روانشناسی چیست؟
روان شناسی عبارت است از مطالعه و شناخت علمی چگونگی و چرایی ابعاد مختلف رفتار موجود زنده، به ویژه انسان. در این تعریف بیشترین توجه به رفتار و جنبه های مختلف آن است. به دیگر سخن، به یک معنا می توان روان شناسی را رفتار شناسی نامید، چرا که موضوع اصلی روان شناسی به عنوان یک علم رفتاری ، مطالعه فعالیت ها و واکنش های حیوان وانسان در شرایط و موقیعت های مختلف است.و اما منظور از " رفتار" آن دسته از حالت ها، عادت ها، فعالیت ها، کنش ها و واکنش های نسبتاً پایداری است که از انسان سر می زند و همواره قابل مشاهده، اندازه گیری ، ارزیابی و پیش بینی است.
رفتارهای انسانی را می توان به انواع مختلف تقسیم کرد، از جمله:
رفتار شخصی: رفتاری است که کاملاً جنبه شخصی دارد، مثلاً فردی همواره لباس قهوه ای رنگ می پوشد و یا عادت دارد روزی سه مرتبه مسواک بزند.
رفتار شغلی: یعنی رفتار خاص یا عادتی که انسان در کار و حرفه از خود نشان می دهد، مثلاً همیشه بعد از نماز صبح کارش را شروع می کند ویا همواره با دو انگشت تایپ می نماید.
رفتار تحصیلی: عبارت است از رفتار کودک یا بزرگسال در ارتباط با امور تحصیلی، فی المثل دانش آموزی همیشه قبل از تدریس معلم درس مورد نظر را مطالعه می کند و یا این که برای یادگیری بهتر خلاصه نویسی کرده، با صدای بلند درس می خواند.
رفتار اجتماعی: رفتار فرد در تعاملات بین فردی و معاشرت های اجتماعی است، به عنوان نمونه خوش قول بودن و تقدم درسلام داشتن.
در ارزیابی رفتار باید توجه کرد که رفتار چه کسی، در چه شرایط و موقعیتی و با چه فراوانی و شدتی مورد بررسی قرار می گیرد؛ چرا که زمانی می توانیم برداشت وتفسیر جامعی از رفتار یک فرد داشته باشیم که شرایط زمانی و مکانی، موقعیت بروز رفتار و ویژگی های زیستی ، ذهنی و روانی وی را مورد توجه کافی قرار دهیم.
شاخه های مختلف روان شناسی
از زمانی که روان شناسی به عنوان یک علم مستقل مطرح شده است، روان شناسان در زمینه موضوعات خاص، پژوهش های فراوانی به عمل آورده اند، به گونه ای که امروزه شاهد شعب و شاخه های مختلف روان شناسی هستیم.
متداول ترین شاخ های روان شناسی عبارت است از:
1- روان شناسی رشد و کودک
روان شناسی کودک به مطالعه مستمر رشد از زمان تشکیل نطفه تا دوران بلوغ و نوجوانی می پردازد.
موضوعاتی از قبیل نقش وراثت و محیط در شکل گیری شخصیت کودک، چگونگی رشد بدنی، ذهنی،عاطفی، کلامی، اجتماعی ، حسی و حرکتی، همچنین نحوه بازی، خویشتن داری، تقلید و همانند سازی کودک و نوجوان و تحولات دوران بلوغ در این شاخه از روان شناسی مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد.
2- روان شناسی شخصیت
در این شاخه از روان شناسی ابعاد مختلف شخصیت، جنبه های ادراکی، هیجانی، ارادی و بدنی افراد و چگونگی سازگاری فرد با محیط مورد مطالعه قرار می گیرد.
3- روان شناسی اجتماعی
روان شناسی اجتماعی ازتعامل فرد واجتماع، قانون های روانی گروه ها و سازمان های اجتماعی بحث می کند و در زمینه هایی از قبیل: معیارها و هنجارهای اجتماعی، مناسبات بین گروهی، باورهای عام، تکوین بازخوردها وتغییرنگرش ها و نقش رسانه ای جمعی به مطالعه و تحقیق می پردازد.
