تحقیق مقاله روابط فرهنگی ایران در تاریخ

روابط فرهنگی ایران در تاریخ

مقدمه:

از ابتدای ظهور آیین اسلامی، مسلمانان عرب و ایرانی سفر به منطقه آسیای جنوب شرقی را شروع کردند. این سفرها که اغلب با مقاصد بازرگانی انجام می شد سبب ترویج دین اسلام در منطقه، (شامل اندونزی، مالزی، برونئی، و سیام) و گرویدن بسیاری از افراد بومی به آن شد.

اقامت و حضور مسلمانان دریانورد و بازرگانان رفته رفته باعث نفوذ فرهنگ اسلامی در میان ساکنان این مناطق شد. برخی شواهد تاریخی مثل الواح و سنگ نوشته ها دلالت بر این امر دارد که شاید قدیمی ترین آنها سنگ قبری متعلق به زنی مسلمان باشد که در قرن پنجم هجری (یازدهم میلادی) وفات نموده است. به تدریج خود مردم بومی که به دین اسلام گرویده بودند، مروج این شریعت در منطقه شدند. مسلمانان مهاجر به ویژه ایرانیان نزد مردم و حاکمان منطقه از حرمت و اعتبار والایی برخوردار وبده و بیشتر دارای مناصب مهم دولتی نیز بودند. سفرنامه های جهانگردانی همچون مارکوپولو (در قرن 13 میلادی) و ابن بطوطه (در قرن 14 میلادی) موید این امر می باشد. با مسلمان شدن حاکمان منطقه در قرون 14 و 15 میلادی اسلام از نفوذ بیشتری برخوردار شد، و این امر تا شروع دوران استعماری ادامه یافت. سابقه این نفوذ و ارتباط فرهنگی در آثار تاریخی و روایت مورخان و جهانگردان مشهود است.

که از آن جمله می توان شواهد ذیل را ذکر کرد: وجود کتابها و رساله هایی که برگرفته از فرهنگ اسلامی می باشد. کتابهای ذیل که به زبان ملایو می باشند از این قبیل هستند: ” حکایت راجا راجا پاسی“ (داستان مسلمان شدن حاکم سامودرا) ”سلاله السلاطین“ یا” سجاره ملایو“ (حکایت مسلمان شدن پادشاه مالاکا)، ”تاج السلاطین“ و ”بستان السلاطین“ (هر دو کتاب دائره المعارفی از آثار اسلامی و فارسی و شامل داستان های مذهبی، معارف اسلامی و تاریخ اسلام و برخی مطالب دیگر می باشند).

”هزار مسئله“ (کتابی در شرح اصول اسلامی). و بسیاری از نوشته های دیگر در مورد معارف اسلامی (فقه، اصول، تصوف، تاریخ اسلام،‌ الهیات، ...) لازم به ذکر است که گرایش به تصوف در این منطقه نسبتا قوی بوده است، و آثار زیادی در این خصوص انتشار یافته که تحت تاثیر تعالیم عرفانی مانند مولوی، شمس تبریزی، جنید، حلاج و غزالی بوده است. علاوه بر این نوشته ها، داستان های محلی زیادی به زبان ملایو وجود دارد که حاوی عناصری از فرهنگ اسلامی می باشد. احتمالا برخی از این داستانها، از منابع قدیم هندی بوده که پس از ورود اسلام رنگ و لعاب اسلامی به خود گرفته اند و برخی نیز به طور مستقیم از فرهنگی اسلامی اخذ شده و در جهت ترویج این آیین به کار رفته اند. از جمله این داستانها میتوان به موارد ذیل اشاره کرد: ”داستان امیر حمزه“، ”حکایت شاه مردان“، ”طوطی نامه“، ”حکایت بختیار“، ”حکایت کلیله و دمنه“، ”حکایت غلام“.

