تحقیق مقاله مرند و جلفا

مَرَند یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی در ایران است. شهر ‪ ۱۸۵هزار نفری مرند در ‪ ۷۰کیلومتری شمال تبریز قرار دارد.

از اماکن تاریخی وباستانی این شهر می‌توان به قلعه مانداگارانا و تپه باستانی سیوان و بازار کوزه‌فروشان اشاره کرد. در تپه سیوان یک ته‌ ستون هخامنشی و سفالینه‌ های پارتی یافته شده است.[1] شهر مرند از طرف جنوب به کوه‌های بلندی که بیش از 7 ماه در سال پر از برف است می‌‌رسد و از این رو تابستان‌های نسبتاً خنکی دارد. شرق مرند همسایه منطقه قره داغ اهر است. از شمال به شهر جلفا و کوه‌های دره دیز و کیامکی سر میساید. کشاورزی در این منطقه ترکیبی از باغداری و کشت کندم و جو است. زردآلو یکی از مهم‌ترین و مشهورترین محصولات آنست. از مناطق بسیار زیبا و تفریحی مرند می‌توان به روستای ملایوسف در ۵ کیلومتری شمال مرند و چشمه باش کهریز وقنات بزرگ و بسیار معروف بی گوزی(چشمه داماد) در شمال روستای دیزجعلیا که از دل کوه میشو بیرون می‌آید اشاره کرد.از محصولات مهم این روستا می‌توان به گیلاس زردالو گلابی و سیب اشاره کرد.

این شهر در سال ۱۳۸۵ جمعیت زیادی حاشیه‌نشین داشته‌است که این جمعیت از خدمات شهرى محروم‌اند. محله‌های حاشیه‌نشینان عبارت است آغ زمین، باغ عراقی، باغ سرهنگ و میناخور

موقعیت، وسعت، قلمرو شهرستان، طول و عرض جغرافیای، شهرستانها و استانهای همجوار

شهرستان مرند یکی از شهرستانهای شمالی آذربایجان شرقی بوده که در شمال شرقی دریاچه ارومیه و شمال غربی تبریز و بر سر راه آهن تبریز – جلفا قرار گرفته و فاصله آن از شهر تبریز 75 کیلومتر می باشد. از طرف شمال به شهرستان مرزی جلفا، از جنوب به شهرستان شبستر، از شرق به شهرستان اهر و از غرب به شهرستان خوی و ماکو محدود می گردد و فقط از قسمت غربی به استان آذربایجان غربی محدود و با سایر استانهای کشور مرز مشترکی ندارد.

  این شهرستان بین 38 درجه و 7 دقیقه تا 38 درجه و 56 دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و 15 دقیقه تا 45 درجع و 50 دقیقه طول شرق جغرافیایی واقع شده است. وسعت منطقه 8/3308 (بخش مرکزی 6/2465 و بخش یامچی 2/843) کیلومتر مربع بوده که 2/38 درصد آن را اراضی کشاورزی ، 40 درصد آن را اراضی مرتعی و 8/21 درصد بقیه را اراضی بایر و پستی و بلندیها و کوهها و نقاط مسکونی روستائی و شهری تشکیل می دهد. بعبارت دیگر حدود یک سوم مساحت این شهرستان را اراضی مسطح و جلگه ای و دو سوم آنرا اراضی ناهموار شامل می گردد.

  چگونگی پستی و بلندی کوهها و ارتفاعات مهم

نظر به اینکه شهرستان مرند در منطقه کوهستانی قرارگرفته و بیش از دوسوم مساحت آن اراضی ناهموار تشکیل می دهد. بنابراین ارتفاع اراضی جلگه ای از سطح دریا بین 900 تا 1500 متر متغیر بوده که ارتفاع پستترین نقطه در دشت یکانات از سطح دریا 900 متر و در مرتفع ترین نقطه یعنی قله میشاب (میشو) بالغ بر 3125 متر می گردد. از دیگر ارتفاعات مهم این منطقه می توان به کوه سنگبران (سمبوران) 1727 متر، کوه علی علمدار 3155 متر، کوه گچی قلعه سی 1649، بوغداداغ 2385 متر و دیوان داغ 2344 متر اشاره کرد.