4- روان شناسی بالینی
این رشته از روان شناسی ویژگی های شخصیتی، اختلالات عاطفی و مشکلات رفتاری افراد را با بهره گیری از ابزارهای روان شناختی مورد بررسی ودرمان قرار می دهد.
5- روان شناسی مرضی
در این شاخه از روان شناسی اختلالات عاطفی و رفتاری و بیماری های مختلف روانی مورد بررسی قرار گرفته، روش های درمانی متداول در جهت حفظ بهداشت روانی ارائه می شود.
6- روان شناسی کودکان استثنایی
روان شناسی کودکان استثنایی به مطالعه ویژگی های جسمی، روانی، حسی، حرکتی، شناختی و اجتماعی کودکان عقب مانده ذهنی، نابینا و نیمه نابینا، ناشنوا و نیمه ناشنوا، ناسازگار، مصروع، کودکان معلول جسمی- حرکتی، دانش آموزان مبتلا به اختلال خاص در یادگیری و کودکان و نوجوانان تیز هوش و خلاق می پردازد. این شاخه از روان شناسی همچنین در زمینه علل مختلف معلولیت، راه های پیشگیری از معلولیت و روش های اصلاح و ترمیم نارسایی ها و اختلالات رفتاری مباحثی را مطرح می کند.
7- روان شناسی تربیتی
این رشته ازروان شناسی که درواقع مهمترین وکاربردی ترین رشته های روان شناسی است، تلاش دارد اصول، قوانین و یافته های روان شناسی و شاخه های مختلف آن را در قلمرو تعلیم و تربیت مورد استفاده قرار دهد. در روان شناسی تربیتی موضوعاتی از قبیل: روشهای مختلف یادگیری و قوانین آن، فرایند تفکر و اندیشیدن، یادآوری و به یادسپاری، حافظه و فراموشی، هوش و انگیزش، سنجش و اندازه گیری و کاربرد آزمون های روانی، نقش معلم و متعلم در انتقال یادگیری، شرایط و موقعیت یادگیری، انضباط و پیشرفت تحصیلی مورد توجه و مطالعه قرار می گیرد.
روان شناسی تربیتی و قلمرو آن
همان گونه که پیش تر اشاره شد موضوع اصلی روان شناسی تربیتی یا پرورشی به کار بستن قواعد و یافته های شاخه های مختلف روان شناسی در فرایند تعلیم و تربیت است. به عبارت دیگر هدف اصلی روان شناسی تربیتی توجه عمیق به امر مهم آموزش و پرورش و پرداختن به عوامل مؤثر در یادگیری، پیشرفت تحصیلی، سازگاری، تحول ذهنی و روانی و رشد متعادل انسان است.
ارکان اصلی روان شناسی تربیتی
به طور خلاصه می توان موضوعات، پایه ها یا ارکان اصلی روان شناسی تربیتی را در هفت محور زیر مورد توجه قرار داد:
1- قوانین و عوامل موثر در فرایند یادگیری
2- ویژگی های یادگیرنده یا تربیت شونده
3- موضوع یادگیری یا پیام تربیتی
4- موقیعت یادگیری یا شرایط انتقال پیام تربیتی
5- روش های تعلیم و تربیت یا انتقال پیام
6- ویژگی های مربی یا انتقال دهنده پیام
7- ارزیابی و ارزش سنجی
روان شناسی و زیرمجموعه های آن
روان شناسی را می توان به عنوان بررسی علمی رفتار و فرآیندهای ذهنی تعریف کرد. ریشه های این علم را باید در سده های چهارم و پنجم پیش از میلاد جستجو کرد.
- روان شناس آزمایشی ( روانشناس تجربی) Experimental Psychologist :
روان شناس با گرایش پژوهشی در زمینه مطالعه آزمایشگاهی اصول روان شناختی حاکم بر رفتار آدمی و جانداران رده های پایین تر.
