آسیب شناسی اجتماعی یعنی شناخت ریشه ای بی نظمی های اجتماعی .
استفاده ازاین واژه به خاطراین است که همانندیهای بین پیکره جامعه ازنظردانشمندان واکنشهای اجتماعی وپیکره انسان دردانشهای زیستی وجوددارد.به طوریکه نخستین واحددرجسم انسان سلول است .مجموعه سلولهای یک بافت رابه وجودمی آورد .مانندبافت روده ،معده ،مخاط بینی .
مجموعه ازبافتها اندام رابوجودمی آورندماننداندام :بینایی وغیره .ومجموعه اندام دستگاه رابه وجودمی آورد مانند: دستگاه گوارش ،گردش خون ،دفع ادرارومجموعه چنددستگاه روی هم اورگانسیم موجودزنده یاانسان راسبب می شود.
پس هرانسان ازمجموعه دستگاههای :عصبی ،تنفسی ،گردش خون ،گوارشی ودفع ادرارتشکیل شده است .همین وضعیت درموردجامعه نیزقابل بحث می باشد .به طوریکه سلول درجامعه یک فردمی باشدویک اورگانسیم انسانی کل جامعه می باشد.بافت گروه می باشدودستگاه طبقه اجتماعی .حال همچنان که یک تک سلول دربدن ماشروع به رشدیاتکثیرناموزون بیرون ازقاعده کنداصطلاحاَآن بافت سرطانی شده است .اگرآن سلول رادرمان نکنیم بایستی در انتظارسرطانی شدن کل وجودیک انسان باشیم .به همین ترتیب انتظارمرگ آن فردراداشته باشیم .
درجامعه نیزاگرافرادناراضی مشکل دارناگام ویامحروم پدیدآیندوآنان احساس منفی نسبت به اجتماع خودپیداکنند و تعدادآنهاافزایش یابدآنان بارفتارهای خلافکارانه وضداجتماعی سلامت کل جامعه رانیزبه خطرمی اندازد.بنابراین آسیب شناسی اجتماعی مانندآسیب شناسی وروانشناسی زیستی براین باوراست که پیشگیری ازدرمان آسانتر،ارزانتر وکارآمدترمی باشد.وهمینطورپیشگیری ازپشیمانی بهتراست .وآنگاه کاری منطقی ونتیجه بخش خواهیم داشت که به این پاسخ رسیده باشیم که :چه بکنیم تا مشکلی پدیدنیاید؟به طوریکه درروانشناسی زیستی برای نمونه می گویندکه زیرآفتاب مستقیم زیادقرارنگیرید.خوراکیهای سوخته ،ته دیک سوخته سیب زمینی سوخته رانخوریدمواد شیمیایی راکه به غذاهای کنسروی اضافه می کنندازآنهایی که می توانندسرطان زاباشندازخوردن آنهاپرهیزکنید سیگارنکشید.دربرابرپرتوهای ایکس (x)بیش ازچهاربارقرارنگیریدمانندعکس برداری .تااینجا پیشگیری می باشد یک مرحله بعدازآن چکاپهای شش ماهه ویک ساله است .مثلاَازآنجایی که روی چهل وپنج سال احتمال سرطان پرستات درآقایان زیادمی باشدبه جاست که هرمردچهل وپنج ساله ،سالی یک بارپرستاتش راموردمعاینه قراردهدوهمینطورمیزان اسیدفسقات یا(P,G,A)رااندازه گیری کندتاروشن شودکه دفع پرستات اونگران کننده است یاخیروازآنهایی که خانمها درمعرض سرطان واژون هستندیادرمعرض دستگاه زنانگی می باشندخوبست که سالی یک بارآزمایش پاپ اسمیرراانجام دهندویامعاینه شوندواگرخدایی ناکرده وضعیت نگران کننده ای دربخش پرستاپ درآقایان ودربخش رحم ،پستان ،واژن خانمهاباشندیعنی ملکنتی (یعنی سرطان )تشخیص داده شودحتماَباخارج کردن رحم درخانمهاویابیرون آوردن پرستات درآقایان متاقازتادچارسازی همه سلولهابه ملکنتی یاسرطان پیشگیری کنیم .
