تحقیق مقاله طرح کانون های بحران فرسایش بادی منطقه میبد

چکیده:

بخشی وسیعی از کشور ایران از شرایط حاد اقلیمی خاصه خشکی رنج می برد و در آن مناطق خشکسالی های متوالی نیز فشار را بر محیط بیشتر می کند و پدیده بیابانفزانی را افزایش می دهد. براساس طرح شناسائی کانون های بحرانی فرسایش بادی، 170 کانون بحرانی فرسایش بادی را در 14 استان بیابانی داریم. که در استان یزد 19 مورد مشاهده می شود. که یکی از پرخسارت ترین آن ها منطقه میبد- صدوق هست که نیاز به طرح مطالعاتی اجرائی دارد.

محدود مطالعاتی در حدود 1379 هکتار وسعت داشتند و در ضلع جنوبی یزد- میبد حدفاصل کیلومتر 30 تا 45 واقع شده و این محدوده بخشی از دشت یزد – اردکان می باشد و به دلیل موقعیت خاص توپوگرافی و شرای حساس ژئومورفولوژی همواره در معرض فرسایش بادی و شکل گیری رخساره های فرسایش بادی است.

نتایج مطالعات باید بیانگر آن است که ، از نظر فیزیوگرافی : دشت با شیب 1% دامنه ارتفاعی 1116 تا 1160 متر می باشد، متوسط بارندگی سالیانه در حدود 64 میلیمتر و متوسط درجه حرارت 21  و حداقل مطلق آن 16- ودرسال تنها یک ماه مرطوب دارد. اقلیم آن فرا خشک می باشد. ( روش دو مارتن) جهت بادهای غالب عمدتاً شمالغرب بوده و میانگین سرعت 5/4 و جهت وزی بادهای شدید غربی تا جنوب غربی است.

منابع آب تماماً زیر زمینی و در عمق 60 تا 220 متری می باشد در هر ساله 50 سانتیمتر افت دارد و کیفیت آن هم نامناسب است.

از نظر زمین شناسی مواد تشکیل دهنده، رسوبات کوارترنری متوسط تا ریزدانه می باشد.

از نظر ژئوموفولوژی، کل محدوده در واحد دست سمر و دارای دو تیپ دست هر بخش آب و پوشیده می باشد.

رخساره سطوح سنگفرشی در دست هر بخش آب در مقابل فرسایش وضعیت خوبی دارد. در حالی که، در دست سرپوشیده، رخساره های کلرتک و یار دانگ، رخساره های دشت رسی همراه باسطوح شلجعی و رخساره های تپه ماسه ای حساسترین رخساره ها در آن جا هستند.

خاکهای منطقه با رژیم رطوبتی اریدریک و تریک و کلاً جزو خاکهای تحول نیافته می باشد. و دارای بافت سنگین و تا سبک می باشد. وجود سخت لایر نمکی و تارسی از محدودیت های بیولوژیک در بخش نسبتاً وسیعی از محدوده می باشد.

بیش از 8962 هکتار از محدوده مطالعاتی (8/78 درصد) = اراضی لخت و بدون پوشش

و در حدود 2187هکتار از محدوده مطالعاتی (2/19 درصد) = اراضی تاغکاری (1527 هکتار سال قبل از 85 و بقیه در سال 1385)

و تنها 230 هکتار از محدوده مطالعاتی (2 درصد) = اراضی کشاورزی

 در حال حاض ر کمربندی اردکان میبد دارای طول تقریبی 20 کیلومتر و عرض 4/0 متر و مساحت 800 هکتار است. که با عبور از بخش میانی محدود مطالعاتی در دست احداث است و منطقه و یا جاده طوفان خیز است.

پروژه های مدیریتی و اجرائی که پیشنهاد می شود:

1) مدیریت و حفاظت اراضی سنگفرشی و جلوگیری از آشفتگی- به وسعت 2482 هکتار

2) ایجاد بادشکن با نهالکاری تاغ دررخساره های پهنه های ماسه ای و بخشی از دشتی رسی ها = به دست 2625هکتار

3) مالچ سنگریزه ای در رخساره دست رسی با آثار شلجعی = به وسعت 500 هکتار

4) 4 ردیف بادشکن درختی در اطراف جاده + یک دیوار کلی در طرفین جاده = جمعا به وسعت 240 هکتار

5) ایجاد دیوار گلی دررخساره کلوتک و شلجعی ها و سپس نهالکاری بر روی ماسه های تثبیت شده = به وسعت 3069 هکتار

6) تهیه طرح و معرفی متقاضیان اجرای دیوار گلی و یا باد شکن زنده دراطراف مزارع و کارخانجات = 230 هکتار

7) از واگذاری عجولانه ارضی منطقه ( خاصه کلوتکها و دشت رسی ها) به دلیل پی نگ نامناسب و ایجاد شق و… به بخشی صنعت جلوگیری شود و پس از تأمین آب منطقه در اختیار متقاضیان کشاورزی قرار گیرد و صنعت ها را به سمت دشت سراپانداژ که قابلیت ضعیفی دارند هدایت شوند.