  تاثیر و نفوذ زبان و ادبیات فارسی در ادبیات ملایو:

حضور ایرانیان در منطقه (از جمله شبه جزیره مالایا و اندونزی) سبب رواج لغات و اصطلاحات بسیاری از زبان فارسی در زبان و ادبیات ملایو گردید. البته این تاثیر در نثر ملایو بیشتر از شعر آن بود. همچنین زبان و ادبیات ملایو حاوی لغات و اصطلاحات بسیاری نیز از زبان عربی می باشد.

زبان ملایو تا قبل از دوران استعماری با خط و الفبای عربی نگاشته می شد که به ”حروف جاوی“ شهرت داشت، که با ورود استعمار به منطقه به الفبای لاتین تغییر یافت. البته نگارش رسم الخط قدیم هنوز به طور کامل منسوخ نشده است.

در گذشته این منطقه از مراکز اصلی آموزش و ترویج زبان فارسی بوده است، و برخی از مورخین مهمترین سبک شعر ملایو ”پانتول“ را تقلیدی از اشعار مرصع زبان فارسی می دانند. با ورود استعمار به منطقه، این روابط رو به کاهش و سستی نهاد و باعث تغییراتی در فرهنگ، زبان و سایر شئون اجتماعی مردم مالزی گردید که نوعی انقطاع را میان روابط فرهنگی در گذشته و اکنون پدید آورد.

 فعالیتهای فرهنگی جاری:

در حال حاضر میان جمهوری اسلامی ایران و مالزی روابط فرهنگی خاصی وجود ندارد و هیچیک از دو کشور دارای موسسات فرهنگی در کشور مقابل نمی باشند. ولی موضوع از سوی طرفین در دست بررسی می باشد. تمایل جمهوری اسلامی ایران در خصوص گسترش روابط فرهنگی با مالزی (فعالیت هایی مثل تاسیس کرسی زبان فارسی در مالزی، مبادله استاد و دانشجو و همکاری های علمی و تحقیقاتی) از سوی این کشور مورد استقبال قرار گرفته و در دست بررسی است.

در سفر آقای موسوی گرمارودی مشاور وزیر امور خارجه به مالزی جهت شرکت در کنگره شعر خوانی مالزی، وی با برخی از مقامات دانشگاهی و فرهنگی این کشور ملاقات کرده و ضمن بررسی زمینه های مشترک ایجاد روابط فرهنگی تمایل جمهوری اسلامی ایران را نسبت به این امر ابراز داشت که مورد استقبال قرار گرفت و تحقق موضوع موکول به بررسی های بیشترشد.

لازم به ذکر است که از اوایل دهه 1350شمسی ، همه ساله قاریان ایرانی در مسابقه های بین المللی قرائت قرآن کریم در مالزی، شرکت می نمایند، که بعضا نیز مقامات بالای این مسابقات را به خود اختصاص داده اند (مثل احراز رتبه اول در 66 و رتبه دوم در 68). همچنین پس از انقلاب اسلامی سفرهایی از سوی مقامات مذهبی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به مالزی در جهت آشنایی با رهبران مذهبی و وضعیت حوزه های علمیه این کشور انجام شده است که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1360- سفر هیئت تبلیغی جمهوری اسلامی ایران به سرپرستی آیت ا... طاهری خرم آبادی، به همراهی حجت الاسلام و المسلمین تسخیری و معاون وقت اداره هفتم وزارت امور خارجه، جهت ملاقات با مقامات مذهبی و دولتی.

1361- سفر حجت الاسلام انصاری از سازمان تبلیغات اسلامی. - سفر حجت الاسلام غرویان و نیز سفر آقای فخرالدین حجازی نماینده سابق مردم تهران در مجلس شورای اسلامی.

1367- سفر حجت الاسلام و المسلمین عمید زنجانی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در ارتباط با حکم امام خمینی در مورد کتاب ضاله آیات شیطانی و نویسنده آن (مالزی ورود این کتاب را ممنوع اعلام کرد و مسلمانان این کشور در جهت محکوم نمودن آن تظاهرات متعددی انجام دادند).