 وضعیت آب و هوایی و میزان بارندگی در شهرستان

 با اینکه مرند جزء شهرهای بزرگ استان محسوب می شود متاسفانه تاکنون اقدام موثر و عملی در جهت راه انداری ایستگاه هواشناسی صورت نگرفته است (انشاء ا... در آینده‌ای نزدیک این پروژه تکمیل و افتتاح خواهد شد) بنابراین بررسی و پیش بینی وضعیت آب و هوائی شهرستان، مسئولین و مردم منطقه را با مشکل مواجه نموده است. با اینهمه موقعیت آب و هوائی مرند را می توان چنین توصیف نمود که : میزان متوسط بارندگی در مناطق مختلف شهرستان متفاوت بوده و بین 220 میلی متر در منطقه هرزندات و یکانات و 373 میلی متر بارندگی در حومه مرند و پیام در سال با پراکنشهای متوسط در نوسان می باشد. میزان بارندگی در سال 1373، 4/380 میلی متر و در سال 1374 حدود 7/234 میلی متر بوده است که 30 درصد آن در فصل بهار، 5/10 درصد در فصل تابستان 37 درصد در فصل پائیز و 5/22 درصد آن در فصل زمستان نازل گردیده است. در چند سال اخیر این شهرستان به جهت عدم بارندگی نزولات آسمانی دچار خشکسالی شده و خسارات فراوانی را متحمل گشته است.

 جریانهای هوائی مختلف بر روی اقلیم این شهرستان تاثیرات متفاوت و متغیری را می گذراند که در نگاه اصلی در فصل گرم (از اوایل اردیبهشت تا اوائل مهر) و سرد (از اوائل مهر تا اواخر فروردین) زیانزد مردم محروم و زحمتکش منطقه می باشد. بطور کلی در این شهرستان حداقل درجه حرارت مطلق 22-درجه سانتیگراد و حداکثر آن 37 درجه سانتیگراد بوده و تعداد روزهای یخبندان از 109 روز تجاوز نمی کند.

وجود آب و هوای معتدل سرد و همچنین نامناسب بودن بارش سبب گردیده که پوشش گیاهی از آب و هوای مرند تابعیت نماید. بدین معنی که اگر بارش و میزان نزولات هوا متناسب باشد پوشش گیاهی بهتر رشد کرده و در غیر این صورت وضع پوشش گیاهی  مطلوب نخواهدبود. پوشش گیاهی این منطقه از نوع استپ بوده و در بهار رویش گیاهی به مدت 11 روز تمام مناطق کوهستانی میشاب و سایر مناطق را می پوشاند ارتفاع گیاهان تا 60 سانتیمتر نیز می رسند.

 وضعیت پوشش گیاهی ،جنگل و مرتع

پوشش گیاهی خاص منطقه استپی مرند انواع گونها و خارها می باشد ولی عمده ترین پوشش گیاهی، علوفه هایی هستند که اغنام و احشام از آنها استفاده می نمایند باید گفت در میان این پوشش گیاهی، گیاهان داروئی نظیر کاکوتی، پونه، اوغلان اوتی، ختمی کوهی، قازایاقی، پنیرک، قال قان، اوشقون(ریواس) پیاز کوهی و دهها گیاه دارودی دیگر که همه از نظر طبی حائز اهمیت می باشند.

طبق اطلاعات موجود، مساحت کل مراتع استحفاظی شهرستان مرند که اقدامات اجرائی ماده 56 در آنها اجرا گردیده به میزان 83/140587 هکتار بوده که از ایت میزان حدود 20000 هکتار آن جز مراتع خوب و 90000 هکتار آن جزء مراتع متوسط و بقیه یعنی 83/30587 هکتار جزء مراتع فقیر می باشد که از مراتع خوب می توان به ییلاق قره‌چی یا پیربالا، ارلان، باغلار، عیش آباد، محبوب آباد، مهار، دارانداش، کوه کمر، پیام، کندلج اشاره کرد.

