آلودگى هوا و اثرات احتمالى آن بر سلامتى
آلودگى هوا چیست؟
آلودگى هوا به معناى مخلوط شدن هوا با گازها، قطرات و ذراتى است که کیفیت هوا را کاهش مى دهند.
در شهرها ماشین ها، اتوبوس ها و هواپیماها و نیز صنایع و ساختمان سازى ممکن است باعث آلودگى هوا شوند. در خارج شهرها غبار حاصل از شخم زدن زمین ها به وسیله تراکتورها، ماشین ها و کامیون هایى که در جاده هاى شنى یا خاکى مى رانند، ریزش کوه و دود حاصل از آتش سوزى بیشه ها و مزارع باعث آلودگى هوا مى شود.
اگر مجبورید از خانه خارج شوید، کارهاى خود را صبح زود انجام دهید یا آنها را به پس از غروب آفتاب موکول کنید.
یک عامل مهم دیگر آلودگى هوا در اغلب شهرهاى بزرگ گاز ازن در سطح زمین است. ازن در سطح زمین هنگامى تشکیل مى شود که گازهاى آلاینده حاصل از اتومبیل ها و سایر وسائلى که سوخت مصرف مى کنند با نور خورشید واکنش مى کنند؛ در نتیجه گاز ازنى به وجود مى آید که براى انسان سمى است. این گاز ازن در شرایط ساکن بودن هوا، درخشندگى نور خورشید و آب و هواى گرم بیشتر به وجود مى آید. این ازن در سطح زمین را نباید با ازن «خوب» که کیلومترها بالاتر در قسمت فوقانى جو زمین قرار دارد و اشعه ماوراء بنفش مضر خورشید را جذب مى کند اشتباه گرفت. اگزوز اتومبیل ها در شهرها آلاینده هاى متعددى را از خود خارج مى کند؛ از جمله:
مونواکسید کربن، دى اکسید نیتروژن، دى اکسید گوگرد، ذرات معلق از جمله ذرات کوچکتر 10میکرومتر، بنزن، فرمالوئید، هیدروکربن هاى چندحلقه اى.
آلودگى هوا چه علائمى در فرد ایجاد مى کند؟
آلودگى هوا مى تواند باعث تحریک چشم ها، گلو و ریه ها شود. سوزش چشم ، سرفه و احساس سنگینى در سینه در هنگام قرار گرفتن در معرض آلودگى شدید شایع است.
افراد مختلف واکنش هاى متفاوتى به آلودگى هوا نشان مى دهند. برخى ممکن است از احساس سنگینى در قفسه سینه و سرفه شدیداً ناراحت باشند و برخى دیگر ممکن است هیچ واکنشى نشان ندهند و متوجه آلودگى هوا نباشند. با توجه به این که ورزش و فعالیت جسمى نیاز به تنفس سریع تر و عمیق تر دارد، ممکن است باعث تشدید علائم فوق شود. بیمارانى که مبتلا به بیمارى قلبى مانند آنژین صدرى (درد قفسه سینه ناشى از کاهش خون رسانى به ماهیچه قلب)، بیمارى هاى ریوى مانند آسم یا آمفیزم هستند، معمولاً حساسیت بیشترى به آلودگى هوا دارند و زودتر از دیگران متوجه آن مى شوند.
یک عامل مهم آلودگى هوا در اغلب شهرهاى بزرگ گاز ازن در سطح زمین است. ازن در سطح زمین هنگامى تشکیل مى شود که گازهاى آلاینده حاصل از اتومبیل ها و سایر وسائلى که سوخت مصرف مى کنند با نور خورشید واکنش مى کنند؛ در نتیجه گاز ازنى به وجود مى آید که براى انسان سمى است. این گاز ازن در شرایط ساکن بودن هوا، درخشندگى نور خورشید و آب و هواى گرم بیشتر به وجود مى آید. این ازن در سطح زمین را نباید با ازن «خوب» که کیلومترها بالاتر در قسمت فوقانى جو زمین قرار دارد و اشعه ماوراء بنفش مضر خورشید را جذب مى کند اشتباه گرفت.
