چشم( آمبلیوپی)
تنبلی چشم نوعی اختلال چشمی است که در کودکان در حال رشد اتفاق می افتد. دراین حالت اختلاف کیفیت تصاویر بین دو چشم راست و چپ قابل ملاحظه می باشد به گونه ای که تصویری که توسط یک چشم ایجاد می شود. تارتر و نادرست تر از چشم دیگر است. لذا از آنجایی پیامهای عصبی که از چشم مبتلا به مغزمی روند ضعیفتر است، مغز ترجیح می دهد که اطلاعات خود را از چشم قوی تر دریافت کند و اگر این اختلالات درمان نشود مغز بطور کامل تنها پیامها را از چشم سالم دریافت کرده و چشم تنبل کنار گذاشته می شود . به عبارت دیگر چشم ضعیف دیگر قادر به دیدن صحیح تصاویر نخواهد بود.
انتخاب پیامهای مغزی از چشم ها توسط مغز فرآیندی است که در همان ابتلای تکامل مغر در دوران کودکی ایجاد می شود. این زمان بحرانی از زمان تولد بوده و گاهی تا سن 6 الی 9 سالگی نیز ادامه می یابد. اگر در طی این دوران تنبلی چشم تشخیص داده نشده و درمان نشود، مغز چشم مبتلا را کنار می گذارد و منجر به از دست دادن توان چشم در طول حیات خواهد شد.
تنبلی چشم علل مختلف دارند که شامل :
1- استرابیسموس ( لوچی چشم ) : کودکان مبتلا به این اختلال در زمان استفاده از هر دو چشم در یک زمان جهت دیدن یک شئ دچار دو بینی می شوند. برای جلوگیری از بروز دو بینی کودک یاد می گیرد که براب دیدن اشیاء از یک چشم استفاده کند.
2- اختلالات مربوط به دوربینی یا نزدیک بینی شدید: اگر کودکی دچار دور بینی یا نزدیک بینی شدید باشد ممکن است این اختلالات هر دو چشم را به یک اندازه مبتلا نکرده باشد. به عنوان مثال ممکن است یک چشم بطور کامل و طبیعی عمل کند در حالیکه تصاویر حاصل از چشم دیگر تار باشد. در این حالت مغز به تدریج یاد می گیرد که تصاویر حاصله از چشم معیوب را نادیده بگیرد.
3- اختلالات ساختاری : گاهی اوقات وجود اختلالات ساختاری نظیر آب مروارید مادرزادی، وجود لکه برروی قرنیه و یا افتادگی مادرزادی پلکها منجر به ایجاد اختلال در بینایی کودک شود.
علائم
معمولاً تنبلی چشم منجر به بروز علامتی نمی شود . گاهی اوقات والدین بخاطر مشاهده بعضی علائم نظیر نیمه باز کردن پلکها و چپ کردن چشم ها یا دادن وضعیتهای خاص به سر جهت دیدن اشیاء، متوجه وجود اشکال در بینایی کودک خود خواهند شد. در بسیاری از موارد نیز مشکل از طریق انجام معاینات خاص تشخیص داده می شود.
تشخیص
تشخیص اولیه وجود این مشکل توسط پزشکان عمومی صورت گرفته و متخصصین از طریق انجام معاینات چشمی خاص تشخیص را مورد تأیید قرار خواهند داد.
مدت زمان قابل انتظار جهت بروز مشکل
تنبلی چشم از همان ابتدای کودکی آغاز می شود و باید در حداقل زمان ممکن تحت درمان قرار گیرد. در صورت عدم درمان این مشکل منجر به کاهش بینایی قابل ملاحظه چشم مبتلا در کل زندگی خواهد شد.
پیشگیری
به منظور پیشگیری از بروز کاهش بینایی دائمی در چشم، " تنبلی چشم " تشخیص داده شده و هرچه زودتر در همان دوران کودکی تحت درمان قرار می گیرد . باید در همان روزهای اول بعد از تولد از بینایی نوزاد با انجام معاینات دقیق چشم پزشکی اطمینان حاصل نمود. در طی دوران رشد کودک نیز باید معاینات چشمی ادامه پیدا کند. حداقل تا قبل از سن 3 سالگی باید یکبار کودک معاینه شود و بعد از آن نیز باید با فواصل منظم مورد معاینه قرار گیرند.