پیش ازمتاتازشیمی درمانی انجام می گیردکه درصورت عدم موفقیت ممکن است که فردبمیرد.به همین ترتیب یک جامعه نیزمی تواندمانندفیزیولوژی یک انسان که به کام مرگ می رودسقوط کرده نابودشده واز بین برودبنابراین همچنان که برای پیشگیری ازمرگ های نابهنگام می توان باتوجه به مشاهده های ژنتیکی پیش ازازدواج وتوجه به عوامل دوران بارداری وتغذیه ،بهداشت جسمی نیرومنددرمقابل بیماری داشت .بابرنامه ریزی درزیست اجتماعی تقسیم نسبی عادلانه دارایی ها،توزیع منصفانه وبرنامه ریزی برای متولدین بعدی وپیش بینی کادرمسکن ،بهداشت وغیره برای آنان ازپیدایش افرادضداجتماعی قانون گریز،قانون بسته (زندان )وکسانی که شیشه اتومبیل می شکنند وغیره جلوگیری کرد.
حال که می توانند به جامعه خسارت جبران ناپذیری واردکنندپیشگیری کنیم .
هدفهای آسیب شناسی اجتماعی :
1شناسایی آسیب های اجتماعی وعوامل ایجادکننده آن :گفتنی است که ماناهنگامی که ازعلل وریشه هرمشکلی بی خبرباشیم درمان ،برطرف سازی وبهبودبخشیدن به آن حدوداَناممکن می باشد .پس بنابراین به جاخواهد بودکه مابرای ریشه یابی علل طلاق ابتدابه دلایل ازدواجهای نادرست ودسته پایین .زیراازنظراستاددرس طلاق پایان زندگی نیست ولی طلاق می تواندپایان یک ازدواج نادرست باشد.
2پیشگیری :به طوری که برای پیشگیری ازپیدایش وگسترش بزهکاران تنهایک راه وجوددارد.اصلاح ساختارخانوادگی محیط زیست همگانی دربخش خانواده بایدموردآموزش قرارگیرد.بهسازی ایرادهای ازدواجهابرطرف شودوبه خانواده ها این پیامهادرآغاززندگی بایستی انتقال پیداکند:«1آنگاه خانواده ای مجازبه بچه دارشدن است که به طورنسبی اطمینان داشته باشدکه فرزندشان آنگاه بایدبه دنیابیاید که دست کم ازخودشان خوشبخت ترباشد.بنابراین خانواده هابایدبدانندکارکردامروزه آنهاخوشبختی وبدبختی آینده فرزندان آنهاسبب گشته وآینده فرزندان آنهاخوشبختی وبدبختی خودآنهاراسبب می شود.
چیزی که بسیارمهم است که بایدتوجه شودکه هرخانواده ای خوشبخت یا بدبخت بالقوه آینده است حال به فعل شدن آنهابه یک خوشبخت واقعی وبدبخت واقعی به چگونگی ایجادفضای ایمن ویامضطرب خانوادگی وهمین طورشناخت نیازهای رفاهی فرزندان وبرآوردسازندگی نیازهای بهنجارآنهاست دریک مثال مکان خانوادگی یااجتماعی ،برنامه ریزان اجتماعی باتوجه به این نکته که خانواده خودنیزازسوی عوامل اجتماعی ثأثیرمی پذیرد یعنی خانواده متصل اجتماع می باشد.بنابراین برای داشتن خانواده هایی استانداردوپذیرفتن برنامه ریزان ارشداجتماعی بایدبه سه چیز برخورد کنند:1برخوردبافقرونداری ،2برخوردباجهل ونادانی ،3برخوردباترس . که دراین راستابرخوردبافقرونداری لازمه داشتن توسعه اقتصادی است .
برخوردباجهل ونادانی لازمه داشتن توسعه فرهنگی جامعه می باشد .
برخوردباترس لازمه داشتن توسعه سیاسی می باشد.استاددانشگاه نترسدوحرف خودش رابزند.پس بنابراین عوامل سالم ودرست وسازنده اگردرجامعه وجودداشته باشد،خانواده هایی درست وسالم وانسان سازشکل می گیرندواگرخانواده های استانداردشکل گرفتند . فرزند بهنجار و سازگار و سودمند اجتماعی رابدنبال می آورد.ودردامن خودپرورش می دهنداین مجموعه راپیشگیری ازآسیب های اجتماعی می نامیم .