تأثیر آلودگى هوا بر سلامتى
خوشبختانه در اغلب افراد سالم با برطرف شدن آلودگى هوا علائم ناشى از آن هم برطرف مى شود. اما برخى افراد حساسیت بیشترى به اثرات آلودگى هوا نشان مى دهند.
کودکان ممکن است با میزان هاى کمتر آلودگى هوا احساس ناراحتى کنند. کودکان در مناطق داراى هواى آلوده بیشتر دچار برونشیت و گوش درد مى شوند. مبتلایان به بیمارى قلبى یا ریوى با شدت بیشترى به هواى آلوده واکنش نشان مى دهند. این افراد در طول دوره هاى آلودگى شدید هوا باید فعالیت هاى خود را در بیرون خانه محدود کنند و مراقبت هاى پزشکى بیشترى را خواستار شوند. به غیر از مرگ و میرهاى ناشى از آلودگى هاى بسیار شدید هوا در کوتاه مدت، هر روز بیشتر و بیشتر مشخص مى شود که آلودگى هوا به مقدار کم در درازمدت مى تواند اثرات زیان آورى بر روى انسان ها داشته باشد. براى مثال تحقیقى که به تازگى در آمریکا در کالیفرنیاى جنوبى انجام شده است نشان داده زنانى که در طول دوران باردارى به علت آلودگى شدید هوا- در معرض مقادیر زیاد ازن قرار گرفته اند- با خطر تولد، تأخیر رشد جنین هایشان و تولد نوزادان کم وزن روبه رویند.
در مقابل آلودگى هوا چه باید کرد؟
به گزارش هاى روزانه سازمان هاى کنترل کننده کیفیت هوا توجه کنید. (در تهران مى توانید به وب سایت شرکت کنترل کیفیت هوا WWW.AQCC.ORG مراجعه کنید و وضع آلودگى هوا را به تفکیک مناطق مختلف شهر ببینید.)
براى سنجش کیفیت هوا از معیارى به نام ضریب کیفیت هوا (AIR QUALITY INDEX=AQI) استفاده مى شود که برحسب شدت آلودگى از صفر تا 500درجه بندى مى شود. AQI بالاتر از 100نشان دهنده هواى ناسالم است. در صورتى که در منطقه زندگیتان AQI از 100بالاتر رفت به خصوص اگر هوا آفتابى باشد یا به علائمى مثل سنگینى قفسه سینه، سوزش چشم یا سرفه دچار شدید، خودتان را از هواى آلوده دور نگه دارید و اقدامات زیر را انجام دهید :
- حتى المقدور در طول روزهایى که میزان آلودگى هوا بالاست در خانه بمانید. میزان بسیارى از آلاینده هاى هوا در داخل خانه کمتر از خارج خانه است.
- اگر مجبورید از خانه خارج شوید، کارهاى خود را صبح زود انجام دهید یا آنها را به پس از غروب آفتاب موکول کنید. این مسئله به خصوص از لحاظ اجتناب از ازن تولید شده در نتیجه تابش نور خورشید در هواى آلوده شهرهاى بزرگ اهمیت دارد.
- در شرایط آلودگى هوا از ورزش یا فعالیت جسمى شدید در خارج خانه اجتناب کنید؛ هرچه سریع تر تنفس کنید هواى آلوده بیشترى را وارد ریه هاى خود مى کنید. این اقدامات معمولاً در کودکان و بزرگسالان سالم جلوى ایجاد علائم را خواهد گرفت. اما اگر در نزدیکى یک منبع آلوده کننده مشخص زندگى مى کنید یا بیمارى مزمن قلبى یا ریوى دارید با دکترتان براى حفاظت خودتان از آلودگى هوا مشورت کنید.