آمار 35 درصدی تعداد جوانان در ترکیب جمعیتی کشور، وجود حداقل 12 میلیون جوان در سن ازدواج و وقوع تنها 841 هزار ازدواج در سال گذشته، اگر شرایط بحرانی ازدواج در کشور را تداعی نکند، حداقل زنگ هشدار را در اذهان عمومی به صدا در خواهد آورد.
به گزارش ایسنا، به اعتقاد کارشناسان و صاحبنظران، مشکلات اقتصادی و فرهنگی، مهمترین عوامل کاهش آمار ازدواج در کشور هستند که گروه‌ها و نهادهای مختلف دولتی، علمی و دانشگاهی، اجتماعی و مردمی را در این حوزه وارد عرصه فعالیت کرده است، به طوری که گروه‌های مرجع و متعهد مردمی، از جمله اساتید دانشگاه و حوزه، مدیران و مشاوران مراکز و موسسات مشاوره‌ای، ائمه جماعات و معتمدان محلی، با دریافت آموزش‌های لازم می‌توانند به عنوان اولین حلقه‌های ارتباطی با مردم نقش پررنگی در فرهنگ‌سازی و آگاهی بخشی به جامعه ، درباره حل بحران ازدواج ایفا کنند.
این موضوع خوشبختانه از دید سازمان‌های مسوول و متولی امر ازدواج، همانند سازمان ملی جوانان پنهان نمانده است و پیگیری جدی رویکرد اخیر این سازمان در توانمندسازی و حمایت از گروه‌های مرجع مردمی، نظیر آنچه هفته گذشته و با برگزاری اولین نشست سراسری اندیشوران عرصه ازدواج اتفاق افتاد، آثار و نتایج مثبت خود را در جامعه نشان خواهد داد.
خلا جدی در حوزه ازدواج، وجود الگوهایی است که باعث گریز جوانان از ازدواج می‌شود
در ادامه این میزگرد، حجت الاسلام و المسلمین محمد مهدی جاوید مدیر مدرسه علمیه رضویه استان فارس و عضو هیات مدیره سازمان فرهنگی هنری شهرداری شیراز اظهار کرد: خلاء جدی در حوزه ازدواج، وجود الگوهایی است که باعث گریز جوانان از ازدواج می‌شود. وقتی جوانان مشاجرات و اختلافات پدر و مادر خود را که الگوی او هستند، می‌بینند، طبیعی است که از ازدواج کردن دوری میکنند. متاسفانه برخی از والدین، خواسته یا ناخواسته باعث گسست خانواده و جوانان می‌شوند. وی افزود: بنابراین باید در اصلاح نهاد خانواده یک عزم جدی و عمومی در کشور داشته باشیم. جاوید با بیان این که جای ارائه مباحث دینی در ارتباط با خانواده و ازدواج در مواعظ و تربیون‌ها خالی است، خاطر نشان کرد: اگر احیانا در این زمینه کم کاری و کاستی وجود دارد، ناشی از نبود برنامه‌ریزی و کاربردی نشدن آن‌هاست، چرا که اسلام در این زمینه رهنمودهای جامع و کاملی دارد که اگر در جامعه ارائه شود، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. به علت تعارض علوم محض روانشناسی با دین، جوانان نمی‌دانند، علم محض درست می‌گوید یا شرع؟
مجید امیدی مدیر کل فرهنگی سازمان ملی جوانان در ادامه سخنان حجت الاسلام والمسلمین جاوید، با بیان این که متاسفانه کمتر سعی کرده‌ایم که خلاهای علم محض غربی را به وسیله اعتقادات و نمونه‌های دینی پر کرده و آن را به شکل تجمیع شده به جامعه ارائه کنیم، اعلام کرد: در 200 مرکز مشاوره فعال کشور، گاهی نگاهی که علم روانشناسی و مشاوره محض به معضلات دارد، با دین و معارف جامعه تعارض دارد، به صورتی که جوانان ما در حال حاضر دچار تضاد هستند که علم محض درست می‌گوید یا شرع؟
وی تصریح کرد: متاسفانه در حال حاضر، برخی جوانان ما دینی فکر میکنند، اما سکولار عمل میکنند.
