یوگا، نوعی ورزش هندی است که فکر را متمرکز و جسم و روان را سالم می کند و باعث محو نگرانیها و گرفتاری های زندگی می شود.
منظور از ریاضت کشیدن، انجام یک سری ورزش های مخصوص جسمی و روحی است که سبب افزایش تمرکز فکر می شود. زمانی که تمرکز فکر زیاد شد، هر لحظه که انسان، فکر خد را متوجه چیزی کند، خودبخود آن عمل انجام خواهد شد. یکی از روشهایی که موجب تمرکز فکری شدیدی می شود، روش هایی است به نام «سر بزرگ»، که اعمال و حرکات به خصوصی است که اختراع آن، هندی ها بوده اند و ما، این حرکات و اعمال را تحت مبحث «یوگا» بررسی می کنیم.
«یوگ» یا «جوک» به معنی پیوستن است و اسم فاعل، یعنی کننده کار آن یوگی یا جوگی معروف هندی است.
یوگا در اصطلاح فلسفی، نام یکی از شش مکتب فلسفه هندی است که اصول آن بر آداب ریاضت و ورزش بدنی قرار دارد، و یوگی یا جوگی در این معنا، همان مرتاض است.
اما از طرفی دیگر؛ کلمه یوگ، همان یوغ فارسی است به معنای مهار یا رام کردن حیوان سرکش و به طور مجازی، به معنای رام کردن نفس حیوانی انسان، به کار می رود.
به گفته «جیمز هویت» کلمه یوگا، از زبان سانسکریت مشتق شده با ریشه هند و اروپایی و به معنی «زیر یوغ درآوردن» است و نیز می توان یوگا را یکی شدن و جفت شدن نامید. یعنی یکی شدن روح یک فرد با روح عالم وجود، یعنی «خدا».
پایه گذار مکتب یوگا، و دانشمندی به نام Patannmjali بوده که حدود دو قرن قبل از میلاد، می زیسته است.
به گفته دکتر تارا چند، سفیر کبیر سابق هند، در کتاب «اوپانیشاد» (سر اکبر): «زندگانی نفس همواره مشوش و بیقرار است و مقرون عدم رضایت. زیرا به رنج های پنج گانه زیر گرفتار است؛
1- بشر در جهل و اشتباه است. 2- به لذایذ علاقمند است. 3- از چیزهای نامطبوع متنفر است. 4- عاشق زنده ماندن است. 5- از مرگ می ترسد.
و فقط به وسیله ریاضتهای تعیین شده در مکتب یوگا می توان به عوامل بالا چیره شد و به حالتی رسید که دیگر بشر بر جهل و اشتباه پیروز گردد و در این حال، علاقه ای به لذات مادی ندارد و تمایلاتش از بین می رود. از مرگ نمی هراسد و اراده ای بسیار قوی پیدا می کند.»
به عقیده پاتانجالی (Patanjali)، برای به دست آوردن سلامتی روحی و جسمی کامل یا «نیروی بزرگ طبیعت» تمرینات و ورزش های زیر باید انجام شود:
1- ریاضت کشیدن و روزه گرفتن 2- حالات بدنی اعضای بدن را به سختی نگه داشتن
3- کنترل و حبس نفس 4- کناره گیری از شهوات و تمایلات 5- تمرکز افکار و غلبه بر دماغ 6- از کار انداختن حواس ظاهر و باطن 7- توجه ثابت به یک چیز خاص 8- تعمق و عرفان، یا محو شدن در «او».
علاوه بر آن، شخص یوگی، علاوه بر انجام تمرینات فوق، بایستی صفات اخلاقی زیر را در خود، پرورش دهد:
1- ظلم و ستم نکند 2- صدیق و راستگو باشد 3- دزدی نکند 4- پاکدامن و عفیف باشد 5- از کسی چیزی قبول نکند.
یوگا و عصر امروز، کنترل اراده:
از میان 8 دستورالعمل ذکر شده در بخش پیش، آن چه امروزه متداول است، تنها دو تمرین 1) تمرینات تنفسی 2) حالات بدنی خاص می باشد. این دو نوع تمرین، تحت عنوان یوگا امروزه در آمریکا و اروپا و بسیاری از نقاط دیگر جهان رایج بوده و نتایج بسیار خوبی در معالجات روانی و آرامش فکری دارد.
پیشرفتهای علم و تکنولوژی، انسان را به شدت حساس و البته خلاق ساخته است و سمت چپ مغز به طور قابل ملاحظه ای توسعه یافته است. همراه شدن با چنین رشدی، انسان را بیش از پیش از تنش و استرس مواجه ساخته است و چیزی که یوگا در این عصر پرتنش عرضه می کند این است:
«تربیت احساس و عاطفه و به کارگیری نیروی اراده (رشد بخش راست مغز به طور کلی و …)»
یوگا، پیش از آن که صرفاً فیزیکی باشد، علمی مربوط به آینده است. یوگا در واقع، فرآیندی است برای ارتقای انسان، از سطح غرایز حیوانی به نیروی تشخیص. در واقع راهی برای چگونگی آشکار ساختن توانایی های بالقوه درونی مان، یوگا، اراده و احساسات ما را نیز به کار می اندازد. و نیروی تجزیه و تحلیل و بصیرت ما را گسترش می دهد.