برای پیشنهادات در محدوده 5 سال اعتبار بالغ بر 126 میلیارد نیاز فست و این در حالیست که بالغ بر 30 میلیارد ریال  هر ساله خسارت به منطقه وارد می شود ایمد است به طور غیر مستقیم هزینه بعد از چند سال تأمین گردد.

- اهداف طرح :

- ارائه راهکارهای اجرائی برای مهار فرسایش از طریق تعریف پروژه هایی که ضمن کاهش فرسایش، و گرد وغبار از خسارات بکاهد.

- ایجاد زمینه ای برای شرایط زیستی بهتر و کاهش مهاجرت

- اثرات مثبت ایجاد شده در اثر اجرای طرح بر روی مناطق دورتر

ضرورت اجرای طرح :

از آنجایی که یزد همواره در معرض هجوم ماسه های روان و وقوع طوفانهای گرد وخاک قرار دارد و بعضی از محققان هم منشأ تپه های ماسه ای دشت یزد- اردکان را کلوتک های کانون بحرانی میبد- صدوق معرفی نموده اند.

و از آنجایی که خسارت فیزیکی و زیستی ناشی از آنها 54 میلیارد ریال برآورد شده است. انجام این طراح ضروری می باشد.

روش مطالعه:

بخشی از پروژه حاضر شامل: برآورد سرعت آستانه فرسایش بادی، برآورد خسارت اجتماعی و اقتصادی ناشی از طوفان طراحی شیوه های ارائه شده جهت کنترل فرسایشی ماهیت پژوهشی و تحقیقاتی داشته که با نمونه گیری و اندازه گیری و پرسشگری حاصل شد.

- الگوریتم مطالعات :

- بررسی سوابق مطالعاتی و جرائی در محدوده

- انجام مطالعات باید 0 فیزیوگرافی، هوا و اقلیم، ژئوفولوژی، خاکشناسی، پوشش گیاهی، فرسایش بادی، اجتماعی، اقتصادی، سنتر تلفیق)

- تجزیه و تحلیل نتایج بدست آمده و ارائه گزینه های مختلف اجرئی

- جمع بندی و نتیجه گیری و ارائه مناسبترین گزینه و راهکار کنترل فرسایش بادی

-برآورد هزینه و جدول زمانبندی اجرای طرحها و پروژه های اجرائی

5- تجزیه و تحلیل کلی و جمع بندی نتایج:

محدوده مطالعاتی پیشنهادی تحت عنوان کانون بحرانی فرسایش بادی میبد – صدوق:

که بالغ بر 1379 هکتار است که بخشی از آن (1573هکتار آن : طی سالهای قبل از مطالعه و حدود 650  هکتار آن، طی سالهای در حال مطالعه 1385)

تاغکاری شده است.

که هدف آن به استناد گزارش طرح بیابنزدائی میبد، مقابله با پیامدهای مخرب فرسایش بادی و بیابان زائی و کاهش تبهات زیست محیطی طوفانهای گرد و خاک می باشد.

لازم به ذکر است که در بخش شمالی طرح به علت خاکهای سنگین و شور تاغ هاخوب رشد نمیکنند. و از آنجا که درمنطقه با توجه به شرایط تاغ ها خوب رشد نمی کنند و بسیاری از اراضی مطالعاتی توانایی احیاء بیولوژیک را ندارند. پس گزینه های زیر طراحی می شود:

1- در بخش جنوبی سنگفرشی به علت وجود سنگفرش، فقط باید با مدیریت پوشش سنگفرشی حفظ شود و در محل خشک رودها می توان به میزان کم تاغ و یا ؟؟ کاشت.

2-برای اراضی رسی کلوتکی که دارای سنگین بیش از حد و شوری زیاد هستند: روش بیولوژیک پیشنهاد نمی شود و لی از آنجا که این اراضی بیشترین فرسایش و رسوبدهی را در دشت یزد دارند و منشأ طوفانها و تپه ها هستند:

- احداث دیوار گلی (بادشکن گلی) پیشنهاد می شود که پس از بارگذاری رسوبات بادی در پشت دیواری می توان در پشت آن تاغ کاری کرد. (برای شیب شن)

3- بر منظور حفاظت جاده کمربندی جدید: احداث کمربند سبز تاغ و بادشکن ورسوبگیری بعد از حریم جاده توصیه می شود.

4- در اراضی که خاکهای مناسب دارند، بر منظور کاهش فرسایش در اراضی پهنه های ماسه ای تاغ کاری به روش کولیس انجام شود.