- روان شناس آموزشگاهی School Psychologist :
روان شناس متخصص که در استخدام یک آموزشگاه یا منطقه آموزشی است و وظایفی نظیر آزمون کردن، راهنمایی، و پژوهش برعهده دارد.
- روان شناس اجتماعی Social Psychologist :
روان شناسی که با مطالعه تعامل اجتماعی و شیوه های اثرگذاری افراد بر یکدیگر سر و کار دارد.
- روان شناس بالینی Clinical Psychologist :
روان شناسی که معمولاً دارای درجه دکتری است و در زمینه تشخیص و درمان مشکلات هیجانی و رفتاری و اختلال های روانی تخصص دارد.
- روان شناس پرورشی( روان شناس تربیتی) Educational Psychologist :
روان شناسی که گرایش پژوهشی او متمرکز بر کاربرد اصول روان شناسی در حوزه آموزش و پرورش کودکان و بزرگسالان در موسسات آموزشی است.
- روان شناس رشد Developmental Psychologist :
روان شناسی که گرایش پژوهشی او متمرکز بر مطالعه تغییراتی است که در نتیجه رشد و نمو جاندار حاصل می شود، به ویژه روابطی که بین رفتار قبلی و رفتار بعدی جاندار وجود دارد.
- روان شناس شخصیت شناس Personality Psychologist :
روان شناسی که با طبقه بندی افراد، و مطالعه تفاوتهای فردی سروکار دارد. این حوزه تخصصی تا حدودی با کار روان شناسان رشد و اجتماعی همپوشی دارد.
- روان شناس فیزیولوژیایی :Physiological Psychologist
روان شناسی که با مطالعه رابطه بین کارکردهای فیزیولوژیایی و رفتار سرو کار دارد.
- روان شناس مشاوره ای Counseling Psychologist :
روان شناسی که معمولاً درجه دکتری دارد و به حال و فصل آن دسته از مشکلات و مسایل فردی می پردازد که بیماری شناخته نمی شوند؛ مثلاً مسایل تحصیلی، اجتماعی و حرفه ای دانش آموزان و دانشجویان. چنین فردی دارای مهارتهای روان شناس بالینی است ولی معمولاً در سازمانهای غیر پزشکی کار می کند.
- روان شناس مهندسیEngineering Psychologist :
روان شناسی که با مطالعه رابطه انسان با ماشین سروکار دارد و مثلاً در پی آن است که ماشینها به گونه ای طراحی شوند که خطای آدمی به حداقل برسد.
- روانکاو Psychoanalyst : ( دکتری روان شناسی که دوسال دوره روانکاوی را گذرانده باشد)
روان درمانگری که معمولاً دوره آموزشی روان پزشکی را گذرانده است و برای درمان روان رنجوریها و سایر اختلالهای روانی از روشهایی که در اصل فروید پیشنهاد کرده است استفاده می کند.
- روان پزشک Psychiatrist :
پزشک متخصص دردرمان و پیشگیری اختلالهای خفیف یا شدید روانی( دارودرمانی) .
- مددکار روانیPsychiatric Social worker :
مددکاری که دوره آموزشی لازم را در زمینه شیوه کار با بیماران و خانواده آنها، در ارتباط با مسایل سلامت و بیماری گذرانده است و در انجام وظایف خود معمولاً از نزدیک با روان پزشک یا روان شناس بالینی همکاری می کند.
- روان درمانگر Psychotherapist:
پزشکی که به کمک شیوه های روان شناختی و معمولاً، اما نه منحصراً ،از طریق مشاوره فردی به درمان ناسازگاریهای شخصیت یا بیماریهای روانی می پردازد .
در ایران بیشتر افراد در زمینه روان شناسی بالینی ، روان شناسی عمومی ، و روان شناسی کودکان استثنایی فعالیت می کنند.
روانشناسی خط و امضاء
از طریق دست خط یا طرز نوشتن افراد می توانیم تا حدودی پی به هویت درونی افراد ببریم.