جوانان اغلب به ازدواج نگاه مادی و جنسی دارند که باید اصلاح شود
اگر قرار است ازدواج‌ها به زودی به جدایی منتهی شوند، بهتر است که اصلا صورت نگیرند
فرزاد محمودیان عضو هیات علمی گروه اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و مدرس معارف اسلامی دانشگاه شیراز در ادامه این میزگرد، نوع نگاه به فرهنگ ازدواج را یکی از آسیب‌های جدی حال حاضر کشور در امر ازدواج دانست و اعلام کرد: جوانان اغلب به ازدواج نگاه مادی و جنسی دارند که باید اصلاح شود، ازدواج در واقع رفع نیاز درونی است که بخشی از آن مسایل جنسی است.
وی افزود: باید این فرهنگ به وجود بیاید که روابط مشترک، پر کردن خلاهای عاطفی و نیازهای روحی است که منجر به ازدواج می‌شود. تا زمانی که نگاه جوانان به ازدواج، ارضای غرایز جنسی است ما مشکل خواهیم داشت. عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، آموزش صحیح را نیازمند ایجاد سه مولفه ترویج علم، تغییر نگاه و کسب مهارت دانست و اظهار کرد: باید این سه مولفه را به جوانان آموزش دهیم. متاسفانه در حال حاضر بسیاری از ازدواج‌هایی که انجام می‌شود، به زودی به جدایی منتهی می‌شود. اگر قرار است ازدواج این گونه باشد، بهتر است که اصلا صورت نگیرد.
ساماندهی وضعیت ازدواج نیازمند مدیریت جامع است
وی خاطر نشان کرد: بحث ازدواج در کشور نیازمند یک مدیریت و ساماندهی جامع است. یکی از ضعف‌های مهم در فقدان ساماندهی امور جوانان، نبود آگاهی لازم در جامعه است که این فقدان آگاهی به ویژه در دختران علت اصلی بسیاری از آسیب‌های ازدواج است.
واسطه‌های ازدواج فعال نیستند
به دنبال مدل و راهکار حل آسیب‌های کاهش ازدواج هستیم
در ادامه این میزگرد، مدیر کل فرهنگی سازمان ملی جوانان خواستار فعالیت بیشتر واسطه‌های امر ازدواج در جامعه شد و اظهار کرد: در شرایط حاضر، واسطه‌ها و افرادی که کمک می‌کردند تا جوانان علاقمند با هم ازدواج کنند، فعال نیستند و متاسفانه این سنت در حال از بین رفتن است. از سوی دیگرخانواده‌ها هم اغلب در مقابل خواست طبیعی و حسی جوانان برای ازدواج در یک سن مشخص، مقاومت و مخالفت می کنند.
وی سپس خطاب به کارشناسان و صاحبنظران اجتماعی، گفت: ما برای حل آسیب‌هایی که در حوزه ازدواج جوانان وجود دارد، به دنبال مدل و راهکار هستیم. باید برای هر سطح و طبقه‌ای مدل خاص خود را داشته باشیم. مدل و راهکار برای جوانان یک روستا با مدل جوانان شهری باید متفاوت باشد.
طرح ازدواج‌های نیمه‌مستقل، راهکار کمی یا کیفی؟
در ادامه میزگرد، نظر شرکت‌کنندگان درباره طرح اخیر شکل‌گیری ازدواج‌های نیمه‌مستقل که از سوی سازمان ملی جوانان به عنوان راهکاری برای برون رفت از وضعیت نامناسب ازدواج جوانان مطرح شده است، مورد پرسش قرار گرفت. براساس این طرح، خانواده‌ها جوانان عقد کرده خود را با ارائه امکانات و تسهیلات کافی تا زمانی که توانایی استقلال یافتن از خانواده‌های خود را کسب کنند، مورد حمایت قرار می‌دهند و در عین حال، ارتباط شرعی آنان را به رسمیت خواهند شناخت. ازدواج نیمه مستقل زمینه بیشتری برای جدایی زوج‌ها فراهم می‌کند
دکتر جوهری روانشناس بالینی و عضو هیات علمی دانشگاه جندی شاپور اهواز در این زمینه ابراز عقیده کرد: چون جوانان در برخی خانواده‌ها قبل از ازدواج رسمی، ارتباط جنسی ندارند و شناخت کافی جنسی از هم پیدا نمی‌کنند، بعد از ازدواج دچار مشکل و اختلاف در این زمینه می‌شوند، بنابراین در صورت طولانی شدن دوران وابستگی به خانواده‌ها در زوجهای عقدی، در صورت بروز چنین اختلافاتی به علت این که تعهدات کمتری از دوران پس از ازدواج دارند، برای جدایی از هم مستعدتر هستند، بنابراین من با این طرح کاملا مخالف هستم.