  زمینه های فعالیت های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران:

وجوه مشترک فراوانی میان فرهنگ دو کشور وجود دارد. مهم ترین وجه مشترک، نفوذ اسلام در جامعه مالزی و نزد مسلمانان این کشور است که سبب قرابت بسیاری از فعالیت های مذهبی و سنن اجتماعی در دو کشور شده است. همچنین نفوذ تاریخی زبان و ادبیات فارسی در مالزی از دیگر عواملی است که زمینه مناسبی برای فعالیت های فرهنگی است.

علاوه بر این امور موارد متشابه دیگری به لحاظ تاریخی و سیاسی بین دو کشور وجود دارد، که از آن جمله است: عضویت در جنبش عدم تعهد و سازمان کنفرانس اسلامی تفاهم در مورد مسائل مربوط به جهان اسلام (قضیه فلسطین، افغانستان و ) تلاش برای رسیدن به استقلال و توسعه.

ایجاد نشریه فرهنگی:

دکتر محمد حسین شهری رئیس موسسه فرهنگی نباء و صاحب امتیاز نشریه تخصصی قرانی سفینه است . وی با اشاره به این نکته که بیش ازبیست سال است که در کار نشرحضور دارد ، درباره تاسیس مرکز فرهنگی " نباء" می گوید: 

با اعلام وزارت ارشاد مبنی بر صدور مجوز تاسیس موسسات چند منظوره فرهنگی ما نیز سال 78 تصمیم گرفتیم در کنار کار نشر،  موسسه چند منظوره " نباء " را تاسیس کنیم. ما با این تفکر که دارای یک تکلیف در قبال مخاطب هستیم و با هدف برقراری ارتباط تنگاتنگ با مخاطبان این موسسه را تاسیس کردیم .

موسسه دارای بخش های مختلفی از جمله صندوق پستی پاسخگویی به سوالات مذهبی مخاطبان داخلی و خارجی،  تولید برخی محصولات فرهنگی و ابزارهایی که ارتباط ما را با مخاطب بهتر می کند ،  بخش روابط بین الملل که غیر از چاپ کتاب به زبان انگلیسی کار برگزاری مسابقات مذهبی ، دینی ، ارتباط با مراکز خارج از کشور و جوابگویی به سوالات آنها را بر عهده دارد  است.

وی با انتقاد از موسساتی که نقش ازدیاد کننده معلومات را انجام می دهند افزود :  در کار تبلیغ و ترویج باورهای دینی  جمع آوری  اطلاعات زیاد راهگشا نیست ، زیرا  باور دینی با ازدیاد معلومات تفاوت دارد .  با توجه به  این موضوع ، هدف ما ارتقای کیفی مخاطب و بحث هدایتی بوده است. دکتر شهری در پاسخ به این پرسش که وضعیت کتاب را چگونه ارزیابی می کنید  گفت : درباره  بحث کتاب نیز وضعیت بدین گونه است . در حوزه کتاب به نظر سنجی توجه کرده ایم ، اما به اثر سنجی نپرداخته ایم . ما اول باید بپرسیم مخاطب کیست و بعد بدانیم که می خواهیم به این مخاطب چه بگویم . متاسفانه برخی از ناشرین و موسسات فرهنگی کمتر به این مقوله پرداخته اند و نتیجه آن انتشار برخی کتب  بدون مخاطب در جامعه است. 

وی افزود : در کارهای فرهنگی دونوع تفکر ورفتار وجود دارد، نوع اول آن است که ما بدانیم جامعه به چه چیزی احتیاج دارد و به دنبال برآورده کردن این  نیاز باشیم ، و نوع دوم آن است که بدانیم در جامعه از لحاظ فرهنگی مد روز چیست و در همان زمینه به فعالیت بپردازیم که این نوع از لحاظ اقتصادی نیز سود آور است ، ولی یک کار فرهنگی نیست .