به گفته دکتر روگر آلمانی: «منظور از ورزش های یوگا، تقویت نیروی معنوی است. یک نفریوگی با تمرین و ممارست، قدرت تمرکز فکر و تحلیل خود را زیاد می کند، تا جایی که به کمک تمرکز فکر می تواند به یک مرحله از هیپنوتیزم به وسیله خود برسد و در این موقع است که عجیب ترین نتایج یوگا، ظاهر می شود.
یعنی فرد می تواند از اعمال غیرارادی اعضای مختلف بدن، اعمالی ارادی بسازد. یعنی یوگی می تواند در اثر قدرت تمرکز فکر، به دلخواه، ضربان قلب خود را زیاد یا کم کند و یا در مقدار ترشحات معده تغییراتی دهد.»
یوگا، باعث آرامش قلب و افزایش مقاومت پوست می شود ولی در یوگا، انجام حرکات و نرمش های خاص که انجام آنها ساعتها طول می کشد و به منظور رسیدن به مرحله تمرکز قوای فکری و اندیشیدن است. در یک تحقیق روی بیمارانی که از یوگا برای درمان بیماری های خود سود می برند، توسط دکتر هربرت بنسون و دکتر کبیت، نتایج زیر دیده شد:
قلب کندتر می زند، مقاومت پوست بدن در برابر عوامل خارجی زیاد می شود، مقدار CO2 تولیدی بدن کاهش می یابد، این اشخاص به الکل معتاد نمی شوند.
این دو متفکر یوگا معتقدند که یوگا، ریاضت نیست و اعمال و روشهای یوگا را هر فردی می تواند فراگیرد. به علاوه یوگا وسیله ای برای درمان بسیاری از بیماری های شفاناپذیر جسمانی است. طبق تحقیقات وسیع دانشمندان زیست شناس، نشان داده شده که یوگا می توان با کند کردن حرکات اعضای بدن، مرگ را به عقب بیندازد و عمر را طولانی سازد.
به طور کلی یوگا در نهایت باعث تمرکز فکر می شود، اراده انسان بسیار قوی می گردد.
انسان بر تمام احساسات و تمایلات خود حکومت می کند. در نتیجه، دارای روانی سالم، روحیه ای قوی و پر از سرور و نشاط خواهد بود. به این ترتیب، چنین فردی به اراده خود، هر وقت بخواهد می تواند عصبانی شود و قادر است فوراً عصبانیت ساختگی را سرکوب کرده و از ته دل بخندد! و …
بررسی چهار جریان اساسی در تکنیکهای یوگا:
یوگا دارای تکنیکهایی است که این تکنیکها با به کار انداختن نیروی اراده، ذهن را آرام می کند و باعث ثبات احساسات و بهبود کیفیت زندگی می گردد و از اینرو، سلامت و هماهنگی جامعه را ایجاد می کند. چهار جریان اساسی برای تکنیکهای یوگا وجود دارد که از چهار توانایی بنیادین انسان منشأ گرفته است:
1- هوش و فهم 2- احساس و عاطفه 3- نیروی اراده 4- استعدادهای عمل از طریق دستگاه حسی و حرکتی.
که این چهار جریان به ترتیب این گونه اند:
جنانا یوگا JNANA YOGA 2- باکتی یوگا BHAKTI YOGA
3- راجا یوگا RAJA YOGA 4- کارما یوگا KARMA YOGA
در جنانایوگا، فهم و خرد مورد استفاده قرار می گیرد و با تحلیل ها و جستجوهای دقیق در این جریان، منطق و احساس و ادراک سطحی تحول می یابد.
مکتبهای باکتی یوگا، یعنی علم پرورش احساس، بیشتر در ارتباط با عصر مدرن است. در این شیوه، بخش راست مغز فعال شده و به کار می افتد. در باکتی یوگا ما می آموزیم که چگونه با تقویت نیروی اراده، کنترل احساسات خود را به دست گیریم و در نهایت، این مسیر در ما قابلیتهایی ایجاد می کند که بتوانیم به سرچشمه و منشأ احساس دست یابیم در واقع:
BHAKTI YOGA Science of emotional culture
راجا یوگا: این جریان، براساس کردن ها (DOS) و نکردن ها (Donts) است.
(Niyama & yama) که به ما کمک می کند خود را آماده سازیم و اراده خود را قوی کنیم.
طریق اراده : the way of will
در واقع در این راه، ما با یک سری تمرینات و انجام یک سری اعمال و اجتناب از یک سری اعمال دیگر، راه خود را برای رسیدن به اراده ای قوی، هموار می کنیم.