1_ مقام زن در جهان بینی اسلامی
قرآن با کمال صراحت در آیات متعددی می فرماید زنان را از جنس مردان و از سرشتی نظیر سرشت مردان آفریده ایم . قرآن دربارۀ آدم اول می گوید « همه شما را از یک پدر آفریدیم و جفت آن پدر را از جنس خود او قرار دادیم » دربارۀ همه آدمیان در سوره های نساء ، نحل ، روم می گوید « خداوند از جنس شما برای شما همسر آفرید » در قرآن از آنچه در بعضی کتب مذهبی هست که زن مایه پست تر از مرد آفریده شده و یا اینکه به زن جنبه طفیلی داده اند و گفته اند که همسر آدم او عضوی از اعضای طرف چپ او آفریده شده در اسلام نظریه تحقیر آمیز نسبت به زن از لحاظ سرشت و طینت وجود ندارد یکی دیگر از نظریات تحقیر آمیزی که در گذشته وجود داشته و در ادبیات جهان آثار نامطلوبی به جا گذاشته است این است که زن عنصر گناه است از وجود زن شر و وسوسه برمی خیزد زن شیطان کوچک است می گویند شیطان مستقیماً در وجود مرد راه نمی یابد و فقط از طریق زن است که مردان را می فریبد . شیطان زن را وسوسه می کند و زن مرد را . می گویند آدم اول فریب شیطان را خورد و از بهشت سعادت بیرون رانده شد از طریق زن بود شیطان حوا را و حوا آدم را . قرآن آنجا که پای وسوسه شیطان به میان می آید ضمیرها را به شکل تثنیه می آورد . شیطان آن دو را فریب داد . یکی دیگر از نظریات تحقیرآمیزی که نسبت به زن وجود داشته در ناحیه استعدادهای روحانی و معنوی زن است می گفتند زن به بهشت نمی رود زن مقامات معنوی و الهی را نمی تواند طی کند و به مقام قرب الهی آنطور که مردان می رسند برسد دیگر اینکه می گفتند زن مقدمه وجود زن است برای مرد آفریده شده . اسلام با صراحت کامل می گوید هر یک از زن و مرد را برای یکدیگر آفریده ایم « منَّ لباسٌ لکم و انتم لباسٌ لهنَّ » زنان زینت و پوشش شمایند و شما زینت و پوشش آنها . یکی دیگر از نظریات تحقیرآمیز که در گذشته درباره زن وجود داشته این است که زن از نظر مرد یک شر و بلای اجتباب ناپذیر می دانسته اند قرآن کریم مخصوصاً این مطلب را تذکر می دهد که وجود زن برای مرد خیر است مایه سکونت و آرامش دل اوست . یکی دیگر از نظریات تحقیرآمیز این است که سهم زن را در تولید مثل بسیار ناچیز می دانسته اند اعراب جاهلیت و بعضی از ملل دیگر مادر را فقط به منزله ظرفی می دانسته اند که نطفه مرد را که بذر اصلی فرزند است در داخل خود نگه می دارد و رشد می دهد . در قرآن ضمن آیاتی که می گوید شما را از مرد و زنی آفریدیم حتی آیات دیگر که در تفاسیر توضیح داده شده به این طرز تفکر خاتمه داده شده است . معلوم می شود که اسلام از نظر تفسیر خلقت نظر تحقیرآمیزی نسبت به زن نداشته بلکه آن نظریان را مردود شناخته است .
عدم امنیت ریشه ای برای به وجود آمدن پوشش
ریشه دیگری که برای به وجود آمدن پوشش ذکر کرده اند ناامنی بوده است در زمانهای قدیم ناامنی بسیار بود دست تجاوز زورمندان و قلدران به مال و ناموس مردم بی باکانه دراز بوده است مردم اگر پول یا ثروتی داشتند ناچار بودند به صورت دفینه در زیر خاک پنهان کنند . همانطور که در مورد ثروت امنیت نبود راجع به زن هم امنیت وجود نداشت هر کس زن زیبایی داشت ناچار بود او را از نظر زورمندان مخفی نگهدارد ایران در دوره ساسانی ناظر جنایتها و فجایع عجیب در این زمینه بود شاهزادگان و موبدان حتی کدخداها و اربابها هرگاه از وجود زن زیبایی در یک خانه مطلع می شدند به آن خانه می ریختند و زن را از خانه شوهرش بیرون می کشیدند آن موقع سخن از پوشش و حجاب نبود و سخن از به اصطلاح قایم کردن و مخفی داشتن زن بود که احدی نفهمد گوبینو می گوید : « حجابی که هم اکنون در ایران است بیش از آن اندازه که مستند به اسلام باشد مستند به ایران قبل از اسلام است و می نویسد که در ایران قدیم مردم هیچ امنیتی در مورد زنها نداشتند . »
مسلماً حجاب های افراطی و عقائی افراطی درباره پوشش زن معلول همین نوع جریانهای تاریخی است ولی باید ببینیم آیا فلسفه پوشش زن در اسلام همین امر بوده است ؟ این سخن درست نیست که در عصر ما امنیت کامل از نظر زن برقرار است در همین دنیای صنعتی اروپا و آمریکا که به غلط آن را دنیای متمدن می نامیم احیاناً آمارهای وحشت آوری از زنای به عنف می خوانیم چه رسد به دنیای به اصطلاح نیمه متمدن و تمام وحشی تا در جهان حکومت شهوت برقرار است هرگز امنیت ناموسی وجود نخواهد داشت منتها شکل قضیه متفاوت است یک وقت کسی مانند فلان خان و فلان قلدر مامور مسلح می فریتند و زن کسی را از خانه اش بیرون می کشند یک وقت دیگر زنی را در یک مجلس شب نشینی و در خلال رقص و دانس می زنند او را از شوهر و فرزند آواره می کنند .
