" تاریخچه معبد آناهیتا "
" آناهیتا " به معنای پاک و دور از آلودگی در اعتقاد ایرانیان باستان الهه آب، فرشته نگهبان چشمه ها و باران و همچنین نماد باروی، عشق . دوستی بوده است. این اعتقاد از دوران پیش از زرتشت در ایران وجود داشته و در دورانهای بعدی هم مورد توجه قرار گرفته است.
توجه به " آناهیتا " از دوره اردشیر دوم هخامنشی در ایران مرسوم شده و در دوره های تاریخی بعدی یعنی اشکانی و ساسانی هم ادامه داشته است. در کتیبه های بجا مانده از این دوره های تاریخی اشاره ها و تصاویری از " آناهیتا " در کنار نام اهورامزدا به چشم می خورد.
به احترام این الهه ایرانی معابد و تندیس های فراوانی در دوره های تاریخی پیش از اسلام در سرزمین ایران ساخته شده است. از " آناهیتا " یادواره هایی ( شامل معابد و کتیبه ها ) در همدان، شوش، کازرون، آذربایجان، کرمانشاه و کنگاور به جای مانده است. معبد " آناهیتا " در کنگاور مشهورترین معبد منسوب به " آناهیتا " در ایران است.
پیشینه تاریخی معبد " آناهیتا " :
بنای معبد " آناهیتا " در شهر کنگاور از شهرستانهای استان کرمانشاه قرار دارد. این بنا بروی تپه ای با ارتفاع 32 متر و در ابعاد 209 متر در 224 متر ساخته شده است. ارتفاع ستونهای این بنا نسبت به قطر آنها سه به یک است و این باعث شده در میان تمام معابد دنیا بی نظیر و منحصر به فرد باشد. معبد " آناهیتا " دومین بنای سنگی ایران پس از تخت جمشید است. هرچند در مورد ماهیت این بنا اختلاف نظر وجود دارد و برخی آنرا کاخ ناتمام خسروپرویز دانسته اند، ولی نظریه معروف تر بنا را معبدی برای الهه "آناهیتا " می داند.
نخستین حفاری های باستان شناسانه در سال 1347 انجام شد و طبق تحقیقات اولیه، بنا را مکانی برای پرستش الهه " آناهیتا " در دوره اشکانی دانسته اند. در سال 1354 کاوشهای بعدی و پیدا شدن سنگ کنگره ای مشابه تاق گرا در سرپل ذهاب این نظریه را مطرح کرد که ممکن است این بنا باقی مانده یکی از کاخهای خسروپرویز در دوره ساسانی باشد که البته وجود شواهد دیگر به نظریه اول قوت بیشتری می بخشد.
این معبد از دوران اشکانی قابل احترام بوده و تیربدات ها ( تیردادها - تعدادی از پادشاهان اشکانی ) در معبد"آناهیتا " تاج گذاری می کرده اند. معبد " آناهیتا " در دوره ساسانیان هم مورد استفاده بوده و بازسازی شده است. کاوش ها نشان داده این معبد در دوران سلجوقی، ایلخانی، صفویه و قاجار به منظورهای دیگر مورد استفاده قرار می گرفته و از هر کدام از این دورانهای تاریخی اثری در معبد به جا مانده است.
در نیمه اول قرن یکم بعد از میلاد مسیح ایسیدور شارکس جغرافیدان یونانی اولین کسیکه معبد " آناهیتا "را در کتاب خود قید نموده است آنرا معبد " آرتمیس " نامیده است. از قرن نهم تا چهاردهم مورخان اسلامی از این منطقه دیدن نموده و مشاهدات خود را در گزاریشهایشان ثبت کرده اند. ابن فقیه در کتاب مشهور البلدان نوشته است: " هیچ ستونی شگفت انگیزتر از ستونهای معبد " آناهیتا " کنگاور نیست. "
معبد " آناهیتا " به تدریج در طول سالیان دراز تخریب شده است. آثار معماری متشکل ازگچ و آهک را مردم محلی برای تهیه گچ و آهک تازه استفاده می کردند. در طول هزاران سال مردم کنگاور با ذوب گچ و آهک موجود در محوطه تاریخی، بقایای ساختمانی معبد " آناهیتا " را نابود کرده اند. معبد پس از زلزله کنگاور در سال 1336 و ساخت و سازهای مردم تقریبا به یک خرابه تبدیل شده بود.
وضعیت فعلی معبد " آناهیتا ":
بدون شک معبد " آناهیتا " به لحاظ ارزش تاریخی از جمله برجسته ترین آثار و میراثهای فرهنگی سرزمین ایران است. همچنین ویژگیهای منحصر به فرد این محوطه تاریخی می تواند در جذب گردشگر داخلی و خارجی و رونق اقتصادی منطقه هم تاثیرگذار باشد. در حالی که این اثر سالهاست در انتظار ثبت در فهرست جهانی یونسکو قرار دارد هنوز اراده لازم برای آماده شدن بنا به منظور ثبت جهانی وجود ندارد.
یکی از موانع ثبت این اثر در فهرست جهانی یونسکو کامل نشدن پژوهش در مورد سابقه بنا و قطعی نشدن نظریه های مربوط به سابقه تاریخی آن است. البته نه تنها سالهاست فعالیت پژوهشی در این منطقه متوقف شده، بلکه اقدامات لازم برای حفظ و نگهداری آثار بدست آمده و آماده سازی محوطه تاریخی معبد هم انجام نمی شود.
معبد " آناهیتا " در سالهای اخیر با انواع و اقسام مشکلات مواجه بوده است. محاصره شدن در حصار کانتینرهای میوه و تره بار، مشکل بوی فاضلاب که محوطه تاریخی را فرا گرفته، تبدیل شدن به محلی برای جمع شدن اراذل و اوباش و معتادان، تبدیل شدن به محلی برای چسباندن پوسترهای تبلیغاتی ایام انتخابات تنها بخشی از مشکلات چند سال اخیر این محوطه تاریخی هستند. نگاهی به این لیست مشکلات ابتدایی نشان دهنده بی توجهی مسئولان به حفظ این بنای تاریخی است.