وی افزود: اما اگر در این دوران روابط جنسی برقرار نشود و یا این حمایت‌ها در دوران نامزدی و پیش از عقد صورت گیرد، قابل بررسی است.
طولانی شدن دوران عقد به هیچ وجه به نفع زوج‌ها نیست
حجت الاسلام و المسلمین جاوید مدیر مدرسه علمیه رضویه استان فارس و عضو هیات مدیره سازمان فرهنگی هنری شهرداری شیراز در این باره با تاکید بر لزوم فرهنگ‌سازی‌های مناسب در اجرای این گونه طرح‌ها، گفت: این فرهنگ جامعه است که پسر و دختر هنگام عقد زندگی رسمی ندارند. اگر بتوانیم با اجرای این طرح، به این دوران رسمیت بیشتری ببخشیم، تا زوج‌ها مسوولیت بیشتری از زندگی را بپذیرند، خوب است، اما باید توجه داشته باشیم که طولانی شدن دوران عقد به هیچ وجه به نفع زوج‌ها نیست و سبب گسست آنها می‌شود.
وی افزود: این دوران نباید بیش از شش ماه تا یک‌سال باشد، در غیر این صورت مشکلاتی برای خانواده‌ها ایجاد می‌کند.
حکمت آرا مشاور دانشگاه‌های علوم پزشکی و آزاد شیراز و عضو شورای فرهنگ عمومی شیراز نیز درباره طرح ازدواج‌های نیمه مستقل ابراز عقیده کرد که این طرح می‌تواند، انگیزه‌ای برای افزایش سازگاری و سازندگی زوج‌ها باشد، اما از سوی دیگر خانواده‌ها این مساله را به راحتی قبول نمی‌کنند. ضمن این که زوج‌ها پس از مدتی از هم دلسرد می‌شوند و چون یک زندگی برزخی و بلاتکلیف دارند، احتمال جدایی در رابطه آنها افزایش می‌یابد.
اجرای این طرح به سلامت جنسی جوانان به ویژه دختران آسیب وارد می‌کند
محمودیان عضو هیات علمی گروه اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و مدرس معارف اسلامی دانشگاه شیراز نیز در این باره، میزان موفقیت اجرای طرح را قابل ارزیابی عنوان و اظهار کرد: می‌توان از یک گروه جامعه آماری که چنین شرایطی را تجربه کرد، تحقیق کرد که آیا زندگی موفقی داشته‌اند یا نه. اما فکر می‌کنم این طرح، راهکار مناسبی برای حفظ سلامت جنسی جوانان نباشد، چرا که جوانان در ابتدای رابطه، علاقه و اشتیاق زیادی به ارتباط جنسی دارند که به نظر می‌رسد، با اجرای این طرح به سلامت جنسی جوانان به ویژه دختران آسیب وارد می‌شود.