درمان
هدف از درمان تنبلی چشم 2 نکته است :
1- ایجاد یک تصویر واضح در هر دو چشم : جهت رسیدن به این هدف می توان در موارد وجود مشکلات انکساری از عینک، در صورت وجود لوچی جراحی و یا تمرینات خاص عضلات چشمی و در صورت وجود اختلالات ساختاری در چشم یا پلک ها از جراحی استفاده نمود.
2- افزایش قدرت چشم ضعیف : شایعترین فرم برای رسیدن به این هدف گذاشتن یک حفاظ یا شئ تیره در برابر چشم قوی تر برای چندین ساعت در هر روز می باشد. در بسیاری از موارد ممکن است پزشک توصیه کند که از محافظ در طی روزهای اول برای کل روزها استفاده کند. این روش تا 6 ماه ادامه می یابد و میزان پیشرفت با انجام معاینات خاص بررسی می شود. زمانی که بینایی طبیعی شود. تا قبل از سن ده سالگی نیز به صورت گهگاهی از این روش استفاده می شود. بجای این روش می توان از لنزهای تماسی کدر و تیره نیز استفاده نمود. گاهی نیز برای ایجاد تصویر تار در چشم قوی تر از آتروپین استفاده می کنند.
چه زمان باید به پزشک مراجعه نمود؟
اگر کودک بنظر لوچ آمد، برای دیدن اشیاء سر خود را در یک وضعیت غیر طبیعی قرار داد، برای دیدن اشیاء نیاز به فشار بر چشم ها و تمرکز بر اشیاء داشته باشد و بطور پیوسته و دائمی یک چشم خود را بگیرد یا ببندد باید حتماً به پزشک مراجعه نمود. بعلاوه اگر مدرسه کودک بیان کرد که کودک دچار مشکل بینایی است باید قبول نموده و پیگیری های لازم را انجام نمود.
پیش آگهی
اگر این اختلال در مراحل اولیه درمان شود نتیجه خوب خواهد بود. اگر درمان به درستی در مراحل اولیه و در طی دوران کودکی درمان شود فرد می تواند بینایی نزدیک به طبیعی داشته باشد.
پیر چشمی
کلیات
پیر چشمی به معنای کاهش تدریجی توانایی عملکرد چشم جهت تمرکز بر روی اشیاء نزدیک می باشد. این اختلال بعنوان بخشی از رویدادهای طبیعی پدیده افزایش سن مطرح بوده و معمولاً از سن 40 سالگی شروع می شود.
پیر چشمی زمانی مشخص می شود که فرد می خواهد در فاصله نزدیک به مطالعه بپردازد. انجام معاینات اصولی و پایه ای چشم می تواند به تأیید وجود پیر چشمی کمک کند . این اختلال به راحتی بوسیله عدسی های مطالعه معمولی یا استفاده از عینک یا لنزهای تماسی قابل درمان
می باشد. بعلاوه می توان از جراحی نیز جهت درمان استفاده نمود.
علائم و نشانه ها
- ایجاد اختلال و تاری در خواندن و نوشته ها به فاصله نزدیک
- ایجاد فشار بر روی چشم و سردرد در حین مطالعات طولانی یا انجام کارهای ریز
علل
به منظور ایجاد تصویری واضح از یک شیء بر شبکیه باید به ساختارهای متمرکز کننده نور نظیر قرنیه و عدسی و به طور صحیح کار خود را انجام دهند. بر خلاف قرنیه، عدسی از قابلیت انعطافی بیشتری برخوردار است و با افزایش ضخامت خود جهت دیدن اشیاء نزدیک سبب تمرکز بیشتر پرتوهای نوری می شود به گونه ای که تصویر شیء به وضوح برروی شبکیه ایجاد می شود. این تغییر ضخامت از طریق انقباض عضلات داخل چشمی مخصوص ایجاد می شود.
با افزایش سن یکسری تغییرات دو چشم ایجاد می شود و به عقیده بسیاری سخت تر شدن عدسی منجر به بروز پیر چشمی می شود. زمانی که عدسی قدرت انعطاف پذیری خود را از دست می دهد نمی تواند تغییر ضخامت داده در نتیجه قادر به متمرکز ساختن مطلوب پرتوهای نوری حاصل از اشیاء نزدیک نخواهد بود و در نتیجه تصاویر حاصله تار خواهند شد.