گیاه هرزی اجباری است و بصورت وحشی یافت نمی شود (7). این گیاه چند ساله خزنده و بومی اروپا و غرب آسیا است و گسترش آن در مناطق گرمسیری و معتدل می باشد. تراکم بالای آن عملکرد محصول را تا 60-50% کاهش می دهد. علاوه بر آن با پیچیدن به دور غلات دانه ریز سبب ایجاد مشکل در امر برداشت آنها
می شود (14،3،1و15).
پیچک به سرما و یخبندان مقاوم است ولی دمای 8- تا 10- درجه سانتیگراد ساقه های هوایی آنرا از بین خواهد برد (1). پیچک صحرایی گاهی با پیچک هفت بند[4][1] اشتباه می شود. اگر چه پیچک هفت بند یکساله و کوچکتر است و گلهای آن سبز مایل به سفید می باشند (سبز روشن). علاوه بر آن در قاعده هر برگچه، یک غلاف غشایی یا اوکرا[5][2] نیز دارد (14و18). ثابت شده که پیچک صحرایی روی ذرت و نیشکر اثر دگرآسیبی[6][3] دارد (12).
پیچک صحرایی کاربرد پزسکی هم دارد؛ از عصاره آن برای حفاظت از بدن از طریق تحریک رشد رگهای خونی در بافت های آسیب دیده استفاده می شود. این عصاره در شکل تجاری به شکل کپسول فرموله می شود (16).
ویژگی های گیاه شناسی
گیاهی است از تیره پیچک که گیاهان این تیره بالا رونده و بوته ای بوده و دارای شیرابه ای شیری رنگ می باشند.گلها منظم، دارای پنج کاسبرگ، پنج گلبرگ پیوسته، پنج پرچم و دو برچه با دو تا چهار خانه که در هر خانه یک یا دو تخمک دیده می شود. گلهای این خانواده معمولاً شیپوری و قیفی و رنگ آنها سفید تا صورتی می باشد. میوه آنها غالباً کپسول می باشد. برگه در پیچک صحرایی کوچک بوده و هیچگاه کاسه گل را در بر نمی گیرد (3و 10).
گیاهچه
گیاهچه آن دارای برگ های لپه ای سبز تیره با رگبرگ های قابل رویت و تقریباً این برگ ها قلبی شکل تا گرد می باشند. این برگ ها ده روز پس از جوانه زنی ظاهر می شوند. ولین برگ های حقیقی سه گوش، نوک تیز و در قاعده دارای لوبهای عمیق می باشند. گیاهچه از طریق شیار موجود در برگهای پایینی براحتی تشخیص داده می شود. قابل ذکر است که ساقه های جوان حاصل از گیاهان تثبیت شده، برگ های قاعده ای نخواهند داشت (1و3).
گیاه کامل
این گیاه هرز چند ساله و خزنده می باشد و توسط تقسیم ریشه گسترش می یابد و سطح آن صاف و بدون هیچگونه کرکی می باشد. رشد رویشی آن از ابتدای بهار تا شروع سرمای سبک پاییز می باشد؛ معمولاً در سال اول قادر به تولید گل نیست و فقط ریشه های اصلی و جانبی خود را تقویت خواهد کرد (17،3،1و18).
برگ
برگ های آن متناوب ، کشیده و بلند، عموماً سرنیزه ای شکل و نوک تیزند و دارای دمبرگی کوتاه
می باشند. رگبرگ های پنجه ای آن از قاعده برگ آغاز شده و در انتهای برگ بصورت متقابل روبروی هم قرار
می گیرند. برگ های پیچک در قاعده دارای لوبهای پهن می باشند؛ البته شکل برگ بسته به شرایط محیط رشد، از تخم مرغی و مستطیلی تا باریک و تیز می تواند متفاوت باشد. سرنیزه ای بودن برگ ها در شرایط تنش خشکی بیشتر قابل مشاهده است (14،3،2و17).
ساقه
ساقه های آن ظریف و پیچنده اند و به سمت راست قیم خود می پیچند؛ و اگر گیاه در کنار قیمی نباشد، ساقه ها به دور خود می پیچند. ساقه ها دارای خطوط برجسته ای روی سطح می باشند. طول آنها 100-30 سانتی متر و گاهی بیشتر نیز می تواند باشد (15،8،2و17).
گل
گل آذین پیچک گرزن و دارای یک تا سه گل می باشد. که گاهی بصورت منفرد روی دمگلی باریک به طول 5-5/2 و عرض 5/2 سانتی متر در گوشه برگها ظاهر می شوند. رنگ آنها سفید تا صورتی با خطوطی کمی تیره تر از گلبرگ ها می باشد. عمر گلها یکروز اما تولید آنها پیوسته از ابتدای تابستان تا انتهای فصل رشد به طول
می انجامد. طول کاسبرگ ها 5/2 سانتی متر و گهگاه کرک های ریزی هم دارند. دو تا از کاسبرگ های بیرونی، مستطیلی و تخم مرغی شکلند و نیز از کاسبرگ های داخلی کوتاه ترند و بعضی از مواقع حاشیه آنها را لایه ای غشایی در بر گرفته است. کاسه گل پس از رسیدن دانه در قاعده میوه باقی
می ماند (15،8،3،2و17). تخمدان آن آزاد و از دو خانه تشکیل یافته که به دو خامه استوانه ای و باریک منتهی می شود (3و6).
میوه
نوع میوه در پیچک کپسول تخم مرغی شکل به قطر 6 میلیمتر و بیشتر مواقع دارای دو حجره می باشد که هر حجره محتوی دو بذر می باشد.
نوع کپسول شکوفای خشک است و شکوفایی آن به طریق طولی (شیاری) در وسط برچه ها صورت
مِی گیرد که در این حالت به آن لوکولیسید[7][4] می گویند (3،1و10).
بذر
بذور پیچک خاکستری تا قهوه ای تیره می باشند. این بذور محکم و سخت، سه گوش و تخم مرغی شکل و اندازه هرکدام 5 میلیمتر می باشد. بذور 15-10 روز پس از گرده افشانی بوجود می آیند که در این هنگام رطوبت آنها حدود 80% است ولی تا دوهفته بعد رطوبت آنها کاهس یافته و به حدود 13% می رسد.