چرا که رسالت فرهنگ این است که بدانیم نیازمخاطب  چیست. ما  سعی کرده ایم جهت  حرکتمان به سوی  پاسخگویی به نیاز مخاطب باشد . از این رو، علاوه بر گرایش به سوی مطالعات دینی ، از بهترین نویسنده ،  هنرمند طراح ، و تکنولوژی روز استفاده کنیم تا محصولمان به بهترین وضعیت به دست مخاطب برسد.

کار فرهنگی نیاز به باور پذیری دارد:

دکتر شهری  با بیان این مطلب که  در کار فرهنگی بحث جدلی بحث مناسبی نیست گفت : ما عقیده داریم پرداختن به مباحث نفی و اثباتی گاه ما را از اصل موضوع دور کرده است . برای پاسخ دادن به نیاز مخاطب در یک جامعه ابتدا باید  تعریفی از جامعه ،  خاستگاه جامعه و جایگاه فرد در جامعه داشته باشیم .

کار فرهنگی کار تزریقی نیست که اگر امروز ما نظریه ای را عنوان کردیم فردا باید منتظر قبول این نظر و عقیده از سوی مردم باشیم. کار فرهنگی نیاز به باور پذیری دارد،  باید ذره ذره  در جامعه ترویج شود.  ما وقتی می خواهیم الگویی را از جوانی بگیریم و الگوی جدید را جایگزین کنیم باید به دنبال علتها و ویژگیهای خاص الگوی مورد نظر او باشیم و با آگاهی به باور پذیری جوانان  الگو سازی کنیم . 

 وی در پاسخ به این پرسش که کار پاسخگویی موسسه فرهنگی نباء چه تفاوتی با کار مراکز و سازمانهایی  که به پاسخگویی شبهات دینی می پردازند  گفت :  با وجود این که موسساتی نیز در این زمینه فعالیت دارند  ولی آنها فقط صرفا  پاسخگوی شبهات  هستند ، در حالی که ما ابتدا علل طرح سوال  از جانب مخاطب را بررسی می کنیم و سپس به پاسخگویی می پردازیم . مخاطب گاه سوالاتی را که مطرح می کند در طیف های مختلف اجتماعی ، مذهبی ، روانشناسی و ... است، لذا وسعت کار ما بیشتر از دیگر مراکز و موسسات است .  

همچنین ، ما می خواهیم با پاسخ خود تغییر رفتاری را در مخاطب به وجود بیاوریم و معتقدیم  پاسخ ما باید نقش سازنده ای داشته و موجب تغییر رفتار مخاطب شود . ما مخاطب را با یک پاسخ رها نمی کنیم ، بلکه گاه برای رسیدن به مقصود و هدف خود ماهها با مخاطب در ارتباط هستیم .

دکتر شهری در رابطه با انتشار فصلنامه تخصصی " سفینه " گفت : ما با دسته بندی مخاطب در رده های سنی و با توجه به نیاز آنها اقدام به انتشار کتاب و نشریه می کنیم . مخاطب  سفینه نیز قشر طلبه و دانشجو است ؛ طلبه ای که اوایل کارش است،  تازه وارد حوزه شده و در مباحث تخصصی خود به فضای بیشتری  برای  تحقیق و پژوهش نیاز دارد.

وی درمورد نحوه انتخاب موضوعات محوری سفینه گفت : هیت تحریریه سفینه ترکیبی است از اساتید حوزه و دانشگاه که موضوعات محوری را انتخاب می کنند .  با اختصاص موضوع مورد نظر مباحث را دسته بندی می کنیم و شاید یک موضوع در چندین شماره دنبال شود. یکی دیگر از ویژگیهای نشریه این است که در باب نقد بدون تعارف وارد شده ایم .  امروزه ما شاهد هستیم بحث نقد از حالت علمی خویش در جامعه خارج شده است و به یک حالت حاشیه ای تبدیل شده است. بحثهایی که امروز در سطح علمی و دانشگاهی شاهد آن هستیم یک برخورد احساسی است که ازاصل موضوع فاصله زیادی دارد .