افرادی که در حال نوشتن در یک صفحه کاغذجوری می نویسند که میخواهند از صفحه خارج شوند ، افرادی برون گرا ،پر تحرک ،فعال،پر جنب و جوش ،اجتماعی
این افراد وقتی در حال نوشتن از راست به چپ در هر خط بیشتر به چپ می روند .
افرادی که درحال نوشتن هر دفه بیشتر بطرف سمت راست می روند درست برعکس حالت بالایی هستند : افرادی درون گرا،ترک از زندگی و خودخور هستند.
کسانی که برای نوشتن در دو طرف کاغذ حاشیه پهن می گذارند انسانهایی محتاط از ترس زندگی ، و خودشان را سرگردان و بی کس و کارمی دانند .
اگر خیلی حاشیه بگذارند یعنی درست وسط کاغذرا برای نوشتن انتخاب کنند به معنای بزرگ منشی آنان است مانند شعرا
کسانی که موقع نوشتن همه جای کاغذ را می نویسند و بصورت ریز و بهم پیوسته : خسیس ،صرفه جو بوده و نهایت استفاده را از کاغذ می کنند.
افرادی که درشت و زیبا می نویسند ، مهربان و با عاطفه هستند .
افرادی که درشت و با فاصله می نویسند ، تنبل هستند.
افرادی که خیلی درشت و معمولا قلم را کم فشار می دهند ،خیلی پر توقع هستند واهل عمل نیستند .
ریز و بهم پیوسته : صرفه جو و حسابگر
افرادی که موقع نوشتن قلم را خیلی فشار می دهند طوری که بر پشت کاغذ اثر قلم می ماند :تحت فشار و تنش هستند.
افرادی که بصورت عمودی با 90 درجه می نویسند : اراده ،استحکام ، خونسردی را می رساند
امضاء ردپای کلاسیک
خط خطی که بارها این ور، آن ور زده اید. چیزی که اسمش امضاست و قرار است هویت شما باشد
آخرین باری که امضا زده اید کی، کجا و برای چه کاری بوده؟ اصلا فکر کرده اید این خط های معمولا کج و معوجی که روی کاغذ می زنید، چقدر در زندگی تان مؤثر است؟ زدن یک امضا ممکن است معنی اش استخدام یا اخراج شما از یک شرکت، شروع یا پایان یک زندگی مشترک، بستن قراردادهای چند میلیونی و هرکار کوچک و بزرگ دیگری از تولد تا اوج زندگی و مرگ(!) باشد.
انگار امضا جزئی از وجود و هویت شما شده. هر کاری که می کنید، نخودی مجلس می شود. فکرش را هم که می کنید، کمتر یادتان می آید که این نقاشی منحصر به فرد، از کی با شما همراه شده، چرا این شکلی است و منظورتان از آن چیست؟ یا این که چرا کارمند بانک، امضایتان را بیشتر از خودتان و هزار و یک قسم قبول دارد!
امضا را جدی بگیرید. در زمانه ای که رابطه حتی بیشتر از پول به کار می آید، گرفتن امضا از یک مدیرکل، یا فوتبالیست و نویسنده مشهور ممکن است خیلی جاها کارتان را راه بیندازد.
راستی، اولین باری که خودتان یک امضای جدی زدید و تا حالا پایش مانده اید، کی بوده؟
روانشناسی امضاء پشت این خط ها، دنیای شما نهفته است با امضا لو نروید
حرف لاتین علاقه دارید، به همه چیز شک می کنید، مهربان اید، قرار است روزی مدیرکل یا تاجر شوید، زندگی را سخت می گیرید و... اگر دوست ندارید این ویژگی ها را کسی بداند، از فالگیرها دوری کنید و مهم تر از همه امضایتان را آن طور که دوست دارید نزنید. چون شخصیت شما را لو می دهد. تحلیل های روان شناس ها در مورد امضا زیاد است، اما یکی از این ده حالت، شاید در مورد شما باشد این مهر منسوب به حضرت رسول است و در موزه استانبول نگهداری می شود