اگر چه در ضرورت ازدواج این سنت نیک و حسنه ی که رسول اکرم (ص) در باره اش می فرماید: «النکاح سنتی فمن رغب عن سنتی فلیس منی » جای حرف و سخن نیست و حتّی انجام آن از دیگاه اسلام، برابر با احراز نصف ایمان قلمداد شده است:
«مَنْ تَزَوَّجَ فَقَدْ أحْرَزَ نِصْفَ دِینِهِ» اما ازدواج در عمل، حتی در جوامع اسلامی با چالش های زیادی روبروست . به عنوان نمونه، هم اکنون سن ازدواج در خیلی از کشورهای اسلامی بالاست. این امر آسیب بزرگی را بر جامعه تحمیل خواهد کرد زیرا اوج جوانی بین سنین 30 - 20 سالگی می باشد. افرادی که در این سنین تن به ازدواج نمی دهند، در این ایام غریزه جنسی شان را چگونه کنترل میکنند ؟ آیا ایمان تمام افراد آن قدر قوی است که در مقابل این غریزه سرکش، خم به ابرو نیاورند ؟ براستی غیر از ازدواج دائم راه شرعی و قانونی ارضاء غریزه جنسی وجوددارد؟ آیا ازدواج موقت در شرایط کنونی جوامع مسلمین پاسخ گوی این امر خواهد بود؟ حتی اگر قانون مدار و متشرع نباشیم وقتی سن ازدواج بالا می رود آیا این امر باعث به وجود آمدن زنان خیابانی نخواهد شد ؟ آیا بیماریهای مقاربتی نظیر ایدز، هپاتیت و... بیداد نخواهد کرد ؟ با توجه به مشکلات بالا، ضروری به نظر می رسد تا علل نابسامانی ازدواج از جمله ، افزایش سن ازدواج، را در جوامع اسلامی شنا سایی و سپس برای بر طرف کردن آن راه های عملی را جستجو نمود. چه عواملی باعث بالا رفتن سن ازدواج شده است
مقدمه
ازدواج مقدس ترین کلمه زندگی است و شیرین ترین خاطره هر فرد درعمرش است، ازدواج پیوندی آسمانی در عرصه زندگانی است که سلامت روح و روان و بهورزی زوجین را تضمین می کند.
در فرهنگ اسلامی، ازدواج مایه شکفتن غنچه های عشق در گلستان زندگی و پیوستن زوجهای مکمل در عرصه رشد و بالندگی است چرا که رویاهای شیرین و شگرف جوانی، تنها در پرتو شعاع خورشید زندگی مشترک تعبیر می شود و در سایه گذشت، تفاهم و تلاش مشترک با واقعیتها و حقایق زندگی اجتماعی تطبیق داده می شود.
متأسفانه در سالهای اخیر عوامل مختلفی از جمله فقدان شرایط اشتغال، مساله مسکن، ادامه تحصیل، بالارفتن هزینه های زندگی و تغییر معیارهای انتخاب همسر موجب افزایش سن ازدواج و ناتوانی بسیاری از دختران و پسران جوان برای انجام این سنت حسنه شده است. تجملاتی شدن مراسم ازدواج امر اشتباهی است که بر جامعه ما سایه افکنده و بسان مانعی آهنین در مقابل روی جوانان قرار گرفته است. آیین های توخالی و بی هویت، انتظارات غیرمعقولانه ، هزینه های سرسام آور و چشم و هم چشمی هایی که همگی آنها جوانان را از ازدواج باز می دارد.
طی چند سال اخیر شمار متاهلین جوان در میان هر دو جنس «دختر و پسر» کاهش یافته که این امر نشان دهنده افزایش مجدد سن ازدواج و وقوع بسیاری از ازدواج‌ها در سنین بزرگسالی است. براساس آمارهای ارایه شده ، میزان «تاهل» پسران روستایی رایج تر از پسران شهری و دختران روستایی کمتر از دختران شهری است. این در حالی است که طی سالهای گذشته، سه سال به سن ازدواج افراد باسواد شهر و دو سال به سن ازدواج افراد روستایی افزوده شده است. از اصلی‌ترین دلایلی که باعث بروز بحران در دهه کنونی در مساله ازدواج شده است، به هم خوردن ضریب جمعیتی ایران در دهه 65 55 و رشد نامتعارف آن است. نابرابری تعداد پسران آماده ازدواج نسبت به دختران، در دهه کنونی بی‌سابقه بوده است. براین اساس با توجه به حفظ هنجار اختلاف سنی در ازدواج و فرض ثابت ماندن سایر شرایط اگر شمار هر گروه سنی دختران را با تعداد پسران گروه بعد مقایسه کنیم، به این نتیجه خواهیم رسید که تعداد قابل توجهی از دختران آماده ازدواج، امکان برقراری چنین پیوندی را با یک مرد جوان نخواهند داشت.