پیشگیری ازپیدایش بزهه وانحراف درجامعه برای بهسازی محیط زیست اجتماعی یا همگانی .
3برخوردودرمان بنابه دلایل پیدایش آنها.
4پیشگیری :برای پیشگیری انواع پیگیری هالازم است پس دراین راستا فعالیت آسیب شناسی اجتماعی بررسی گرفتاریهای اجتماعی همچون فقرونداری ،بیکاری ،بزهکاری ،خودکشی ،اعتیاد،روسی گرحی ،ولگردی و…….می باشد .ودراین جهت بایستی به موجبات بنیانی وهسته های شکل گیری هریک ازمواردبالاتوجه نموده وپرداخته شود.
اجتماع اجتماعی ورفتارفردی:این روشن است که اجتماع انسانی بدست ازجمع گروهی افرادنیست .
آقای«امیل دورکیهام »جامه شناس نامدارفرانسوی :می گویدجامعه تنهاازگردآمدن اجزاءخودوگردهمایی انسانهابه وجودنیامده است بلکه درهرجامعه یک وجدان گروهی وهمگانی وجودداردکه عبارتست ازهمگی باورها واحساسات مشترکی که دربین حدوسط اغضای یک جامعه وجوددارد.اوبرای روشن نمودن نظرخود نمونه ای آورده وچنانچه در شیمی ازترکیب دوپدیده ،پدیده تازه ای بدست می آید. O 2 H. ® 2 O + 2 H که همویت دیگر ازدوپدیده نخستین است اجتماع همه چیزی به جزءمجموع ادبی افراد آن است .این هم پذیرفتنی است که اجتماع ازافرادپدیدآمده ورفتارافرادرامی توانداجتماع رادگرگون سازد.ولی اثرگذاری فردبراجتماع بسیارنا ممکن ودشوارواندک می باشد . در صورتی که اثربخشی اجتماع برفردبسیاروحتمی تراست پس این معناجامعه خودواقعیتی است که بررفتارافراداثرمی گذارد.چنانچه بخش بزرگی ازشخصیت مامتاَثرازروابط حاکم برجامعه پیرامون ماست .بنابراین شایددرست باشدکه بپذیریم بین انسان وجامعه یک میان کنش می باشد.ازاین روبرای پی بردن به گروهی ازرفتارهای اجتماعی بهتر است که اجتماع رابهتر بشناسیم برای شناخت هر جامعه توجه به جنبه های زیرلازم است .1ساختار 2کارکرد
1ساختار:برای شناخت خانواده بایدببینیم که افرادخانواده هرکدام سرجای خودهستندیا نه راه شناسایی هر جامعه نخست بایستی به شناسایی ساختارآن جامعه بپردازیم ومنظورازآن ساخت اجتماعی ،مناسبات وروابط همیشگی پایداری است که میان افرادوگروههای اجتماعی یایک جامعه برپایه مجموعه ای ازحقوق وقواعدوبایدها ونبایدهای شناخته شده ومعین باشد.
2انواع مناسبات :
1مناسبات کاری :یعنی هرکسی درهر موقعیتی قرار می گیرد
می بایستی که پاسخگوی آنان باشدکه به اومراجعه می کنند.
2مناسبات خانوادگی :مسؤلیتهای پدری ومادری وفرزندی مشخص می شود.
3مناسبات سیاسی :مسؤلیتهای افرادجامعه درجای خودش .درراستای مناسبات سیاسی لازم به گفتن می داندکه دریک جامعه باساختاردرست همیشه سیاست پیرواقتصاداست ودرجامعه که ایرادساختاری مورد اقتصاد پیرو سیاست است .