5- در اراضی رسی و یا رخساره های شلجعی شکل که پستی و بلندی کم دارند و دارای شوی کم هستند:

1) در بخشی از آن نهالکاری تاغ و با انجام عملیات اصلاح خاک ( ماسه بادی)

2) و دیگر پروژه استفاده از مالچ سنگریزه ای، تحاله صنایع

6- برای انجام پروژه های پیشنهادی به دلایل مختلف از جمله محدودیت استفاده از آب، عدم حضور مردم و بعد طرح جامع و عدم قابلیت اراضی برای صنایع و قابلیت لبنی برای کشاورزی، در حال حاضر طرح مشارکتی پیشنهاد نمی شود. فقط توحید می شود اطراف مزارع و صنایع بادشکن احداث گردد.

بخش دوم : مطالعات بایر

 1- مطالعات فیزیوگرافی :

علم فیزیوگرافی بررسی و تعیین خصوصیات فیزیکی یک حوزه و یا محدوده است. که این مطالعات به عنوان مبنا در یک پروژه می باشد.

که شامل: خصوصیات فیزیکی محدوده: محیط، مساحت، شکل حوزه، طبقات ارتفاعی، شیار، سایر اطلاعات: راههای دسترسی بر منطقه، موقعیت مکانی شهرها، امکانات منطهق

- موقیت جغرافیایی محدوده:

محدوده مطالعاتی در حد فاصل َ18 َ55 53 تا َ17 ً5 54 شرقی و محدوده مطالعاتی در حد فاصل َ45 َ3 32 تا َ20‌ ً15 32 شمالی واقع شده این محدوده بخشی از حوزه آبخیز دشت یزد – اردکان می باشد که در منطقه مسطح دشتی واقع گردیده است. شیب = کمتر از دو درصد- درمحدوده دشت سراپانداژ و پوشیده

منطقه مورد نشر به علت مجاورت با خط سنت و ویژیگهای خاص ژئوفولوژی منطقه و قرار گرفتن در برابر بادهای فرساینده از نظر استراتژیک نقش مهمی دارد.

و از آنجا که منطقه دارای کارخانجات و روستاهایی از جمله جهان آبان و محمد آباد و … است، اجرای طرح نقش و اهمیت زیادی دارد.

- اطلاعات مورد استفاده

- با کمک نقشه با مقیاس 25000Gps, Y = مرز منطقه مشخص شد. تصاویر ماهواره ای منطقه هم گرفته شد.

- ویژگی های فیزیوگرافی :

تعیین مرز محدوده مطالعاتی در مناطق دشتی بدون عوارض توپوگرافی یکی از مهمترین نکا در پی ریزی مطالعات می باشد. و بهتر است در انجام چنین مطالعاتی، محدوده مورد نظر بوسیله عوارض مصنوعی مثل جاده و یا میله های قنوات و … مشخص کرد تا در مطالعات بعدی مرز ما مورد استفاده قرار گیرد.

پس نقشه راها هم تهیه و ارائه گردید و با کمک تصاویر ماهواره ای IRS-PAM استخراج و بهنگام  سازی شد

- مساحت و محیط محدوده :

با استفاده از روش های جدید که با کمک GPS و رقومی سازی نقشه و استفاده از داده های ماهواره ای، مرز حوزه تدفیق شده و محیط و مساحت آن را اندازه گیری می کنیم.

مساحت محدوده = 11379 هکتار    1573 هکتار قبلاً تاغکاری موفق شده است 9806 هکتار آن

- شکل حوزه :

 ضریب فرم = 2/0  نشاندهنده کشیده بودن منطقه است

©. ضریب فشردگی = 07/2  نشاندهنده کشیده بودن منطقه است.

و به روشهای دیگر هم آن بررسی شده که  حاصل آن یکی بوده است.

- هیپسومتری:

هیسومتری یعنی = توزیع ارتفاعی مساحت و ارتفاع در منطقه که نقشه آن طبقات شاخص ارتفاعی را نشان می دهد و هدف از تهیه آن، تهیه منحنی اسپومتری است که نشاندهنده آن است که زمین درجه ارتفاعی شیبدار می شود.

که با توجه به جدول هیپومتری متوجه می شویم که : بیشترین مساحت در آن محدوده مربوط به ارتفاعات متوسط = m1145 و m1135 می باشد درصد مساحت 5/34 و 32 و شمال محدوده در باریکه بالای محدوده شیب منطقه بیشتر است.

- نمودار آلتیمتری : که در آن در صد مساحت هر کدام از ارتفاعات مشخص شده و مثل نتایج قبلی بدست می اید

- ارتفاع متوسط منطقه : 1135 متر                 

- شیب محدوده : که با استفاده از مدل رقومی ارتفاع زمین (DEM) تهیه شده و مورد استفاده قرار گرفت. که توزیع مساحت شیب در محدوده به قرار زیر است.