هر ماده‌ای که برای درمان و تشخیص بیماری و پیشگیری از آن به کار رود و بر ساختار یا کارکرد ارگانیسم زنده اثر گذارد را دارو (به انگلیسی: medicine) گویند .
دارو (به انگلیسی: Drug) اغلب به موادی گفته میشود که برای درمان بیماری بکار می‌روند و پس از ورود به بدن عملکرد بدن را تصحیح می کنند.
دارو ممکن است منشا طبیعی (گیاهی یا حیوانی) داشته باشد و یا اینکه به طور مصنوعی تهیه شود. داروهای شیمیایی معمولاً در آزمایشگاه و به دست پزشکان یا دارو سازان کشف شده و پس از تحقیقات کافی و تایید مراجع رسمی در کارخانه های دارو سازی تولید میگردند.
مصرف دارو ممکن است به صورت خوراکی (قرص و شربت) ، مالیدنی (پماد و قطره) ، استنشاقی (از راه تنفس) و یا تزریقی (آمپول) باشد. به محل فروش دارو داروخانه گفته میشود.دارو ها به سه صورت معدنی،حیوانی،گیاهی و یا شیمیایی وجود دارند .
همچنین می توان دارو ها را به دو بخش مجاز و غیر مجاز ( مانند برخی مخدرها) طبقه بندی کرد .
داروها اصولا باید در شرایط ویژه ای نگهداری شوند و تاریخ مصرف مشخصی دارند . نحوه مصرف دارو و چنده‌گذاری آن در نسخه پزشک معالج مشخص می شود . برخی داروهای ساختنی که به آنها داروهای جالینوسی نیز گفته می شود در داروخانه با نسخه پزشک و از ترکیب چند ماده دارویی ساخته می شود .
دارو ماده ای شیمیایی است که می تواند حداقل بر یکی از روند های داخلی بدن تأثیر بگذارد.
مصرف منطقی دارو :
مصرف مناسبترین دارو ، مناسبترین زمان ، مناسبترین مقدار، مناسبترین فاصله و مناسبترین مدت .
تنها با دقت در مفهوم تعاریف فوق متوجه می شویم که مصرف دارو نیاز به آگاهیهای بسیاری دارد ، ازجمله :
- تشخیص بیماری
- ساختمان شیمیایی دارو
- عملکرد دارو در بدن
- چکونگی جذب آن
- تأثیر آن بربدن
- غیرفعال شدن آن
- دفع آن
- تأثیر بدن بر روی دارو
- نتیجه و میزان بهبودی که پس از مصرف آن مورد انتظار است و...
می بینیم که این اطلاعات را تنها پزشک می تواند داشته باشد و تنها اوست که پس از معاینه بیمار این توانایی را دارد که تشخیص دهد که بیمار مبتلا به چه شکلی است و چه داروئی ، به چه مقدار، با چه فواصلی و تا چه مدت می تواند برای بیمار بهبودی مطلق و یا نسبی ایجاد کند . اما متأسفانه امروزه بسیاری از افراد بدون داشتن این اطلاعات به مصرف دارو می پردازند و از مخاطراتی که ممکن است به دنبال این کار برای آنها پیش بیاید بی خبر هستند.
برای شروع صحبت درمورد این مخاطرات ، آمار بدست آمده از میزان عوارض داروئی در کشور آمریکا رابیان می کنیم :
در این کشور بر اساس آمارهای بدست آمده در حدود 8 % موارد بستری شدن بیماران در بیمارستانها به علت عوارض داروئی است و مسئولین بهداشتی این کشور معتقد هستند که آمار واقعی از این میزان بیشتر است . در کشور ما آمار معتبری در این زمینه موجود نیست .اما میتوان بالا بودن میزان آن را حدس زد .
مصرف هر دارو با درصد خاصی از عوارض همراه است و پزشک در هنگام تجویز دارو برای هر بیماراین مقدار عوارض را در یک سو و منافعی که مصرف آن برای وی دارد را در سوی دیگر قرار می دهد ودرصورتی که منافع مصرف آن دارو برای آن بیمار خاص بیشتر از مضرات آن باشد دارو را تجویز می کند و اگر چنین نباشد دارو را تجویز نخواهد کرد ، برخی مواقع تصمیم گیری در این زمینه حتی برای یک پزشک حاذق نیز دشوار است.
از سوی دیگر به طور منطقی می توان انتظار داشت که هر چه دارو بیشتر مصرف شود ، احتمال بروز عوارض داروئی بیشتر می شود و نباید برای بر طرف کردن مشکلات جزئی ، احتمال ابتلاء به این عوارض را افزایش داد . باید توجه داشت که عوارض داروئی گاهی می تواند تهدید کننده حیات باشد، یا باعث معلولیتهای غیر قابل برگشت شود و یا درمان آن به هزینه و امکانات و زمان زیادی نیاز داشته باشد .
به تمام این موارد زیان های مالی به اقتصاد خانواده و اجتماع را نیز باید اضافه کرد، هزینه هائی که خانواده می تواند برای تغذیه ، ورزش و تفریحات سالم و یا اجتماع (در جهت ارتقاء کیفیت دارو و یا سطح سلامت همگانی ) صرف کند گاهی در جهت عکس ، یعنی افزایش میزان عوارض جانبی مصرف می شود .
سازمانهای بهداشتی حدس می زنند که بیش از نیمی از داروهایی که مصرف می شوند بدون تجویز پزشک است ، علل شایع آن عبارت است از :
1-مشکلات اقتصادی بیمار ( عدم توانائی مالی جهت پرداخت ویزیت پزشک )
2- مشکلات فرهنگی
- عدم اعتماد به پزشک
- عدم آگاهی از مشکلات مصرف بدون تجویز پزشک
- استفاده از داروئی که در شرایط ظاهری مشابه استفاده شده است ( به گمان یکسان بودن بیماری )
- مصرف دارو براساس توصیه افراد غیر پزشک
- فشار به پزشک بری نوشتن داروی اضافی( براساس این پندار اشتباه که داروی بیشتر بهبودی بیشتری به دنبال دارد )
3- تبلیغات غیر واقعی برخی رسانه ها ( علاوه بر اینکه هر گونه تبلیغ عمومی برای دارو خلاف قوانین پزشکی است ، بسیاری از تبلیغات و اطلاعاتی که توسط بعضی از رسانه ها ارائه می گردد از لحاظ علمی مردود است )