لازم هست بدانیم که بعدازجنگ دوم جهانی برندگان جنگ دنیارادریالتا1954به دوبخش بلوک شرق وغرب تقسیم نمودند.بلوک شرق دارای بازوی نظامی شدبلوک غرب بازوی نظامی اش پیمان ناتو شد.هدف ازاین تقسیم بندی دو چیز بود:1کشورهای صنعتی پیوسته وپیوسته نیازشان به مواداولیه برای پخش کارخانه ها افزوده می شد.2برای ادامه حیات جامعه صنعتی بازار فروش لازم است .به همین خاطربود که فرانسوی هاالجزایرراگرفتند .ایتالیایی ها جنوب آمریکا راگرفتند .انگلیسی ها هند و پاکستان راگرفتندوبقیه جاهای دنیاعملاَمال آمریکاشد:مثل ایران سوریه وغیره.ودراین راستا لازم است بدانیم که امروزه جنگهاجنگهای اقتصادی
می باشد . و همینطور مرزها ، مرزهای اقتصادی می باشدپس واقعیت جنگهای نظامی ومرزهای نظامی نیست .
2کارکرد:
درجامعه شناسی نتیجه عینی هرساختاراجتماعی راکارکردآن اجتماع گویندیعنی آنکه هرساختاردارای کارکرداجتماعی ویژه خودمی باشد .منظوراین است که بادیدن هرپدیده می توان به ساختارپدیدآورنده آن آگاهی یافت وبامشاهده هرساختاربه گونه نسبی نتیجه عینی آن راپیش بینی نمود .درآنالیزکارکردهای گوناگون یک سیستم می توان انواع زیررامشاهده کرد:
1کارکردمناسب :یعنی آنگاه که نتایج یک پدیده اجتماعی برای کل جامعه سودبخش باشد .وبه پایداری آن کمک کند.
2کارکردنامناسب :آنگاه که نتایج یک پدیده اجتماعی برای سیستم اجتماعی زیان بخش باشد مانند:نژادپرستی وتبعیض نژادی .
3کارکردآشکار:چنانچه یک پدیده اجتماعی همان واکنش رابه بارآوردکه مورد نظربوده است برای نمونه :اگراعدام قاچاقچیان ویازندانی کردن معتادان درکاهش اعتیادنقش مثبت داشته درآن صورت جامعه به هدف آشکارخوددست پیداکرده بود.
4کارکردپنهانی (ضمنی ):هرگاه اجراءیک سری ازاطلاعات پیدایش نتایج دیگری راهم باعث شودبه آن کارکردپنهان ،آن اصطلاحات می گویند.گاهی ممکن است که ورزش منجربه بهبود روابط زن وشوهری بشود.برای درک کارکردآشکاروپنهان پدیده های اجتماعی برای نمونه لازم است بدانیم که آموزش وپرورش دارای دونمونه گروه هدف می باشد .
1گروه وهدف آشکارکه همه ازآن باخبرهستندمانند:انتقال دانش واطلاعات وآموزش مهارتها وهمینطورپرورش توانائیهای شناختی که اصطلاحاَباسوادشدن گفته می شود.
2هدف پنهان آموزش وپرورش به سبب آنکه آموزش وپرورش ازنیازمندیهاوسازمانهایی است که ازدوره جامعه صنعتی وبعدشکل گرفته دوهدف پنهان رادنبال می کندکه ازبعضی ازلحاظ ازهدف آشکارآن با
اهمیت تر هستندکه عبارتنداز اطاعت ووقت شناسی .
فرهنگ :
فرهنگ عبارت است ازابزار غیرمادی شکل دهنده ونظم بخش اجتماع که رفتارهریک ازافراد اجتماع ازآن تاَثیر می پذیرد .هرکس درروندزندگی اجتماعی ازآغازازدومرحله می گذردکه به آن دومرحله مرحله جامعه پذیری وفرهنگ پذیری می گویند .دریک ساختار فرهنگی افرادمی آموزندکه چه رفتاری نشان دهندتاموفق وموفقترشوند.هرفرهنگ دارای اصالت نوعی می باشد .تنها
می توان گفت که فرهنگی ارزشمند ،پوینده ،شایسته ،رشددهنده است که اول : درحل مسائل اجتماعی سودهمگانی رادرنظرگرفته ونه فردی وشخصی راودوم :زندگی درآن فرهنگ آسان وکم مشکل بوده وسوم :رشدوترقی اجتماعی برپایه شایستگی هاصورت می گیرد .