 منابع آب شهرستان : آبهای سطح الارضی - رودها ، چشمه ها و قنوات ، آبهای تحت الارضی

وجود آب های سطح الارضی، رودها، چشمه ها و قنوات، آب های تحت الارضی به کشاورزی جایگاه خاصی بخشیده ولی با این ویژگی هنوز دشت های مرند، هرزندات با مشکل کم آبی مواجه هستند عمده مصرف آب در شهرستان مرند در بخش کشاورزی متمرکز گردیده است که حدود 90 درصد این مصرف از آب های زیرزمینی با حدود 750 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق تامین می گردد. حجم آب مصرفی شهرستان در قسمت آب های زیرزمینی حدود 250 میلیون مترمکعب تخمین زده می شود رودخانه های مهم شهرستان عبارتند از: زیلبرچای، زنوزچای، قره چای ( کشکسرای) شیخ چای.

 بررسی وضعیت تقسیمات کشوری و سوابق آن

به منظور تسلط و اداره مناطق دور دست توسط حکومت های قدیم نایب الحکومه‌هایی در شهرستان ها گمارده می شد تا امورات مناطق را مطابق با سیاست و نظر حاکمان اجرا نمایند، با توسعه مناطق مذکور و نرخ رشد جمعیت حکام زمان بر آن شدند که قوانینی را تدوین نمایند تا مردمان تحت الحکومه آنان امورات خود را با توجه به قوانین مدون حکومت ها پیگیری نمایند.

شیوه های حکومتی و کشورداری توسط حکام متفاوت بوده و هر کدام با روش خاص حاکمیت خود را به مردم اعمال می نمودند. در نهایت با توجه به مشکلات فوق به موجب قانون ایالات و ولایات مصوبه 14 ذیقعده 1325 قمری کشور ایران از لحاظ تقسیمات کشوری به چهار ایالت ( استان) و 12 ولایت تقسیم شد و برای اداره هر یک از دهات کدخدا انتخاب گردید و بر اساس این تقسیمات در ایران 4 ایالت و 38 حکومت مستقل ( فرمانداری) و 137 نائب الحکومه ( بخشداری) وجود داشت.

 خصوصیات جمعیتی و انسانی

 چنانچه از جدوب ذیل پیداست نرخ رشد جمعیت در شهرستان مرند در مقایسه با سال های 55 و 65 در سال 75 کاهش چشمگیری را نشان می دهد یعنی کاهش 33/2% در سال 75 نسبت به سال 55 دلیل فرهنگ بالای شهروندان مرندی است. البته این کاهش در شهر زنوز همواره منفی بوده است که البته این کاهش فقط ناشی از کنترل جمعیت نبوده بلکه مهاجرت نیز در آن نقش اساسی دارد.

 تحولات جمعیتی شهرستان مرند

شهر

جمعیت به سال

نسبت به در صد رشد

1355

1365

1375

65 به 55

75 به 65

مرند

36108

71394

96396

82/6

00/3

زنوز

4204

3948

3500

63/0

20/1

کشکسرای

5072

6872

7191

99/2

50/0

شهرستان مرند

134500

202655

224344

34/3

02/1

 بر اساس سرشماری نفوس و مسکن 1375، شهرستان مرند دارای 224344 نفر جمعیت بوده که از 107087 در مناطق شهری (مرند 96396 نفر، زنوز 3500 نفر، کشکسرای 7191 نفر) و تعداد 117257 نفر در مناطق روستایی و تعداد 1595 نفر (طبق آمار سال 1375) در مناطق عشایر نشین سکونت دارند در حالیکه جمعیت واقعی عشایر مرند بر 2400 نفر بالغ می گردد ( توضیح اینکه جمعیت عشایری جزء جمعیت روستایی نیز محسوب شده است).