فلسفه پوشش در اسلام
معنای لغوی حجاب که در عصر ما این کلمه برای پوشش زن معروف شد به معنی پوشیدن و هم به معنای پرده و حاجب ، بیشتر استعمالش به معنی پرده است این کلمه از آن جهت مفهومش پوشش می دهد که پرده وسیله پوشش است شاید بتوان گفت که به حساب اصل لغت هر پوششی حجاب نیست ، آن پوشش حجاب نامیده می شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت می گیرد . در قرآن کریم در داستان سلیمان غروب خورشید را اینطور توصیف می کند « حَتّی توارتَ بالحجاب » یعنی تا آنوقتی که خورشید در پشت پرده مخفی شد وظیفه پوشش که اسلام برای زنان مقرر کرده است بدین معنی نیست که از خانه بیرون نروند زندانی کردن و حبس زن در اسلام مطرح نیست در برخی از کشورهای قدیم مثل ایران قدیم و هند چنین چیزهایی وجود داشته ولی در اسلام وجود ندارد .
پوشش زن در اسلام این است که زن در معاشرت با مردان بدن خود را بپوشاند و به جلوه گری و خودنمایی نپردازد . آیات مربوط همین معنی را ذکر میکنند فتوای فقها هم موید همین مطلب است و ما حدود این پوشش را با استفاده از قرآن و منابع سنت ذکر خواهیم کرد .
آیاتی که در این باره هست چه در سوره مبارکه نور و چه در سوره مبارکه احزاب حدود پوشش و تماسهای زن و مرد را ذکر کرده است بدون آنکه کلمه حجاب را به کار برده باشد .
زن و استقلال اجتماعی _ استقلال در انتخاب سرنوشت
پیغنبر اکرم ( ص ) خود چند دختر شوهر داد و اختیار انها را از آنها سلب نکرد هنگامی که علی ابن ابیطالب ( ع ) برای خواستگاری زهرای مرضیه علیه السلام نزد پیغنبر اکرم رفت پیغنبر اکرم فرمودند : « تاکنون چند نفر دیگر به خواستگاری زهرا آمده اند و من شخصاً با زهرا در میان گذاشتم اما او به علامت نارضایتی چهره خود را برگردانده است اکنون خواستگاری تو را به او اطلاع می دهم . پیغنبر رفت نزد زهرا و مطلب را با دختر عزیزش در میان گذاشت ولی زهرا برخلاف نوبتهای دیگر چهره خود را برنگرداند . با سکوت خود رضایت خود را فهماند . پیامبر تکبیر گویان از نزد زهرا بیرون آمد . اسلام بزرگترین خدمتها را نسبت به زن انجام داد خدمت اسلام به زن تنها در ناحیه سلب اختیار داری مطلق پدران نبود به طور کلی به او حریت داد ، شخصیت داد ، استقلال فکر و نظر داد حقوق طبیعی او را به رسمیت شناخت اما گامی که اسلام در طریق حقوق زن برداشت با آنچه در مغرب زمین می گذرد و دیگران از آنها تقلید می کنند دو تفاوت اساسی دارد . اول در ناحیه روانشناسی زن و مرد . اسلام در این زمینه اعجاز کرده است تفاوت دوم در این است که اسلام در عین اینکه زنان را به حقوق انسانیشان آشنا کرد و به آنها شخصیت و حریت و استقلال داد هرگز آنها را به تمرد و عصیان و طغیان و بدبینی نسبت به به جنس مرد وادار نکرد . اسلام احترام پدران را نزد زن احترام شوهران را نزد زنان از میان نبرد اساس خانواده را متزلزل نکرد زنان را به شوهرداری و مادری و تربیت فرزندان بدبین نکرد.