«دکتر کاسیمیر فانک» در سال ۱۹۱۲ این ماده حیاتى را کشف کرد و نام آن را ویتامین گذاشت. البته قبل از این که این بیوشیمیست لهستانى موفق به کشف ویتامین شود، پزشکان به درمان برخى از بیمارى هایى که ریشه در کمبود ویتامین داشت مى پرداختند به طور مثال سال ها قبل بقراط براى درمان شب کورى خوردن جگر گاو را مفید دانسته بود و یا دکتر «تاکاکى» ژاپنى براى درمان بیمارى بربرى جاشویان کشتى هاى ژاپنى از رژیم جو، ماهى و سبزیجات استفاده مى کرد. با این حال اولین کسى که پى به راز ویتامین برد «دکتر فانک» بود. در آن زمان او چهار ویتامین را کشف کرد؛ ویتامین ضدبربرى، ویتامین ضدپلاگرا، ویتامین ضداسقربوت و ویتامین ضدنرمى استخوان، این کشف نقطه عطفى در تاریخ پزشکى شد. امروز ما انواع زیادى از ویتامین ها را مى شناسیم که مهمترین آنها ویتامین هاى A، B، C، D و E است که هر کدام از آنها به چند دسته تقسیم مى شوند.
ویتامین A :
ویتامین A در کبد ذخیره مى شود و از مهمترین عارضه هاى کمبود این ویتامین بروز ناراحتى هاى چشمى است، البته اثرات دیگرى مانند مختل شدن فعالیت هاى غده تیروئید، ایجاد سنگ کلیه، فساد نسوج عصبى و غیره را نیز به دنبال دارد. ویتامین A به وسیله خوردن هویج، اسفناج، کلم فرنگى، سفیده تخم مرغ، کاهو، هلو، گیلاس، روغن ماهى، روغن بادام، روغن زیتون و شیر تأمین مى شود.
ویتامین D:
یکى از بیمارى هاى شایع به خصوص در میان دختران کشور ما بیمارى هایى مانند نرمى استخوان و راشیتیسم است که به علت کمبود ویتامین D به وجود مى آید، زیرا ویتامین D مورد نیاز بدن انسان از طریق نور خورشید و روغن ماهى تأمین مى شود و از آنجا که به خصوص دخترها به دلیل نوع پوشش، کمتر از نور خورشید استفاده مى کنند بیشتر در معرض ابتلا به این بیمارى ها هستند. این بیمارى در کشور انگلستان به دلیل ابرآلود بودن آسمان در بیشتر روزهاى سال و در هند و ایتالیا به دلیل فقر غذایى رواج دارد. اما در برخى از سرزمین ها مانند سرزمین اسکیموها با وجود کمبود نور خورشید و زندگى مردم آن سرزمین در خانه هاى بى نورو تاریک این بیمارى مشاهده نمى شود زیرا مردم آنجا با توجه به نوع تغذیه به مقدار کافى از این ویتامین استفاده مى کنند. در اروپا کمبود ویتامین D به کمک نور مصنوعى که حاوى نور مافوق بنفش است معالجه مى شود. قرص هاى ویتامین D مصنوعى نیز وجود دارد اما مصرف زیاد این قرص ها خطرناک است و باعث تغییر شکل ترکیب استخوان ها و رسوب آهک در دندان ها و استخوان ها مى شود. این ویتامین در خوراکى هایى مانند ماهى ساردین، ماهى آزاد، جگر سیاه و گردو و نخود و لوبیا هست اما بهترین راه تأمین آن گرفتن حمام آفتاب و خوردن ماهى و روغن ماهى است.
ویتامین K:
دکتر ه.دام در کپنهاگ در سال ۱۹۳۵ موفق به کشف این ویتامین شد. حرف K تلخیص شده اصطلاح دانمارکى «فاکتور انعقاد خون» است. ویتامین Kدر اسفناج، جعفرى، کلم و تا حدودى در شیر و گوجه فرنگى و جگر سیاه وجود دارد. ویتامین K براى جلوگیرى از خونریزى ها، بیماران مبتلا به یرقان و هموفیلى مفید است اما مصرف آن باید تحت نظر پزشک متخصص باشد، در غیر این صورت مصرف زیاد آن ممکن است باعث بروز سکته مغزى در فرد شود.
ویتامین C:
قرن ها بیمارى اسقربوت بین ملاحان و کاشفان سرزمین هاى ناشناخته شایع بود و کسى علت آن را نمى دانست. این بیمارى باعث خونریزى لثه وحتى سایر قسمت هاى بدن مى شد تا این که بالاخره پزشکان کشف کردند سبزیجات، لیموترش، نارنگى و پرتقال معالج این بیمارى است. شاید باور نکنید اما کافى است فردى فقط به مدت ۴ الى ۸ هفته غذایى که فاقد ویتامین C است مصرف کند تا خیلى سریع به عارضه مبتلا شود!
اولین مشخصه هاى این بیمارى، پریدگى رنگ و سستى و بى حالى است و بعد در لثه و یا پوست در اثرجراحات مختصر، خونریزى هاى شدیدى بروز مى کند و اگر به موقع معالجه نشود باعث کم خونى شده و ممکن است فرد دچار امراض ریوى شود، حتى در برخى مواقع منجر به مرگ افراد مى شود؛ در افراد مسن کمبود این ویتامین باعث بى حوصلگى، بدخلقى و احساس خستگى مفرط و بى میلى به کار مى شود. این ویتامین در مجاورت مس از بین مى رود بنابراین خوراکى ها و غذاهاى حاوى ویتامین C مانند آب پرتقال را هرگز در ظروف مسین نریزید. پاستوریزاسیون شیر یا نگهداشتن آن به مدت طولانى باعث از دست رفتن ویتامین C شیر مى شود. براى تأمین این ویتامین تا مى توانید گریپ فروت، مرکبات، کلم، اسفناج، توت فرنگى و مویز سیاه بخورید. مصرف زیاد ویتامین C برخلاف ویتامین D عوارض نامطلوبى ندارد، زیرا این ویتامین در بدن نمى ماند و با ادرار دفع مى شود.
سایر ویتامین ها:
تا اینجا فقط در مورد ویتامین هاى معروف و شناخته شده در میان مردم صحبت کردیم، اما با پیشرفت علم پزشکى ویتامین هاى جدیدى کشف شده و مى شود. از مهمترین ویتامین هایى که تاکنون کشف شده اند، بیوتین (ویتامین H)، ویتامین F، ویتامین P کولین و اینوزیتول و استرپرگنین هستند. بیوتین براى اعصاب مفید است و به راحتى با خوردن جوانه گندم، جگر و گندم تأمین مى شود. ویتامین F که براى پوست مفید و اغلب در وازلین هاى مربوط به وسایل آرایشى خانم ها وجود دارد. ویتامین P یا اسیدنیکوتونیک یا نیاسین در کبد ذخیره مى شود و در تمام نسوج بدن وجود دارد. این ویتامین از طریق خوردن قلوه، سبزیجات و میوه ها و بادام زمینى و مخمر جو تأمین مى شود. ویتامین P که براى استحکام جدار موئین رگ ها لازم است نیز در تمشک و مرکبات یافت مى شود.