وضعیت اشتغال

 نرخ بیکاری در شهرستان مرند با توجه به جمعیت فعال استان 3/9% می باشد که از این لحاظ این شهرستان از نظر داشتن تعداد افراد بیکار رتبه سوم را به خود اختصاص داده است و افراد شاغل اکثراً در حرف ذیل فعالیت دارند:

قالیبافی، کشاورزی، دامپروری و دامداری، صنایع مواد غذایی، ساختمان، فروش و نگهداری و تعمیر وسائل نقلیه، هتلداری، اداره امور عمومی و تامین اجتماعی، آموزش و پرورش، بهداشت و مددکاری اجتماعی، شرکتها و کارخانجات، ادارات دولتی، خصوصی و تعاونیها و ...

  درصد بالای جمعیت بیکار این شهرستان نسبت به جمعیت فعال استان نشان می دهد که 2/11% جمعیت شهری و 6/7% جمعیت روستایی و عشایری بیکار هستند و در کل شهرستان نرخ بیکاری بر 3/9% بالغ می گردد در حالیکه همین نرخ در سطه استان 2/6% (4/7% شهری و 6/4% روستائی) می باشد بنابراین شهرستان مرند از حیث داشتن افراد شاغل در ردیف دوازدهم بین چهارده شهرستان استان قرار گرفته است.  این امر بیانگر آن است که در خصوص بخشهای اقتصادی و کشاورزی سه گانه (دولتی، خصوصی، تعاونی) که می توانستند در جذب نیروی انسانی بسیار مؤثر واقع شوند توجه لازم و کافی معمول نشده است.

  وضعیت آموزش

 تعداد موسسات آموزشی و موسسات آموزش عالی

کودکستان

تعداد دبستان

تعداد راهنمایی

تعداد دبیرستان

دانشسرا و تربیت معلم

دانشگاه و دانشکده

پیش دانشگاهی

5

211

121

67

-

3واحد

2

  در دانشگاه ها و دانشکده فنی رشته های ذیل تدریس می شوند: رشته های کارشناسی: حسابداری، پرستاری، زیست شناسی، دبیری ریاضی، زبان انگلیسی، جغرافیا، آموزش ابتدایی ناپیوسته، ادبیات فارسی پیوسته، زبان انگلیسی ناپیوسته، الهیات و معارف اسلامی، مدیریت دولتی، علوم تربیتی، علوم اجتماعی، روانشناسی و رشته های کاردانی: نقشه برداری، ساختمان‌های بتنی، حسابداری، مامایی، علوم آزمایشگاهی، ادبیات و علوم تجربی، کل دانشجویان این شهرستان ( مشغول به تحصیل در شهرستان) بر 5488 نفر بالغ می گردد. و از آن تعداد حدود 60% غیربومی  و بقیه بومی هستند. از مدارس علوم دینی: فقط یک واحد مدرسه دینی شیعه به صورت برادران و خواهران مجزا از هم در مرند فعال است و تعداد 26 نفر برادر و 45 نفر خواهر طلبه شیعه در آن به تحصیل اشتغال دارند.

  در شهرستان مرند روزنامه محلی منتشر نمی شود فقط یک صفحه از روزنامه مهد آزادی استان هر چهارشنبه به مرند اختصاص دارد. تعداد تیراژ و توزیع روزنامه ها و مجلات اکثراً در حد مطلوبی قرار دارند فقط روزنامه های ایران، همشهری، جمهوری اسلامی و ... از نظر تیراز توزیعی در حد پایینی بوده و برای هواداران و خوانندگان خود مشکلاتی را به بار آورده است در کل شهرستان مرند روزانه 5112 نسخه از 132 نوع نشریه توزیع می گردد. که تعداد 1235 نسخه از آنها روزنامه بوده که در دکه های شش گانه شهر مرند توزیع می گردند.

   عموماً وضع کتابخانه های موجود رضایت بخش می باشد ولی کمیت آنها بسیار پایین می باشد به طوری که در شهر مرند با حدود 97000 نفر جمعیت ( آمار 75) فقط یک واحد کتابخانه عمومی وجود دارد.