عنصر مس با کاربرد گسترده در صنایع الکتریکی، شیمیایی اغلب به صورت ترکیب با سایر عناصر یافت می شود. 50% کاربرد فلز مس در صنایع الکتریکی و ارتباطات و 25% آن در صنایع ماشین سازی می باشد. از نظر ژئوشیمی بالغ بر170 کانی مس دار شناسایی شده است، که از نظر اقتصادی تنها 17 کانی مس دار اهمیت دارد.
این کانی ها شامل مس طبیعی (92% مس)، کالکوپیریت (6/34% مس)، بورنیت (3/63% مس) ،کوبانتیت (5/57% مس)، کالکوزین (9/79% مس)، تتراهدریت (3/52% مس)، انرژیت (8/88% مس)، تنوریت (9/79% مس)، مالاکیت (4/57% مس)، آزوریت (3/55% مس)، کالکونتیت (8/31% مس)، برکانتیت(2/56% مس)، آتاکامیت (5/59% مس) و کریزوکولا (36% مس) است
مهم ترین کانی های مس، کانی های سولفیدی آن شامل کالکوپیریت، کالکوزین و بورنیت می باشد. ذخایر مس به شکل های مختلف ماگمایی، کربناتی، هیدروترمال، پورفیری، هیدروترمالی آذرین و لایه ای موجود میباشد. در حال حاضر پس از آهن، فلز مس پرمصرف ترین فلز دنیاست. امروزه 85 تا 90 درصد مس مصرفی جهان از استخراج معادن مس به دست می آید. میزان ذخیره فلز مس شناخته شده جهان بالغ بر 500 میلیارد تن تخمین زده می‌شود که نیمی از آن درآمریکای شمالی و جنوبی متمرکز شده است. آذربایجان از لحاظ وجود ذخایر مس از اهمیت خاصی برخوردار است. طبق بررسی‌های انجام شده،آذربایجان (شمالی و جنوبی) از لحاظ ذخایر مس بر روی کمربند جهانی قرار گرفته است. کانسار مس سونگون و سایر کانسارهای شناخته شده مس از جمله کانسار مس مزرعه،انجرد، چشمه خان، سرخه و… نیز بر روی این کمربند قرار دارد.
موقعیت جغرافیایی معدن
معدن مس سرخه از نظر موقعیت جغرافیایی در طول 45 درجه و 26 دقیقه و10 ثانیه شرقی و عرض 38 درجه و 25 دقیقه و 59 ثانیه شمالی واقع شده است. این محدوده در حدود 18 کیلومتری جنوب غربی بخش “کوش‌سارای” شهرستان مرند و در حواشی روستای سرخه واقع شده است. در امتداد جاده مرند- خوی، در فاصله تقریبی 10 کیلومتری کشک‌سرای، جاده‌ای خاکی به طول 2 کیلومتر به روستای” قیرمیزی قشلاق” و حدود 2 کیلومتر دیگر به روستای” سرخه” منتهی می گردد. این معدن در ارتفاعات رشته کوه میشو با شیب توپوگرافی زیاد و پوشش گیاهی کم به شکل مرتع قرار دارد. اهالی منطقه از راه کشاورزی و دامپروری و قالی بافی امرار معاش می نمایند. نزدیکترین پاسگاه منطقه، قشلاق و کشک سرای است. از معادن فعال و نزدیک محدوده، معدن باریت” ارلان” و باریت” الماس” و گچ “قیریخلار” میباشد. با توجه به مورفولوژی خاص منطقه، رودخانه‌ها در شمال منطقه به طرف شمال و در جنوب منطقه به سمت جنوب سرازیر می گردند. از جمله رودخانه‌های مهم در دامنه شمالی کوه های میشو، رودخانه شیخ‌چای و یام زولبین‌چای و از رودخانه‌های دامنه جنوبی میشو می توان از کفترعلی‌چای، دره‌چای و رودخانه سیس نام برد که آب این رودخانه‌ها به دریاچه ارومیه زهکشی می‌شوند. به علت وجود دو گسل اصلی از نظر زمین ساخت یعنی گسل شمالی و جنوبی میشو، اختلاف ارتفاع کوه ها و دشت زیاد است. راه‌های ارتباطی منتهی به شهرستان مرند از نظر تبادلات تجاری جزو راه‌های مهم و اصلی شامل راه‌های آسفالته تبریز- مرند- ماکو- خوی- سلماس- بازرگان می باشند. رشته کوه علمدار با ارتفاع 3135 متر و حاشیه دریاچه ارومیه با ارتفاع 1275 متر از سطح دریا مرتفع ترین و پست ترین نقاط موجود در منطقه می باشند.
کارخانه مس سرخه
شرکت معدن مس سرخه در حال حاضر یک کارخانه تولید مس راه اندازی کرده است که با تامین خوراک از کانسنگ خریداری شده از معدن مس طارم در استان زنجان فعال می باشد. اما با توجه به پیشرفت در آماده سازی معدن زیرزمینی مس سرخه، در آینده نزدیک امکان تهیه خوراک کارخانه از این معدن وجود خواهد داشت. به منظور افزایش عیار خوراک مورد استفاده در کارخانه ذوب، احداث یک کارخانه فرآوری در برنامه آینده شرکت است که بخش زیادی از تجهیزات آن تهیه شده و مراحل اولیه احداث کارخانه طی شده است. این کارخانه با ظرفیت 50 تن در روز جهت فرآوری کانسنگ سولفیدی معدن مس سرخه طراحی شده است. محصولات جانبی این معدن وکارخانه تصفیه کانسنگ، طلا و نقره است. کانی های اصلی مالاکیت،آزوریت،بروکانتیت،کالکوپیریت،کالکوزیت و بورنیت است . عناصر مفید Cu, Au, Ag و عناصر مزاحم Se و روش استخراج به صورت زیرزمینی است.
ذخیره قطعی کانسنگ مس این معدن 1150000 تن و ذخیره احتمالی آن نیز 2200000 تن، عیار قطعی مس در این معدن 2% مس می باشد. سنگ میزبان این معدن ماسه سنگ و شیل بوده و مس بصورت رگه ای در آن تمرکز یافته است. محصول اصلی معدن شمش مس و محصول های جانبی آن طلا و نقره می باشد.